Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk Gereformeerde Bond
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Kerkplein 1
Tholen

Gemeente Tholen
Zeeland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd van 1203 tot eind 13e eeuw. De kerk was gelegen in het lagere gedeelte onder aan de dijk en viel ten offer aan het vuur.
De kerk is in 1404 verheven tot collegiale of kapittelkerk door hertog Albrecht van Beieren; instelling van een kapittel met negen kanunniken.
In ± 1460 werd aan het schip begonnen van de Kruisbasiliek in Brabants-gotische stijl, grotendeels in steen overwelfend (o.l.v. bouwmeester Everaart Spoorwater, stadsarchitect van Antwerpen).
Na het schip kwam het transept aan de beurt, de kruising werd verbreed in de richting van het koor.
Het koor was in 1520 nog niet voltooid, het koor is ook nooit volledig klaar gekomen: alleen aan de noordzijde kwam de kooromgang tot stand. Ten noorden daarvan is de sacristie.
De brede kapel aan de zuidzijde van het koor dateert vermoedelijk uit het begin van de 15e eeuw met twee in de 16e eeuw vergrote vensters.
Van de geheel uit baksteen opgebouwde toren dateert het gedeelte tot aan de onderste balustrade uit de tweede helft van de 14e eeuw. De toren stond los van de kerk.
In de 15e eeuw is de toren verhoogd met een klokkenverdieping, aangepast aan de hoogte van het nieuwe schip.
De spits en de balustrade zijn tijdens de laatste restauratie op de toren aangebracht.
Zes klokken in de toren voor 1495/96, zij beieren door met losse hamer op te klok te slaan.
Tijdens de Tweede Oorlog zijn de klokken door de bezetters in 1943 gevorderd. Het schip zonk op het IJselmeer. Na de oorlog zijn de klokken geborgen en teruggegeven.
In 1452 is een groot deel van de stad verwoest, de kerk bleef gespaard.
Met de bouw van het huidige schip, vijf travieeen lang en het dwarspand is rond 1458 begonnen naar ontwerp van Evert Spoorwater te Brussel.
Toen de bouw van het hoge basilikale schip dat nodig maakte, heeft men de toren verhoogd tot bijna 49 meter.
Het netgewelven is rond 1510 voltooid, aan de buitenkant opgevangen door luchtbogen.
Een volledige kooromgang met straalkapellen was gepland, alleen het noordelijke deel is voltooid. Aan de zuidzijde is het zuidkoor met houten overkapping.
In het koor een Tiengebodenbord uit 1581, hernieuwd in 1741.
In de kerk grafzerken uit de 16e en 17e eeuw.
In 1570 werden de kerkschatten geroofd.
In 1577 verlaat de geestelijkheid de stad vanwege de hervorming.
De consistoriekamer is in 1638 gebouwd,
De door Adam Hartmann in 1646 gemaakte preekstoel en het doophek zijn in 1755 verplaatst.
Drie klokken in de toren, in 1627 gegoten door de Middelburgse klokkengieter Michael Burgerhuys. Grootste 959 kg, lichtste klok van Alexius en Petrus Petit uit 1761.
In 1947 tot 1960 is de kerk ingrijpend gerestaureerd o.l.v Monumentenzorg; de tufstenen fundamenten van de eerste kerk zijn teruggevonden.
Een muur is geplaatst tussen het schip en het transept. Vervanging van een beschilderd schot uit 1755 en het transept werd ingericht voor kerkelijk gebruik. De originele ruimte werd in ere hersteld.
De oude bordjes voor het zingen van de psalmen gingen in 1959 naar 't WOUDT.
Kerkrestauratie ± 1990 o.l.v. het architectenbureau Rothuizen en 't Hooft te Goes.
In de ingebouwde toren zitten twee klokkenspellen: een in 1615 door Peter van den Gheyn gegoten spel en een moderne beiaard.
De kerk is gerestaureerd in het kader van de regeling kanjermonumenten 2002.
Op 1 mei 2004 is de kerk opgegaan in de PKN-kerk.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk Gereformeerde Bond Tholen -

Orgelhistorie

b: 1472
b: 1559/63; positief M I:
- in 1572 kregen de kath. kerkmeesters de opdracht een model voor een nieuw orgel op te stellen, dit orgel is niet tot stand gekomen
b: mr Jan Roose (Rose), Bergen op Zoom 1596/97; positief M I:
r: 1616
- het orgel werd van 1636 tot 1646 niet bespeeld
- het orgel is in 1648 afgebroken: het orgel werd uit de kerk verbannen
- van 1648 tot 1900 geen orgel in de kerk
b: Johannes Hilboezen, Amsterdam 1900 voor THOLEN Hervormde kerk; M II ap: Hw 11-Bov 7
r: ± 1950; het schot tussen schip en koor werd verwijderd
o/r: ROTTERDAM, Nobelstraat, Oud Kath kerk H.H. Laurentius en Maria Magdalena Fa. J.C. Sanders & Zn., Utrecht 1954
b: Gebr. Luijtje en Jacob van Dam, Leeuwarden 1832 voor LEEUWARDEN Galileërkerk; M III vp: Hw 9-Rw 7-Bov 7-Ped 6
r: Fa. van Dam, Leeuwarden ± 1850; schoonmaakbeurt
r: Fa. van Dam, Leeuwarden 1896; aantal registers herzien
- Het orgel werd gedemonteerd in 1940 en geschonken aan DOESBURG Hervormde kerk. Het orgel is daar niet geplaatst
o/r: Fa. J.C. Sanders, Utrecht 1953/55; dispositie gewijzigd, orgel gerestaureerd; M III vp: Hw 9-Rugpos 9-Bov 5-Ped 6
Het orgel werd op 21 september 1955 in gebruik genomen
- Het orgel was niet in al te bruikbare staat
r: andere orgelmaker 1959 ??
r: S.F. Blank, Herwijnen 1992/93; deelrestauratie: klavieren, pedaal en mechanieken. De windvoorziening werd geheel vernieuwd en bestaat nu uit twee spaanbalgen. Op het Bovenwerk werden de Viola di Gamba 8 en Viola 4 gereconstrueerd en de Dulciaan 8 kwam weer op het Bovenwerk te staan. De Scherp op het Rugwerk werd verwijderd en vervangen door een Sifflet 1. Op de vrijgekomen sleep van het tongwerk werd een Schalmei 8 geplaatst.; M III vp: Hw 9-Rw 9-Bov 5-Ped 6
Adviseur Jan Jongepier
Het orgel is op vrijdag 19 februari 1993 weer in gebruik genomen met een bespeling door Jan Jongepier
r: H. van Eeken 2004, opliggende Tremblant

Dispositie

1900 (Hilboezen):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Salicionaal 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV discant, Mixtuur II-III-IV, Trompet 8
Bovenwerk in zwelkast C-f3
Roerfluit 8, Gamba 8, Vox céleste 8, Flûte harmonique 4, Melofoon 4, Speelfluit 2, Dulciaan 8
Pedaal
aangehangen
Manuaalkoppel
 
1832 (Van Dam):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV-V, Mixtuur IV-VI, Trompet 8
Rugwerk C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Nazard 3, Octaaf 2, Carillon
Bovenwerk C-f3
Viola da Gamba 8, Fluit Dolce 8, Viola 4, Speelspeel 2, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-c1
Subbas 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8
 
1955 (Van Dam/Sanders):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet III, Mixtuur IV-VI, Trompet 8
Rugpositief C-f3
Prestant 8, Bourdon 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Scherp III-IV, Carillon II, Dulciaan 8
Bovenwerk C-f3
Fluit Dolce 8, Prestant 4, Woudfluit 2, Quint 1 1/2, Regaal 8, Tremulant
Pedaal C-c1
Subbas 16, Prestant 8, Bourdon 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8
Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk
4 Afsluiters
 
1993 (Van Dam/Blank):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet III discant, Mixtuur IV-VI, Trompet 8
Rugwerk C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit d'amour 4, Nasard 3, Octaaf 2, Siflet 1, Carillon II discant, Trompet 8, Tremblant
Bovenwerk C-f3
Fluit dolce 8, Viola di Gamba 8, Viola 4, Speelfluit 2, Dulciaan 8, Tremblant
Pedaal C-c1
Subbas 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8
Koppelingen: Rugwerk-Hoofdwerk, Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Rugwerk

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 18 19, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland III 93 128-135 11*
Nijnatten, Ton van: kerken in het bisdom Breda 155a* plattegrond*
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 126*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Zuurdeeg, J.P.B.: kerken op Tholen en Sint-Philipsland 2** 3 6 8 50-54****
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop Orgelbouw 8
contactbrief voor kerkenverzamelaars 30(1993)38
de Mixtuur 24(1978)529 537, 76(1994)846-847
eendrachtbode donderdag 12 september 1991*
folder: kerkorgels op Tholen en Sint-Philipsland 4*
het Orgel 10(1955)135, 2(1956)23*, 1(1957)16, 5(1959)116-117, 6(1969)173-178
kerkepadgids (1982)53**
zeeland magazine 9(1977)frontpagina* 5-8 (6 foto's)*

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk Gereformeerde Bond Tholen 1956 -

Orgelhistorie

b: Otto Reinhard, Oostenrijk 1734 vóór
o: 's GRAVENHAGE Gemeentemuseum, schenkster baronesse Le Cerf te Parijs
o: WEMELDINGE Gereformeerde kerk 1913 in overleg met de schenkster, baronesse Le Cerf te Parijs
r: 1931
- Het orgel werd gekocht in 1956 door de Grote kerk te THOLEN. Het orgel ligt opgeslagen bij orgelmaker H. van Eeken te Herwijnen, om in de toekomst in gereconstrueerde vorm in de Grote Kerk te plaatsen

Dispositie

-

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
-

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk Gereformeerde Bond Tholen 2015 -

Orgelhistorie

b: Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1968; model Excellent EL unit II vp: Hw 6-Nw 6-Ped 6 voor BERGEN op ZOOM Centrum voor de Kunsten; model Excellent EL unit II vp: Hw 6-Nw 6-Ped 6
o: 2015

Dispositie

1968:
Manuaal I C-g3
Prestant 8 (C-B gec. met Bourdon 8), Bourdon 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Kwint 2 2/3, Superoctaaf 2
Manuaal II C-g3
Roerfluit 8, Prestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Larigot 1 1/3, Cimbel II
Pedaal C-f1
Subbas 16 (C-B akoust.), Gedekt 8, Koraal 4, Fluit 4, Kwint 2 2/3, Octaaf 2
Koppelingen: Manuaal I-II, Pedaal-Man. I, Pedaal-Man. II
Pianopedaal
4 grondstemmen: Prestant 4-2, Bourdon 8-4-2, Quint 2 2/3-1 1/3, Cimbel II (1 oktaaf)
Foto: Flip Veldmans

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
-
Laatste update: 2018-10-24 09:55:19