Hervormde kerk - Janskerk
In gebruik
Janskerkhof 26
Utrecht
Gemeente Utrecht
Utrecht
(Kerk)gebouw
| In ± 1048 stichtte bisschop Bernold (1027-1054) de romaanse kruisbasiliek. De kerk was een zg. kapittelkerk, kapittelheren of kanunniken leefden in een door muren of water afgesloten gebied: de immuniteit. |
| De kerk vormde het noordelijke deel van het kerkenkruis genoemd naar Johannes de Doper. Het tufstenen Romaanse schip en de zijschepen van de kerk dateren nog uit diens tijd, namelijk uit het midden van de 11e eeuw. Deze pijlerbasiliek is vanaf het begin onoverwelfd gedacht. |
| De kerk had in 1148 en 1279 van branden te lijden. |
| Het beschilderde houten plafond is uit de late 13e eeuw. |
| Tussen 1508 en 1539 is het Romaanse koor vervangen door een nieuw laat-gotisch koor. |
| Oorspronkelijk had het schip ronde zuilen uit één stuk van rode zandsteen, al in de Middeleeuwen werden zij ommetseld. |
| Eén van de zuilen is er bij de restauratie uit gehaald en tegen de noordmuur van de kerk opgesteld. |
| De vorm van het Romaanse koor is op de vloer van het gotische koor aangegeven. |
| Verdere bezienswaardigheden zijn de graftombe van poost Dirk van Wassenaer (1465) van het Sint Janskapittel, het beschilderde houten plafond uit de late 13e eeuw en een beschilderd graf van kanunnik Adrianus van Bevelant uit 1563. |
| De orkaan uit 1674; veel schade aan de kerk. |
| Na het verloren gaan van de westbouw is in 1681 een nieuwe westgevel gebouwd door Gijsbert Theunisz van Vianen. |
| Kapittelkamer met goudleerbehang en in het plafond een afbeelding van het Lam Gods uit de 18e eeuw. |
| De dubbele altaarsteen met de vijf wijdingskruizen doet tegenwoordig weer dienst als avondmaalstafel. |
| Kerkrestauratie in 1976/1981, in het kader van het Utrechtse vijf-kerken-restauratieplan, als uitvloeisel daarvan werd ook het orgel “meegenomen”; herstelwerk aan het in 1953 gerestaureerde koor en een volledige restauratie van het Romaanse schip en transept. Herbouw van de daktoren als een reconstructie van de verdwenen toren. Herbouw van de in 1657 verdwenen vierkante pijlers, daarbij zijn oudere zuilen van rode zanksteen teruggevonden. |
| Bij herstel van de dennenhouten kap van het schip uit 1279, werden onderdelen van een houten gewelf gevonden. Buiten is de omtrek van een verdwenen westelijk deel van de kerk te zien. |
| De evangelische studentengemeente en de Gereformeerde kerk vrijgemaakt houden in de kerk hun diensten. In het westelijke gedeelte de kerkelijke bureaus voor de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde kerk. |
| Prins Claus verrichtte op 3 oktober 1981 de officiële opening van de kerk na de restauratie. |
| PKN-kerk. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken |
|
Geen informatie aanwezig
|
| Tijdschriften en andere uitgaves |
|
Geen informatie aanwezig
|
Hoofdorgel
Orgelhistorie
|
b: |
Jan van Covelen, Amsterdam 1507/08
- afbraak van het orgel in 1657 |
|
b: |
Christian Gottlieb Friedrich Witte (Fa. J. Bätz & Co), Utrecht 1860/61, terwijl timmerman C.J. Donk de kas, naar een neo-gotisch ontwerp van architect Kamperdijk, maakte; het orgel werd geplaatst tegen de oostmuur van het romaanse zuidertransept. Het aanwezige klankbord is waarschijnlijk later aangebracht frontontwerp van architect N.J. Kamperdijk; M II ap: Hw 11-Bov 6
aanbesteding orgel in oktober 1860, Voorjaar 1861 kwam het orgel gereed.
Op zondag 26 mei 1861 bespeelde Dom-organist W.J.F. Nieuwenhuijzen het orgel voor de eerste maal
- jaarlijks onderhoud door Fa. J. Bätz & Co
- in 1897 signaleerde Johan Fr. Witte dat het orgel dringend inwendig schoongemaakt moest worden |
|
r: |
Johan Fr. Witte, Utrecht 1998, werkzaamheden en schoonmaak
- onderhoud Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht na de opheffing van de Fa Bätz |
|
r: |
Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht 1912; nieuw pedaalklavier en Tremulant Bovenwerk |
|
r: |
Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht 1922; elektrische windmachine geplaatst |
|
r: |
Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht 1967; de Viola 8 van het Bovenwerk werd vervangen door een Mixtuur. De niet stabieke windvoorziening werd enigszins gewijzigd
- onderhoud Fa. Flentrop te Zaandam na de déconfiture van De Koff |
|
r: |
het drieledig neogotisch front is verbreed met twee smalle extra zijvelden, die schuin naar achteren zijn geplaatst, bekroond met een wimberg evenals het middenveld; |
|
r: |
Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht 1967 |
|
o/r: |
in hoogkoor Fa. D.A. Flentrop, Zaandam 1981; M II vp: Hw 11-Pos 6-Ped 2 |
|
r: |
Fa. Flentrop, Zaamdam 1981; technisch herstel en het ongedaan maken van de registerwisseling van 1967. Het pedaalklavier werd uitgebreid met de tonen cis1 en d1 (overigens zonder bijplaatsing van de corresponderende pijpen). De hoogte van de balistrade werd meer dan gehalveerd, wat het contact met de gemeente ten goede kwam. Het orgel werd verplaatst van het romaanse transept naar de zuidelijke muur van het gotische hoogkoor. De klaviatuur bevindt zich aan de rechterzijkant. Onderklavier (Hoofdmanuaal) buiten de kas, Bovenklavier in de kas, onderklavier balansklavier, bovenklavier staartklavier.
adviseur prof dr M.A. Vente |
Dispositie
| 1885 (volgens van ’t Kruijs): |
| Hoofdmanuaal |
| Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur III-IV, Basson 16, Trompet 8 |
| Bovenmanuaal |
| Prestant 8, Viola 8, Holfluit 8, Salicet 4, Fluit 4, Gemshoorn 2 |
| Pedaal |
| aangehangen |
| Bourdon 16 van het Hoofdklavier spreekt vrij op het Pedaal |
| Koppeling |
| Calcant, Ventiel, Tacet |
| |
| 1981 (Witte/Flentrop): |
| Hoofdmanuaal (I) C-f3 |
| Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V discant, Mixtuur III-IV 2, Basson 16, Trompet 8 |
| Bovenklavier (II) C-f3 |
| Prestant 8, Viola 8, Holfluit 8, Salicet 4, Fluit 4, Gemshoorn 2, Tremulant |
| Pedaal C-c1 |
| Subbas 16, Violon 8 |
| Koppel (= Manuaalkoppel), Koppel Pedaal-Hoofdmanuaal |
| Ventiel. Calcant. Tacet (thans knop voor Tremulant) |
| Windvoorziening buiten het orgel |
| Winddruk: 85 mm. Toonhoogte 435 Hz. Bij 15º C. Stemming: gelijkzwevend |
Bronvermelding van het hoofdorgel
| Boeken |
| Dijk, Peter van/Oost, Ger: Utrecht Orgelstad (1981)36* |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)90 91 111 112 122 211 216 |
| Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland II n 110 |
| Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)102, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972 |
| Tijdschriften en andere uitgaves |
| brochure-Oost Gebr. Bätz 1 |
| de Mixtuur 34(1981)122 127 135 |
| de orgelmakers Witte (1978)45 foto 60* 65; Stichting Orgel Grote Kerk Gorcum |
| het Orgel 11(1965)401, 6(1989)298-305 (4 foto’s)* |
| kerken kijken Utrecht 1 juli t/m 13 september(1997)* |
| kerkepadgids (1978)11, (1988)71-72** |
| stichting Utrecht Orgelland: orgelfronten in de prov Utrecht (1850-1914)31* |
Koororgel
Orgelhistorie
|
b: |
J.S. Strumphler 1784; kabinetorgel M I: bas 6-discant 6 |
Bronvermelding van het koororgel
| Boeken |
| Dijk, Peter van/Oost, Ger: Utrecht Orgelstad (1981)37* |
| Tijdschriften en andere uitgaves |
| - |
Kistorgel
Orgelhistorie
|
b: |
J. Ahrend 1975 voor Max van Egmond
verkocht aan Stichting Comu |
|
o: |
|
|
r: |
Fama & Raadgever, Utrecht 1980 herstel na zware transportbeschadiging; M I: Man 4 |
Bronvermelding van het kistorgel
| Boeken |
| Dijk, Peter van/Oost, Ger: Utrecht Orgelstad (1981)38* |
| Tijdschriften en andere uitgaves |
|
Geen informatie aanwezig
|
Koororgel
Orgelhistorie
|
b: |
Gebr. van Vulpen, Utrecht opsteld in deze kerk; M I ap: Man 5 |
|
b: |
Gebr. van Vulpen, Utrecht voor AMERSFOORT Remonstrante Gemeente |
|
o: |
M I ap: Man 5 |
|
o: |
UTRECHT Hervormde kerk - Jacobikerk koororgel (zie daar) |
Dispositie
| 195.: |
| Manuaal |
| Holpijp 8, Prrestant 4, Roerfluit 4, Octaaf 2, Mixtuur II |
| Pedaal |
| Aangehangen |
Bronvermelding van het koororgel
| Boeken |
| Dijk, Peter van/Oost, Ger: Utrecht Orgelstad (1981)71* |
| Kriek, Hans/Zandt: Organum Novum 109 afb XIX* |
| Tijdschriften en andere uitgaves |
|
Geen informatie aanwezig
|
Koororgel
Orgelhistorie
|
b: |
Frederik van der Weele, Middelburg 1820 voor een onbekende persoon en locatie; kabinetorgel M I: Man 7 |
|
r: |
± 1890; Sesquialter II discant vervangen door een Salicionaal 8 |
|
o: |
tot 1931 in bezit van de dames Bijl te Delft |
|
o: |
YERSEKE RK kerk H Anna Fa. van der Kleij, Rotterdam 1931 |
|
o: |
particulier na 1953
verkocht in 1960 aan dr Oussoren te Utrecht
zijn zoon, Piet Oussoren, liet het orgel in de jaren ’60 in een van de kapellen van de Janskerk in Utrecht plaatsen
orgel werd daar gebruikt bij diensten van een liturgische werkgroep van de Utrechtse Theologie-studenten |
|
r: |
Fa. Fama & Raadgever, Utrecht 1974 |
|
o: |
niet bekend |
Dispositie
| 1820: |
| Manuaal C-d3 ?? |
| Prestant 8 discant, Holpijp 8, Prestant 4 discant, Fluit 4, Octaaf 2, Gemshoorn 2 bas, Sesquialter II |
| |
| ± 1890: |
| Manuaal C-d3 ?? |
| Prestant 8 discant, Holpijp 8, Salicionaal 8, Prestant 4 discant, Fluit 4, Octaaf 2, Gemshoorn 2 bas |
Bronvermelding van het koororgel
| Tijdschriften en andere uitgaves |
| - |
Laatste update: 2018-10-26 16:03:32
