Hervormde Oude- of St Maartenskerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Markt 8
Arnemuiden
Gemeente Middelburg
Zeeland

(Kerk)gebouw

RK kerk gebouwd in 1505 aan de Markt 8 (zie daar).
Sinds 1707 stond er in de kerk geen orgel meer.
De kerk was in 1853 in bouwvallige staat en werd te groot bevonden.
De laatste dienst werd op 10 mei 1857 geleid door ds J.H. Calkoen te Sint Laurens.
Op 1 mei 1857 werd de kerk in het openbaar verkocht en gesloopt door metselaar J. Sonius en timmerman P.J. van Puffelen te Middelburg. Er werd een nieuwe kerk aanbesteed op de plek van het schip van de afgebroken kerk.
Nieuwe kerk met toren en consistoriekamer eveneens gebouwd door Sonius en Van Puffelen. Sobere waterstaatskerk met consistoriekamer en toren.
Op 31 maart 1858 werd de eerste steen gelegd door burgemeester C.J. Baars. De kerk werd op 19 december 1858 ingewijd door predikant ds. J. van der Meulen.
Beide houten borden met Tien Geboden werden in de nieuwe kerk teruggebracht, ook twee van de drie kronen teruggehangen.
In de toren staat nog altijd het oude slingeruurwerk dat vroeger met de hand moest worden opgewonden, nu gaat dat electronisch.
De nodige verbouwingen en renovaties zijn in de loop der tijd uitgevoerd.
Rond 1900 is de vloer in het kerkgebouw betegeld met plavuizen. Verder is het interieur nog in oorspronkelijke staat.
De consistoriekamer is na de Tweede Wereldoorlog in 1957 geheel verbouwd. Ook bouwde men in dit jaar een nieuw verenigingsgebouw. In 1982 werd het verenigingsgebouw uitgebreid. Het verenigingscomplex kreeg de naam ‘Rehoboth’.
In de jaren 1956/57 werden de twee luidklokken, het carillon en de eb- en vloedklok gerestaureerd en teruggeplaatst.
In 1978 is een algemene restauratie gedaan waarna de kerk opnieuw in gebruik is genomen. Het aantal zitplaatsen (zonder extra voorzieningen) bedraagt 605. Het exterieur van de kerk werd ook opgeknapt.
Het uurwerk werd in 1991 gerestaureerd. Op 13 april 1991 vond de oplevering plaats door de Kon. Eysbouts te Asten.
In 1995 heeft de toren een restauratiebeurt ondergaan.
De kerk is na de laatste eredienst op nieuwjaarsdag 2001 gesloten waarna een grondige renovatie en restauratie plaats vond van het inwendige interieur van de kerk. Bij de sloop van de oude betonnen vloer zijn 35 grafzerken zichtbaar geworden. Ze dateerden uit de jaren 1600 en kwamen uit de vroegere kruiskerk. Een drietal van deze grafzerken is aangebracht in het liturgische gedeelte van de kerk.
Op vrijdag 6 juli 2001 is deze PKN-kerk weer in gebruik genomen.
Koninklijke Eijsbouts heeft het uurwerk in maart 2008 gerestaureerd.
Vanaf de Markt is in 2017 een looppad rechtstreeks naar de nieuwe entree van de kerk geleid. Vanuit de centrale hal of ontmoetingsruimte is een nieuwe toegang tot de kerk gerealiseerd. Daarnaast zal een centrale gang ontstaan die geheel naar achteren wordt doorgetrokken tot in de bestaande bebouwing. Deze centrale gang verbindt alle zalen, de toiletten, garderobe en de keuken met elkaar. De nieuwe zaal 3 wordt de grote zaal direct links gelegen van de centrale hal. De consistorie wordt verplaatst naar een gedeelte van zaal 1 en komt daarmee terug op de oorspronkelijke plaats. De ontmoetingsruimte en gangen worden voorzien van plat dak, de nieuwe zaal 3 krijgt een kap met dakpannen. Er is gekozen voor een traditionele vormgeving die goed aansluit bij de kerk. Zaal 3 leent zich door zijn ligging en kapvorm het beste als overloopruimte voor de kerkdiensten, zaal Rehoboth krijgt daarmee een andere invulling. Zaal 3 biedt ook doordeweeks veel mogelijkheden, denk aan de zang (akoestiek), de gemeenteavonden en verenigingen. Indien gewenst kunnen in de zalen met kamerschermen ook besloten hoeken worden gecreëerd.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gierveld, dr Arend Jan: het ned. huisorgel in de 17e en 18e eeuw 100 foto 4*; Vereniging voor Ned. Muziekgeschiedenis 1977
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland II 25-32 107-112* n 6 1*
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)128, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
Orgels in Zeeland
contactbrief voor kerkenverzamelaars 25(1991)27, 26(1991)23, 35(1996)34, 45(2001)33, 47(2002)35, 60(2008)33, 65(2011)31, 66(2011)33-34
de Mixtuur 71(1992)603-605***, 77(1994)887, 82(1996)49, 84(1996)180
het Orgel 11(1989)449

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Oude- of St Maartenskerk Arnemuiden -

Orgelhistorie

b: Ludovicus de Backer, Middelburg tussen 1746 en 1750, huisorgel voor de Middelburgse regent mr. Daniël Rademacher; M I ap: Man 8
o: Ludovicus de Backer, Middelburg 1795/96; het orgel werd geschonken door regent mr. Daniël Rademacher, het orgel werd op een galerij boven de toreningang geplaatst ; M I ap: Man 9
o: nieuwe Dorpskerk 1858
- het De Backer-orgel werd in 1942 door de Fa. Spiering te Dordrecht overgenomen waarna er niets meer van het waardevolle orgel is vernomen. Vermoedelijk is het gesloopt
b: Fa. Spiering, Dordrecht 1941/42 met onderdelen van diverse makelij, met een frontbreedte van 6.10 meter nam het orgel het hele balkon in beslag, voor het front werd een oud exemplaar gebruikt, dat werd verbreed, geen kas maar een zg. open front. De speeltafel bevond zich in de rechterzijwand. De aanleg van de windtoevoer en het speelmechaniek was naar 19e eeuwse traditie. Onderin de kas bevond zich de grote magazijnbalg, daarboven het wellenraam en de windlade van het Hoofdwerk en Bovenwerk uit ca. 1850. Het overgrote deel van het pijpwerk dateerde uit de periode 1890-1941 en was van fabrieksmatige makelij, maar in diverse registers bevonden zich pijpen "van hoge ouderdom, zoals waardevol Bosch-pijpwerk". Zo waren enkele pijpen uit een Cornet bewaard en enkele pijpen van prestantmensuur; M II vp: Hw 8-Bov 6-Ped 1
Op 18 januari 1942 werd het orgel in gebruik genomen met een bespeling door Jan Rijn, organist Nieuwe Kerk te Middelburg
r: Fa. A. Nijsse & Zn., Oud Sabbinge tussen 1960 en 1985; Mixtuur geplaatst en Open Fluit aangevult tot f3, M II vp: Hw 9-Bov 6-Ped 1
- de Orgeladvies Commissie van de Nederlandse Hervormde Kerk besloot in 1989 een nieuw mechanisch orgel te laten bouwen vanwege de dubieuze makelij van het Spiering-orgel
- in 1990 heeft de Fa. van Vulpen het oude instrument met het Bosch-pijpwerk overgenomen
b: Gebrs. van Vulpen, Utrecht 1989/90; M II vp: Hw 8-Bov 6-Ped 1

Dispositie

1942 (Spiering):
Hoofdwerk C-g3
Bourdon 16 bas/discant, Prestant 8, Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Trompet 8
Bovenwerk C-g3
Vioolprestant 8, Salicionaal 8, Holpijp 8, Open fluit 4 (C-c3), Picolo 2, Sesquialter II
Pedaal C-e1
Subbas 16
Koppels: Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Bovenwerk
Tremulant
Stemming: evenredig zwevend. Toonhoogte: a1 = 440 Hz.
Tractuur: mechanisch
 
1985 (Nijsse):
Hoofdwerk C-g3
Bourdon 16 bas/discant, Prestant 8, Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Trompet 8
Bovenwerk C-g3
Vioolprestant 8, Salicionaal 8, Holpijp 8, Open fluit 4, Picolo 2, Sesquialter II
Pedaal C-e1
Subbas 16
Koppels: Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Bovenwerk
Tremulant
Stemming: evenredig zwevend. Toonhoogte: a1 = 440 Hz.
Tractuur: mechanisch
Foto: J. Snijders

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-05-29 16:12:53