Hervormde kerk - Sint Janskerk
In gebruik
Foto: Anton van Daal
Vrijthof 24
Maastricht
Gemeente Maastricht
Limburg

(Kerk)gebouw

Kerk in de middeleeuwen (12e eeuw) gebouwd naast de kapittelkerk van St. Servaas. De kerk is een gotische doopkerk, toegewijd aan St. Jan de Doper.
Tijdens een orkaan in 1373 ging de toren van de kerk verloren. Daarmee verdween het uurwerk. In de toren die tussen 1450 en 1480 is gebouwd - de huidige toren - is nooit een uurwerk geweest.
Schip in de 14e eeuw gebouwd in gotische stijl. Toren en zeshoekig koor uit de 15e eeuws. De toren werd in 1575 voltooid (Utrechtse Dom als voorbeeld), toren herhaaldelijk in rode kleur geschilderd.
De kerk werd in 1634 samen met de RK kerk H Matthias aan de Boschstraat op bevel van hogerhand door de Katholieken aan de Hervormden afgestaan. De kerk is – met enkele kleinere tussenpauzen – Hervormde kerk gebleven.
Preekstoel in Lodewijk XVIe stijl.
In 1798 moest de kerk in opdracht van de Fransen ontruimd worden om dienst te doen als paardenstal en munitie-opslagruimte. Alleen de kas van het orgel bleef achter. Het pijpwerk werd elders opgeslagen. De gevolgen werden duidelijk toen begin 19e eeuw de kerk weer beschikbaar kwam voor de katholieke eredienst. Het merendeel van het pijpwerk was onbruikbaar als gevolg van een onjuiste wijze van opslaan.
In 1806 werd de kerk weer door de militairen ontruimd en kon een begin worden gemaakt met het herstellen van de schade.
De kerk was akoestisch zo dood is als een pier. Tijdens een restauratie rond 1920, volgens destijds geldende stijlopvattingen, werd de kerk van het pleisterwerk ontdaan. Het doel daarvan was de mergelstenen waaruit het gebouw grotendeels opgebouwd is, bloot te leggen. Mergel is echter een zachte en poreuze zandsteen met een sterk geluiddempende eigenschap. De ingreep was dus in akoestisch opzicht desastreus voor de kerk. De akoestiek is nu verbeterd door de aanleng van een elektronisch akoestisch systeem.
Laatste keer schildering toren tijdens de restauratie van 1985.
PKN-kerk.
De Stichting Vrienden van Sint Jan was in 1996 bezig gelden in te zamelen om te zijner tijd een uurwerk met vier wijzerplaten in de toren aan te brengen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Sint Janskerk Maastricht 1992 -

Orgelhistorie

- De kerk had in 1634 nog geen orgel ??
b: voor MAASTRICHT Minderbroederkerk (thans Rijksarchief); M I: Man 10
o: 1639
r: Thomas Weydtman 1743; noodwendige reparaties, schoonmaak en stemming. Er kwam een Tierce in de bas met pijpwerk uit het oude orgel van de Waalse kerk
- In 1687 werd door de kerkeraad besloten een nieuw orgel aan te kopen
b: 1687; M I: Man 10
- Het orgel werd in 1779 afgedankt
b: Joseph Binvignat & Lambert Houtappel (twee samenwerkende orgelbouwers), Maastricht 1779/80; M I: Man 12 (8)
Het orgel was in september 1780 gereed. Er werd positief over geoordeeld door A. Theunissen (kanunnik van het Onze Lieve Vrouwe-kapittel), W.G. Müller (organist Lutherse kerk) en J.Fr. Post (organist St. Martinuskerk).
Officiële ingebruikname in november 1780
- het orgel werd in 1798 gedemonteerd, de kas werd opgeslagen in het koor, terwijl de pijpen elders in bewaring werden gegeven (de frontpijpen bij Binvignat, de binnenpijpen bij een van de kerkmeesters).
b: Joseph Binvignat 1806/07; het gedeeltelijk bewaard gebleven orgel kon weer worden opgebouwd in de oude kas, de drie blaasbalgen, het klavier en de laden werden hersteld, de dispositie bleef daarbij dezelfde.
In januari 1807 was het orgel gereed Het orgel werd goedgekeurd door vijf plaatselijke organisten: Wurstijsen, Rutten, Heillingen en Pereboom (vader van de latere orgelbouwer Theodoor Pereboom, welke zich associeerde met Jeau Leijser te Huissen) en Müller
- het onderhoud in de periode daarna moet te wensen hebben overgelaten. In november 1855 rapporteerde de organist Smulders dat het orgel zich in slechte staat bevindt. Het duurde tot oktober 1857 tot de noodzakelijke herstelwerkzaamheden werden uitgevoerd
r: Fa. Pereboom & Leijer, Maastricht 1857/58; het orgel werd niet alleen hersteld maar ook aangepast aan eigen opvattingen van de orgelbouwers. Vrij pedaal met 2 registers, Subbas 16 en Bombarde 16, klavieromgang pedaal C-fº, Sesquialter werd een Viola di Gamba 8, opgaande magazijnbalg met twee scheppers in plaats van de drie spaanbalgen van Binvignat
- In juni 1858 waren de werkzaamheden voltooid
- Nadien bleek het voor de niet al te omvangrijke kerkelijke gemeente moeilijk om voldoende middelen beschikbaar te stellen voor de instandhouding van het orgel
b: Fa. G. Stahlhut, Bürtscheid (bij Aken, Dld) 1896, in de oude orgelkas van Binvignat, vijf oude registers en de bestaande windvoorziening, De speeltafel werd verplaatst naar de zijkant van de kas; Pn II vp: Hw 10-Pos 4-Ped 6
- Op 3 november 1896 werd het contract door beide partijen ondertekend
- Het orgel deed dienst tot 1982, op 10 december 1982 hield het orgel op met spelen
disp. 1989: Pn II vp: Hw 9-Opos 5-Ped 4
Op zondag 21 oktober 1990 werd in een bijzondere kerkdienst de restauratie van het orgel ingeluid
b: Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1992, in oude Binvignat-kas met oud pijpwerk uit 1780 en 1859 en pijpwerk uit WEZEP Hervormde kerk van een onbekende 18e-eeuwse bouwer. Uit de onderkas is een houten paneel verwijderd zodat een soort van Rugwerk, hier "Positief" genoemd, gemaakt kon worden. Zijkantbespeling; M II vp: GO 12-Pos 10-Ped 3
Adviseur Aart van Beek te Zwolle namens de Orgelcommissie van de Ned. Hervormde Kerk
Het orgel is op 19 december 1992 feestelijk overgedragen aan het bestuur van de Reformatorische kerkgemeenschap Maastricht met een bespeling door Remy Syrier

Dispositie

1780 (Binvignat & Houtappel):
Manuaal C Cis-d3
Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Fluyt 4, Octave 2, Nazar 1, Tiers 1, Cornet IV, Mixtuur IV, Sexquialter II, Trompet 8 bas/discant, Clairon 4
Pedaal C-fº
aangehangen
3 eiken balgen
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Manuaal
Prestant 8, Bourdon 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Nazard 3, Doublette 2, Mixtuur III, Cornet IV, Trompet 8, Clairon 4
Pedaal
Subbas 16, Bombarde 16
 
1896 (Stahlhut):
Hauptwerk C-f3 (C-d3)
Bordun 16, Principal 8, Harmonieflöte 8, Gambe 8, Octav 4, Octavflöte 4, Octavin 2, Mixtur III (tertsmixtuur), Trompet 8, Clairon 4
Positiv C-f3 (C-d3)
Geigenprincipal 8, Gedact 8, Salicional 8, Zartflöte 4
Pedal C-d1
Subbass 16, Gedactbass 16, Octavbass 8, Posaune 16
Manuaalkoppel, Koppel Pedaal-Manuaal I, Octaafkoppel pedaal
Vier pneumatische Druckknöpfe (vaste combinaties)
Ook de laden, tractuur (pneumatisch) en windvoorziening werden vernieuwd
 
1989 (voor de restauratie door Verschueren):
Hoofdwerk C-f3 (C-d3)
Bordun 16, Principal 8, Gedact 8, Gamba 8, Dulciana 8, Octav 4, Octavin 2, Mixtur III 2 2/3, Trompete 8
Onderwerk C-f3 (C-d3)
Harmonieflöte 8, Principaal 8 (C-H in Harmonieflöte), Salicionaal 8, Vox céleste 8 vanaf cº, Zartflöte 4, Tremolo
Pedaal C-d1
Subbass 16, Octavbass 8, Cello 8, Posaune 16
Manuaalkoppel, Koppel I-Pedal, Pedal Octav
 
1992 (Verschueren):
Grand' orgue (II) C-f3
Bourdon 16, Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nasard 3, Doublette 2, Tierce 1 3/5, Cornet IV discant, Fourniture IV, Trompette 8, Clairon 4
Positif (I) C-f3
Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nasard 3, Doublette 2, Flageolet 2, Tierce 1 3/5, Fourniture III, Cromorne 8
Pédale C-d1
Soubasse 16, Flûte 8, Bombarde 16
Tirasse G:O (koppel grand' orgel-pédale, schuifkoppel voor de manualen (drukkoppel, werkt bij het naar voren getrokken bovenklavier)
Tremblant op het gehele werk. De magazijnbalg van Peereboom bleef gehandhaafd
Toonhoogte a1 = 440 Hz. Winddruk 72 mm wk.
Scheiding bas/discant tussen c1 en cis1
Foto: Anton van Daal

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)125, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Quaedvlieg, G.M.I.: Kerkorgels in Limburg (1975)13; uitgave Provinciaal Comit‚ Limburg
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 24(1990)28, 29(1993)30, 35(1996)37
de Mixtuur 14(1974)270, 82(1996)82-89 (7 foto's)*
de Orgelvriend 1(1976)6
het Orgel 1(1970)17, 9(1994)326-330* 331-332**, 12(1994)456
kerken . . . monumenten, uitgave Rijksdienst voor de Monumentenzorg december(1977)*, (1983)*
kerkepadgids (1978)bijlage, (1980)50 80
orgelfestival Limburg (2003)55*
orgelnieuws Verschueren mei(1972)

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Sint Janskerk Maastricht -

Orgelhistorie

- Elektronium

Dispositie

-

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
-
Laatste update: 2018-10-29 15:48:56