Teylers Museum
In gebruik
Spaarne 16
Haarlem
Gemeente Haarlem
Noord-Holland

(Kerk)gebouw

Teylers Museum is het best bewaard gebleven openbare kennisinstituut voor kunst en wetenschap uit de 18e eeuw ter wereld. Al sinds 1784 is het publiek hier welkom om te komen kijken naar voorwerpen van kunst en wetenschap.
Van machines die elektriciteit opwekken tot miljoenen jaren oude fossielen, historische boeken en munten. Kunstliefhebbers gaan naar 'Teyler' vanwege zijn mooie collectie Hollandse meesters en de wereldberoemde prenten en tekeningen van Rembrandt en Michelangelo.
Alleen al het interieur van het museum, met als pronkjuweel de monumentale Ovale Zaal, is een toeristische bezienswaardigheid van de eerste orde.
Nergens anders in de wereld is een authentiek museuminterieur uit de 18de eeuw te zien.
Het is genoemd naar Pieter Teyler (1702-1778), een rijke bankier en koopman die zijn geld naliet ter bevordering van kunst en wetenschap. In de geest van de Verlichting geloofde hij dat kennis alle mensen goed deed. Zelf verzamelaar, vond hij dat er een plek moest zijn voor het publiek om de wereld te onderzoeken.
Na 1945 hervatte prof dr A.D. Fokker het componeren en andere muzikale activiteiten. Hij concentreerde zich meer en meer op de theorie van stemmingen, in het bijzonder in relatie tot reine stemming en de 31-toonsstemming. Hij maakte een begin met een groter project op het gebied van instrumentenbouw, namelijk een orgel met de volledige omvang van 31 tonen per octaaf. Hij regelde voldoende financiële steun voor de bouw, en het orgel - zijn eigen ontwerp - werd geïnstalleerd in Teylers Museum in 1950. Het wordt nu gewoonlijk het "Fokker-orgel" genoemd.
Concerten op het orgel vonden in de periode 1951-1955 regelmatig plaats, met uitvoeringen van nieuw geschreven 31-toonsmuziek op de hoofdklaviatuur en oude muziek op de hulpklaviatuur in de middentoonstemming. Sindsdien werden concerten gegeven op elke eerste zondag van de maand, met uitzondering van januari.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 11 afb I-9*, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Kler, de: brochure Engelse kerken in Den Haag 27
Kriek/Zandt: organum novum 50
Tijdschriften en andere uitgaves
de Mixtuur 80(1995)1007
het Orgel 3(1950)8-10, 5(1993)137-139*, 1(1995)30-31**

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Teylers Museum Haarlem -

Orgelhistorie

b: Fa. G. van Leeuwen & Zn., Leiderdorp 1943
b: Fa. B. Pels & Zn., Alkmaar 1950 naar ontwerp van natuurkundige prof dr Adriaan Daniël Fokker; 31-toonsorgel EP/M II vp: Man I 2-Man II 2-Ped 2
adviseur Adriaan Daniël Fokker
Het orgel is op 1 maart 1950 in gebruik genomen
De eerste organist was Paul Christiaan van Westering. Het eerste concert op het nieuwe orgel werd gegeven op 10 september 1951
- het orgel is in 2000 uit het museum weggehaald en werd tijdelijk opgeslagen
o: 2009 naar AMSTERDAM Muziekgebouw aan 't IJ aan de Piet Heinkade

Dispositie

1950 (Pels):
Manuaal I C-g3 (143 tonen, 319 toetsen)
Quintadena 8, Prestant 4
Manuaal II C-g3 (143 tonen, 319 toetsen)
Salicionaal 8, Roerfluit 4
Pedaal C-fº (45 tonen en toetsen)
Subbas 16, Gedekt 8 (tr.)
Koppelingen: I-II, Ped-I, Ped-II
Grote speeltafel met 143 tonen en 319 toetsen. De dispositie op de hulpklaviatuur met normaal 12-toonsmanuaal is hetzelfde, behalve in het pedaal. Omdat het een octaaf meer omvat, is Gedekt 8' achterwege gelaten. Het 12-toonsmanuaal is op een speciale manier verbonden met het orgel.
Grote en kleine halve tonen in de zg. middentoonstemming naar de theorie van Chistiaan Huygens. In de 31-toons-stemming zijn de tertsen nagenoeg zuiver.
Toonhoogte: a1= 440 Hz.
Door middel van negen druktoetsen kan een van negen voorselecties van 12 tonen uit de 31 tonen per octaaf met het toetsenbord verbonden worden.
Foto: Stichting Huygens-Fokker

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-09-29 10:15:07