Hervormde Grote of St Baafskerk
In gebruik
Foto: © Boaz Timmermans
Sint Bavostraat 5
Aardenburg
Gemeente Sluis
Zeeland

(Kerk)gebouw

In 959 is de Grote- of Sint Baafskerk in Aardenburg gesticht door monniken van de Sint Baafsabdij te Gent. In het oudste deel van de huidige kerk zijn materialen aanwezig die vermoedelijk afkomstig zijn van het Romeinse Castellum dat zich van 175 tot 270 na Christus op deze plaats bevond.
In ca. 1220 is de kerk sterk vergroot, gevolgd door een vergroting in de 14e eeuw. Veelhoekig koor met zijkapellen, tegelijkertijd werd een hoog driebeukig schip opgetrokken met een even brede dwarsbeuk (13e eeuwse kruisbasiliek).
In 1383 werd Aardenburg verwoest door de GentenarenDe kerk werd in de 14e eeuw vervangen door de nog bestaande veel grotere hallenkerk, het 13e eeuwse schip in Schelde-gotiek bleef behouden. In Nederland is het hiervan het enige voorbeeld. Deze kathedraal van Aardenburg was in de Middeleeuwen een belangrijk bedevaartsoort.
De kerk kwam in 1604 in protestante handen. Als gevolg van schade, aangebracht door diverse gevechten rondom Aardenburg, werd de kerk in de 17e eeuw gerestaureerd, hierbij werd materiaal van de Mariakerk gebruikt.
Het bovenste deel van de toren dateert van rond 1650.
Nieuwe restauratie in 1890.
In september-oktober 1944 werd de kerk door oorlogsgeweld geheel verwoest. Tijdens de restauratie tussen 1947 en 1956 werden beschilderde grafkelders uit de 13e-14e eeuw gevonden. Een aantal van deze sarcofagen zijn in de kerk te bezichtigen. Het schip met zijbeuken, toren en transept kwam in bezit van de staat. Het rijk nam de restauratieplicht over. Het koor (nu preek- of achterkerk) - net zo groot als het schip - bleef in bezit van de PKN-kerkgemeente.
In 1950-1953 kwamen bij een opgraving een klaverbladvormige koorpartij gebouwd kort na 1000 aan het licht. Restauratie en verbouwing toren in 1956.
Het schip en de ruimte onder de toren zijn leeg. Het gebouw heeft deels een multifuntionele bestemming.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)45 290
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 10, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Hess: 1
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland III 136-140 12a* 12b*
Nijnatten, Ton van: kerken in het bisdom breda 001***
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 33, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop Orgelbouw 54
Orgels in Zeeland
contactbrief voor kerkenverzamelaars 54(2005)33
de Mixtuur 52(1986)57 59(1988)386 387
de Orgelvriend 4(1976)5-6*
het Orgel 12(1955)front-pagina* 166
kerkepadgids (1979)7

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of St Baafskerk Aardenburg -

Orgelhistorie

b: E.F. van Peteghem 1764 voor BRUGGE RK Agustijnenkerk
o: Gerrit Hooghuys 1808/09; samenvoeging met bestaande kas uit de Agustijnenkerk te BRUGGE, de Cornet en de Fourniture werden aangevuld; M II ap: Hw 13-Pos 10
het orgel werd in juni 1809 in gebruik genomen
r: Chr. Traut, Middelburg 1830
- J. Schmitz 1837 en 1839, onderhoud
r: S.G. Hooghuys 1842; schoonmaakbeurt
r: P.M. van Sprang, Vlissingen 1853; verplaatsing naar het koor in een nieuwe neogotische kas ontworpen door H.H. Graus. Terts en Vox Humana werden vervangen door een Bourdon 16 en Salicionaal 8. De Sesquialter van het Positief werd verwijderd; M II ap: Hw 12-Pos 9
r: einde van de 19e eeuw; Fourniture verwijderd; M II ap: Hw 11-Pos 9
- ondanks dat het Van Peteghem-orgel door de oorlogshandelingen in 1944 weinig schade opliep, werd het op advies van de Orgelcommissie van de Nederlands Hervormde Kerk gesloopt en vervangen door een nieuw instrument
- het pijpwerk werd als oud metaal verkocht
b: A. Courtain, Huissen ± 1680 voor GROESSEN RK kerk H Andreas
r: N.A. Lohman 1822; M I ap: Man 10
o: Fa. Flentrop, Zaandam 1955; dispositie met gebruikmaking van oud materiaal; kas van Courtain als Rugwerk, door architect E.A. Canneman werd een bijpassend Hoofdwerk gemaakt, M II vp: Hw 6-Rw 7-Ped 5

Dispositie

1809 (Van Peteghem/Hooghuys):
Hoofdwerk C-f3
Prestant 8, Bourdon 8, Prestant 4, Fluit 4, Nasard 3, Doublette 2, Terts 1 3/5, Fourniture III, Cornet V discant, Trompet 8 bas/discant, Vox Humana 8 bas/discant, Clairon 4 bas/discant
Positief C-f3
Holpijp 8, Viola di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Viola di Gamba 4, Octaaf 2, Fluit 2, Sesquialter II, Hobo 8 discant, Clairon 4 bas
Pedaal C-d1
aangehangen aan het Hoofdwerk
Tremulant
Stemming: evenredig zwevend. Toonhoogte: a1 = 440 Hz.
Tractuur: mechanische sleepladen
 
1853 (Van Peteghem/Van Sprang):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Bourdon 8, Salicionaal 8, Prestant 4, Fluit 4, Nasard 3, Doublette 2, Fourniture III, Cornet V discant, Trompet 8 bas/discant, Clairon 4 bas/discant
Positief C-f3
Holpijp 8, Viola di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Viola di Gamba 4, Octaaf 2, Fluit 2, Hobo 8 discant, Clairon 4 bas
Pedaal C-d1
aangehangen aan het Hoofdwerk
Tremulant
Stemming: evenredig zwevend. Toonhoogte: a1 = 440 Hz.
Tractuur: mechanische sleepladen
 
eind 19e eeuw:
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Bourdon 8, Salicionaal 8, Prestant 4, Fluit 4, Nasard 3, Doublette 2, Cornet V discant, Trompet 8 bas/discant, Clairon 4 bas/discant
Positief C-f3
Holpijp 8, Viola di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Viola di Gamba 4, Octaaf 2, Fluit 2, Hobo 8 discant, Clairon 4 bas
Pedaal C-d3
aangehangen aan het Hoofdwerk
Tremulant
Stemming: evenredig zwevend. Toonhoogte: a1 = 440 Hz
Tractuur: mechanische sleepladen
Foto: 'Historische orgels in Zeeland'

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-18 14:36:30