Hervormde kerk Sint Maarten
In gebruik
Slotstraat 3
Baarland
Gemeente Borsele
Zeeland

(Kerk)gebouw

De kerk van Baarland werd voor het eerst vermeld rond 1280. Vermoedelijk werd het hele dorp in 1295 verbrand door een Vlaams leger tijdens de machtsstrijd om de heerschappij over Zeeland tussen de graven van Vlaanderen en Holland.
Door toedoen van de heren van Renesse werd de kerk rond 1300 herbouwd.
Bakstenen kruiskerk gebouwd van 1275 tot 1280, moederkerk van Bakendorp en Oudelande. Drieschepige hallenkerk.
De toren is gebouwd tussen 1350 en 1450, één geleding met een forse traptoren aan de noordoostzijde.
Nadat in de zomer van 1532 de bliksem in de toren insloeg, verbrandde het kerkgebouw met een groot gedeelte van het dorp.
Na verkoop van een groot gedeelte van de kerkelijke bezittingen kon de Sint Maartenskerk weer worden hersteld. Dit resulteerde echter weer in financiële tekorten, waardoor een gedeelte van de kerk moest worden afgebroken De van origine driehallenkerk werd in 1774 verkleind zodat alleen het middenschap overbleef. Tegelijkertijd werd het koor van de rest van het kerkgebouw afgesloten door middel van een beschilderd schot. Hier werd een school gevestigd, wat tot in de 19e eeuw zou voortduren.
Grafzerk uit 1518 ?? van landmeter Willem Janszoon. De zerk deed dienst als stoepsteen, is nu onder het orgel neergelegd.
Wegens geldgebrek is in 1774 (1776) de kerk voor 2/3 afgebroken. De oude doopvont verdween. Het werd een drinkbak voor het vee.
Boven de ingang van de toren hangen 2 schandstenen. Deze flesvormige stenen, verbonden door een ketting, moesten als straf gedragen worden door kwaadsprekende vrouwen.
Een groot deel blinde noordwand van het koor vertoont sporen van een aangebouwde sacristie.
De torenbekroning is gesloopt in de 18e eeuw.
In de 19e eeuw kwam het vont in bezit van het Zeeuws Genootschap der Wetenschappen in Middelburg en later weer was het in het Zeeuws Museum in Middelburg te zien. In het voorjaar van 2004 is het doopvont weer teruggekeerd naar de PKN-kerk te Baarland.
Rondom de Hervormde kerk, die eigendom is van de Stichting Oude Zeeuwse kerken, is een S.o.W.-gemeente gevormd. De Gereformeerde kerk is verkocht in 2005.
De restauratie van de kerk is afgerond. Op 11 juni 2000 is de kerk weer in gebruik genomen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gierveld, dr Arend Jan: het ned. huisorgel in de 17e en 18e eeuw 25 27* 192 231-232; Vereniging voor Ned. Muziekgeschiedenis 1977
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 14 22 23 90*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Kluiver, dr J.H.: historische orgels in Zeeland I 76-79 5a* 5b* II n 52 III 185
Loon, van: zeeland magazine 5(1977)1* 5-8*
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 83
Tijdschriften en andere uitgaves
Orgels in Zeeland
contactbrief voor kerkenverzamelaars 42(1999)42, 45(2001)33, 52(2004)35
de Mixtuur 69(1991)497
de Orgelvriend 2(1981)22
het Orgel 12(1963)226c* 227

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Sint Maarten Baarland -

Orgelhistorie

- In de 15e eeuw moet een orgel aanwezig zijn geweest
b: Jean François Moreau of zijn zoon Johannes Jacobus Moreau jr rond 1750 voor ??; huisorgel M II ap: Man I 6-Man II 6
- Johannes Pieter Künckel, Rotterdam adverteerde in de Amsterdamsche Courant van 13 mei 1783 over dit grote huisorgel
o: Johannes Pieter Künckel, Rotterdam 1786, het orgel werd geschonken door Martinus Slabber, die vanaf 1767 in Baarland baljuw, secretaris en rentmeester van de kerk was; de balg onder in het orgel werd vervangen door drie spaanbalgen in een kas achter het orgel. Mogelijk is bij deze werkzaamheden de discant van de Quint 3 verdubbeld. Deze verdubbeling is dan later weer verdwenen
r: pijpwerk van de Bourdon op het Bovenwerk door nieuw pijpwerk vervangen
r: 1905; Kromhoorn vervangen door een nieuwe Trompet 8
r: J.H. Giessen, Goes 1932/33; Trompet vervangen door een Viola di Gamba 8. De drie spaanbalgen zijn vervangen door een magazijnbalg, de winddruk werd verhoogd; M II ap: Man I 6-Man II 6
disp. 1963: M II ap: Man I 7-Man II 5; tractuur in verregaande staat van verwaarlozing
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1998/99; De Gamba uit 1932 is weer verwijderd. Geld voor een nieuw tongwerk was er niet, zodat de sleep leeg bleef; M II ap: Bov 6-Onderkl 5
adviseur Jan Jongepier
het orgel is op 11 juni 1999 weer in gebruik genomen met een bespeling door Jan Jongepier
- in 2009 zijn er geldinzamelingsacties gestart door de Stichting Oude Zeeuwse Kerken om een reconstructie van een bijpassend tongwerk te financieren
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 2013; de gereconstrueerd Kromhoorn 8 werd daadwerkelijk geplaatst; M II ap: Bov 6-Onderkl 6
adviseur Theo Jellema
Op 7 september 2013 is het orgel met een concert door Theo Jellema weer in gebruik genomen

Dispositie

1750 (Moreau):
Onderklavier C-d3
Holpyp 8, Fluyt 4, Quintfluyt 3, Klynfluyt 2, Cornet III discant, Kromhoorn 8
Bovenklavier C-d3
Prestant 8 discant, Bordon 8, Praestant 4, RoerFluijt 4, Quint 3, Octaaf 2
Pedaal C-gº
aangehangen
Koppel Bovenklavier-Onderklavier bas/discant.(drukkoppel)
Deling bas/discant: c1-cis1
Tremulant, Ventiel
Stemming: Evenredig Zwevend. Toonhoogte: a1 = 435 Hz.
Tractuur: mechanische sleepladen
 
1933 (Moreau/Giessen):
Onderklavier C-d3
Holpyp 8, Viola di Gamba 8, Fluyt 4, Quintfluyt 3, Klynfluyt 2, Cornet III discant
Bovenklavier C-d3
Prestant 8 discant, Bordon 8, Praestant 4, RoerFluijt 4, Quint 3. Octaaf 2
Pedaal C-gº
Aangehangen
Koppel Bovenklavier-Onderklavier bas/discant.(drukkoppel)
Tremulant, Ventiel
Stemming: Evenredig Zwevend. Toonhoogte: a1 = 435 Hz.
Tractuur: mechanische sleepladen
 
1999 (Moreau/Flentrop):
Onderklavier C-d3
Holpyp 8, Fluyt 4, Quintfluyt 3, Klynfluyt 2, Cornet III discant
Bovenklavier C-d3
Prestant 8 discant, Bordon 8, Praestant 4, RoerFluijt 4, Quint 3, Octaaf 2
Pedaal C-gº
Aangehangen
Koppel Bovenklavier-Onderklavier bas/discant.(drukkoppel)
Tremulant, Ventiel
Stemming: Evenredig Zwevend. Toonhoogte: a1 = 435 Hz.
Tractuur: mechanische sleepladen
 
2013 (Moreau/Flentrop):
Onderklavier C-d3
Holpijp 8, Fluijt 4, Quintfluyt 3, Klijnfluijt 2, Cornet III discant, Kromhoorn 8
Bovenklavier C-d3
Prestant 8 discant, Bourdon 8, Praestant 4, RoerFluijt 4, Quint 3, Octaaf 2
Pedaal C-gº
Aangehangen
Koppelingen: gehalveerde klavierkoppel (drukkoppel)
Tremulant, Ventiel
Stemming: evenredig zwevend. Toonhoogte: a1 = 435 Hz.
Tractuur: mechanische sleepladen
Foto: Janco Schout

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42