Hervormde kerk Catharina
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Willibrordusplein 2
Zoutelande
Gemeente Veere
Zeeland

(Kerk)gebouw

Eénbeukig kerkje uit ± 1270 vanuit buurtschap Werendijke, waar het Benedictinessenklooster Porta Coeli (hemelpoort) lag, gesticht. De kerk werd.gewijd aan de H Catharina.Een eerste vermelding werd gevonden in een charter van 1279.
De, gezien de vormgeving en het gebruikte materiaal, waarschijnlijk 13e eeuwse kerktoren is een gedrongen bakstenen westtoren, bestaande uit rechthoekige, op elkaar staande, eenvoudige hoekberen. De ingang is door verstuiving bijna geheel in het zand verdwenen. Het eenbeukige schip van de kerk, vier traveëen lang, met portaal aan de zuidzijde, is 14e eeuws. In de noordmuur vallen zuilen op met koolbladkapitelen, natuurstenen basementen en scheibogen, overblijfselen van een zijbeuk uit de 15e eeuw. De kerk was toen vier maal zo groot als de hedendaagse.Ter hoogte van de huidige consistorie was een dwarsschip zodat het geheel een kruiskerk was. Op het zuiden was een klein ingangsportaaltje. Het schip en het portaaltje zijn in de 15e eeuw gebouwd.
Aan het einde van de Middeleeuwen heeft de parochie zwaar te lijden gehad onder duinverstuivingen.
Waarschijnlijk zijn de transepten in de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) afgebroken. In 1735 werd de kerk ingrijpend gerestaureerd, waarbij het koor en de restanten van het dwarsschip werden afgebroken.
In 1573 kwam een einde van de katholieke eredienst. Op 1 oktober 1574 werd de eerste protestantse dominee bevestigd.
De pastorie en de kerk werden weer gerepareerd en in de torenklok werd een nieuwe klepel aangebracht.
De preekstoel is een laat-renaissance produkt uit deze streek.
In 1737 vond een zeer ingrijpende restauratie plaats, waarbij de kerk de huidige afmetingen kreeg.
Nadat in 1836 een grote storm de kerk zwaar heeft beschadigd, kwam er uiteindelijk van het Rijk een bedrag vrij voor herstel van het gebouw.
In de loop van de 19e eeuw is de ingang onder de toren buiten gebruik geraakt, aangezien de voet van de toren door voortdurende duinverstuivingen onder het zand is verdwenen.
In 1906 werd de huidige consistorie achter de kerk geplaatst. In 1929 werd de pleisterlaag van de kerkmuren verwijderd.
Op 2 november 1944 werd de kerk, bij de bevrijding van Zoutelande, door granaatvuur getroffen. Het dak, de steunberen en de ramen werden zwaar beschadigd. De strijd ging tussen geallieerden en Duitsers over de toegang van de haven van Antwerpen en het veilige gebruik door de geallieerden van de Westerschelde.
Aan de Duinweg werd tijdelijk een noodkerk in gebruik genomen. Oktober 1947 begon de restauratie van de kerk.
In 1950 volgde een grote restauratie. waarbij de consistorie aan de oostzijde, die totaal verwoest was, geheel nieuw werd opgetrokken. In de zuidmuur werden drie gebrandschilderde ramen geplaatst en de zoldering van de kerk verwijderd, zodat het tongewelf weer zichtbaar werd en de ruimte onder de toren bij de kerk getrokken. De glas-in-loodramen zijn van H. Loontjes uit Amsterdam uit 1950.
In de kerk bevindt zich een in de 17e eeuw door Thomas Weijdman gebouwd koororgel dat eveneens in 1950 werd geplaatst.
Met een feestelijke dienst op 28 januari 1950 werd de kerk weer in gebruik genomen.
Voor de kerk staat een klein gebouwtje: de Willibrordusput. Volgens overlevering gesticht door Willibrordus in 690, in 1980 herbouwd.
In 2011 werden zowel de binnen- als de buitenmuren gerestaureerd. In de kerk werden de vloer en het interieur vernieuwd, (vervanging van de banken door stoelen, vloerverwarming). De kerk heeft nu een inrichting die past bij een multicultureel gebruik van de kerk. De grafzerken kregen een nieuwe plaats in de kerk en de toren.
Voor de kerkdiensten werd tijdelijk uitgeweken naar de Ichtuskerk te Meliskerke.
In het weekend van 9 tot 11 december 2011 is de kerk weer in gebruik genomen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Kluiver, dr J.H.: hist orgels in Zeeland II 106*
Tijdschriften en andere uitgaves
Orgels in Zeeland
contactbrief voor kerkenverzamelaars 65(2011)32, 67(2012)28
het Orgel 9(1957)128, 11(1962)218
kerkepadgids (1983)18* 108

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Catharina Zoutelande -

Orgelhistorie

- voorzanger
b: J. van der Tak, Rotterdam 1888 op een galerij aan de achterzijde; M II ap: 6 registers
- het orgel is in 1929 verkocht aan Fa. A.S.J. Dekker te Goes
b: Fa. Dekker, Goes 1928/29; Pn I ap: Man 4
o: WESTKAPELLE noodkerk Hervormde gemeente 1951 door bemiddeling van ds W. Oosthoek te Zoutelande
o: VLISSINGEN Gereformeerde kerk vrijgemaakt Fa. A. Nijsse te Oud Sabbinge 1952
b: Thomas Weidtman ± 1680 vóór een kloosterkerk te LIMBURG of DUITSLAND
o: HEERLEN Ned Hervormde kerk 1718
r: 1722
r: 1838
- het orgel is in 1932 gekocht door D. Hendrikse uit Haarlem
o:
r: Gebrs. van Vulpen, Utrecht 1949/51; de windlade aan de onderzijde bleek dicht te zijn geplakt met oude gregoriaanse kloostermuziek; M I ap: Man 7
adviseur D. Hendrikse
het orgel is in 1951 in gebruik genomen met een orgelbespeling door D. Hendrikse
r: 2010 ??; het klavier werd hersteld en de kas gereinigd, daarnaast zijn twee lege cancellen (c3 en d3) gevuld en voorzien van een toets, de Holpijp 8 krijgt een nieuw groot octaaf, de Fluit 4 werd vernieuwd, de Octaaf 2 geherïntoneerd, de Sesquialter kreeg een koor minder en de Scherp is verschoven tot Mixtuur, de Regaal 8 werd verwijderd
b: Johan Frederik Witte, Utrecht 1886 voor OUDEWATER Oud Kath kerk HH Michael en Jan de Doper; aan de recht afgesloten zijvelden zijn aan iedere kant nog een extra, eveneens recht afgesloten, pijpveld toegevoegd
o: 1933
o: HAARLEM Oud Katholieke kerk HH Anna en Maria 1952; nieuw front
b: Fa. J.F. Witte, Utrecht 1870/71 voor AMERSFOORT Oud Katholiek Seminarie; M II ap: Man I 5-Man II 4
r: Fa. J. Bätz & Co, Utrecht 1874/75; aan de orgelkas gewerkt
r: Fa. J. Bätz & Co, Utrecht 1889; windverlies verholpen
r: Fa. J. Bätz & Co, Utrecht 1892; schoonmaak orgel (rapport gedateerd 5 februari 1892)
r: J.C. Sanders, 's Gravenhage 1912; schoonmaak, stemmen en intoneren
r: J.C. Sanders, Utrecht 1919; kleine reparatie
r: Fa. J.C. Sanders, Utrecht 1932 en 1936
- het orgel werd in 1955 door de Oud Katholieke kerk Nicolaas te Den Helder aangekocht
o: Fa. J.C. Sanders, Utrecht 1957, daarbij verloor het zijn oude kas; M II vp: Hw 5-Nw 5-Ped 1
- het orgel paste in 1998 niet in het nieuwe gebouw en werd opgeslagen bij Kaat en Tijhuis Orgelbouw te Kampen
o/r: ZOUTELANDE Ned Hervormde kerk Orgelbouw Consultare/Skrabl 2014; het orgel werd gerestaureerd en uitgebreid, de oude kas werd hierbij gereconstrueerd
op 25 april 2015 is het orgel in gebruik genomen

Dispositie

1929:
Manuaal C-g3
Prestant 8, Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4
Pedaal C-f1
aangehangen
Superkoppel Manuaal
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a1 = 440 hz
Tractuur: pneumatische kegellade
 
1951:
Manuaal C D-c3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Scherp II-III, Sesquialter II discant, Trechterregaal 8
Pedaal C D-fº
aangehangen
opmerkelijk is het kistpedaal en dat de Cis van het groot octaaf ontbreekt
Ventiel

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42