Christelijk Gereformeerde kerk (CGK) - Onze-Lieve-Vrouwegasthuis met Sint Barbarakapel
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Lange Delft 94
hoek Nieuwstraat
Middelburg
Gemeente Middelburg
Zeeland

(Kerk)gebouw

De historische gasthuiskerk is éénbeukige kerk met een iets schuin daarop stand, driezijdig gesloten koor. De kerk maakte oorspronkelijk deel uit van een in de 13e eeuw gesticht Onze-Lieve-Vrouwegasthuis, de kapel - gewijd in 1493 - was toegewijd aan de Heiliget Barbara (zie daar). Ooit deed de gotische kerk dienst als kapel van het gastcomplex, dat bestond uit een ziekenzaal, een paar aalmoezenierswoningjes en een begraafplaats. Het gasthuis bood zorg aan onder meer zieken, bejaarden en gebrekkigen. het gasthuiscomplex reikte tot aan de poort ter hoogte van Nieuwstraat 26.
In 1799 werd de kerk in gebruik genomen door de Rooms Katholieke Kerk (die tot die tijd in de kerk aan de Blauwedijk hadden gekerkt) en in 1845 werd de Gasthuiskapel het onderkomen van de Christelijke Afgescheiden Gemeente van Middelburg.
In 1866 werd het bouwvallige complex, behoudens de kapel, gesloopt.
Ter voor- en linkerzijde van de kapel bevonden zich aanleunwoningen, die bewoond werden door draagkrachtige bejaarden, ook wel proveniers genaamd.
In 1936 werd de kerk aan de in dat jaar geïnstitueerde Christelijke Gereformeerde Kerk verkocht inclusief de inventaris waaronder het orgel.
Kerk gerestaureerd in 1955
In 1961 werden de gebouwen aan een zijde van de kerk gesloopt.
De consistorie was eerst in het koor van de kerk.
Na vernieuwing van het liturgisch centrum in 1981 is in 1982/83 een nieuwe consistorie bijgebouwd.
In 2002 werd de galerij vergroot en telt nu twee maal zoveel zitplaatsen. Er is een nieuwe verwarming en het middenpad werd verbreed nu de banken iets zijn ingekort en het liturgisch centrum werd verhoogd. De houten vloer is vervangen door een natuurstenen vloer. De binnenkant is opnieuw geschilderd.
Zaterdag 22 juni 2002 is de kerk officieel heropend. De kerk was maanden dicht in verband met een grote restauratie.
De Christelijk Gereformeerde kerk en de Gereformeerde kerk vrijgemaakt willen in 2013 gaan samenwerken. Oon de Hervormde wijkgemeente De Ontmoeting doet mee.
Voorafgaand aan de restauratiewerkizaamheden zijn in 1961 de voormalige proveniershuizen gesloopt.
Doordat er leien van het dak vielen, is besloten de geplande restauratie in 2020 versneld uit te voeren en gestreefd werd naar mei 2018. Ook delen van goten werden vernieuwd en er zijn monnikskappen aangebracht zodat op hete dagen de hitte tussen tongewelf en dak kan ontsnappen. Voegwerk werd vernieuwd en verweerd lood vervangen. De vastgeroeste windwijzer werd ook aangepakt.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)277, het Noordbrabants Genootschap 1983
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland II 47/49
Tijdschriften en andere uitgaves
Orgels in Zeeland
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2010)50 (2011)12
contactbrief voor kerkenverzamelaars 42(1999)43, 48(2002)38, 64(2010)40, 65(2011)31 34, 124(2018)12, 126(2018)13
de Mixtuur 30(1980)778

Orgelhistorie

b: tussen 1700 en 1750; Hoofdwerk vóór ROTTERDAM mogelijk voor de Oosterkerk aan de Hoogstraat, de kas is uit 1790; M I: Man 8
o: SPRANG Hervormde kerk N. Criene, Dordrecht 1832; het orgel werd geschonken door een gemeentelid. Het orgel werd overgeplaatst door E. van Gelder te Amsterdam, Bovenwerk toegevoegt. Het orgel is samengesteld uit twee orgels uit het midden van de 18e eeuw, lade voor het bovenwerk is zeer waarschijnlijk afkomstig van een huisorgel ± 1675 (volgens dr M.A. Vente); M II ap: Hw 8-Bov 7
o/r: Fa. J. van den Haspel, Scholtgens en Van der Weijde 1874 voor de Afgescheiden Gemeente; nieuwe hoge onderkas, de drie torens van het front worden voorzien van neogotische bekroningen. De kas wordt in eiken imitatie geschilderd. De spaanbalgen worden vervangen door een magazijnbalg, die wordt geplaatst in de onderkas; M II ap: Hw 7-Bov 7
r: in de jaren voor 1939; diverse dispositiewijzigingen
r: Fa. M. Spiering, Dordrecht 1951; pedaalklavier vernieuwd, orgel wit geschilderd, de bekroningen uit 1874 verwijderd. Het Hoofdwerk en Pedaal worden voorzien van een pneumatische Bourdon 16; M II Pn vp: Hw 8-Bov 7-Ped 1
r: het orgel wordt wit geschilderd, tevens worden de bekroningen uit 1874 verwijderd
r: C. Ph. Feij 1975; windladen en mechanieken hersteld. Enige dispositiewijzigingen. Op het Bovenwerk kwam een Regaal 8 en Quint 1 1/3, de Quint 3 en Fluit 1 bas verdwenen bij deze werkzaamheden, of mogelijk al eerder, op het Manuaal een nieuwe Tertiaan II discant, de ontbrekende pijpen van het derde Mixtuurkoor wordt aangevuld; M II Pn vp: Hw 9-Bov 7-Ped 1
r: Fa. A. Nijsse & Zn., Oud-Sabbinge 1993; magazijnbalg opnieuw beleerd
bij de demontarie in januari 2009 is een fraaie beschildering op de lessenaar aangetroffen
r: Gebr. van Vulpen te Utrecht 2009/10
adviseur Aart Bergwerff
Schilder- en decoratiewerk aan de kas door Gerard de Jongh te Waardenburg; orgel gereconstrueerd naar de situatie van 1832, zelfstandig pedaal, de witte orgelkas kreeg een warmrode kleur; M II ap: Man 8-Pos 7-Ped 1
Heringebruikname orgel op donderdag 24 juni 2010 met een bespeling door adviseur Aart Bergwerff

Dispositie

± 1700-1750 (??):
Manuaal C-d3 ??
Prestant, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Sesquialter II, Mixtuur IV bas, Cornet III discant
Toonhoogte a1 = 453 Hz.??
 
± 1875 (Van den Haspel, Scholtgens en Van der Weijde):
Bovenwerk C-c3 ??
Holpijp 8, Viola di Gamba 8 discant, Fluit 4, Quint 3 discant, Octaaf 2, Woudfluit 2, Fluit 1 bas
 
1832 (Criene):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV bas/discant, Sesquialter II discant
Positief C-f3
Holpijp 8, Viool 8 discant, Fluit 4, Quint 3 discant, Octaaf 2, Woudfluit 2, Fluit 1 bas
Pedaal C-d1
aangehangen
Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk (schuifkoppel), Koppel Pedaal-Hoofdwerk
Toonhoogte: a1 = 453 Hz.
Windlade van het Hoofdwerk uitgebreid met de tonen dis'' tot en met f'''
 
1874 (Van den Haspel, Scholtgens en Van der Weijde):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV
Bovenwerk C-f3
Holpijp 8, Viola di gamba 8, Fluit 4, Quint 3 discant, Octaaf 2, Woudfluit 2, Fluit 1 bas
Pedaal C-d1
aangehangen
Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk (schuifkoppel), Koppel Pedaal-Hoofdwerk
Toonhoogte: a1 = 453 Hz.
 
1951 (?/Spiering):
Manuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV
Bovenwerk C-f3
Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Quint 3 discant, Woudfluit 2, Fluit 1 bas
Pedaal C-d1
Bourdon 16 (tr.)
Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk (schuifkoppel), Koppel Pedaal-Hoofdwerk
Toonhoogte: a1 = 453 Hz.
 
1975 (?/Feij):
Manuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Tertiaan II
Bovenwerk C-f3
Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Quint 1 1/3, Regaal 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16 (tr.)
Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk (schuifkoppel), Koppel Pedaal-Hoofdwerk
Toonhoogte: a1 = 453 Hz.
 
2010 (?/Van Vulpen):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-IV bas/discant, Sesquialter II discant
Positief C-f3
Holpijp 8, Viool 8 discant, Fluit 4, Quint 3 discant, Octaaf 2, Woudfluit 2, Fluit 1 bas
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Gedekt 8 (tr.)
Koppel Hoofdwerk-Bovenwerk (schuifkoppel), Koppel Pedaal-Hoofdwerk
Tremulant
Stemming: Young, Toonhoogte: a1 = 453 Hz
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-09-15 09:26:04