Hervormde kerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Molenstraat 5
Margrietlaan 2
Scherpenisse
Gemeente Tholen
Zeeland

(Kerk)gebouw

Het eiland Scherpenisse wordt voor het eerst genoemd in een oorkonde van 14 oktober 1206. Er zal toen reeds een kapel of kerkje zijn geweest gewijd aan de heilige Maagd Maria.
Het behoorde tot het decanaat Zuid-Bevelend en het kapittel van Oud-Munster te Utrecht. Het éénbeukig schip werd in 1462 van een nieuw koor voorzien buiten de bebouwde kom. Op de begraafplaats er omheen kon begraven worden tot ± 1925.
In de kerk drie kapellen gewijd aan St. Barbara, Heilig Kruis en St. Jan.
Reformatie rond 1565: pastoor Johannis Versteeg ging over tot de Reformatie. Bij de komst van Alva in 1567 is hij gevlucht.
Een 17e eeuwse gravure laat de indrukwekkende kruiskerk in de vormen van de late Brabantse gotiek zien die met het vieringstorentje op de kruising van het schip en dwarspand hoog boven de bebouwing van het dorp uitsteekt.
De eigenlijke toren maakt een gedrongen indruk.
Het schip is in de eerste helft van de 16e eeuw vergroot zowel in hoogte als in lengte.
In de zuidelijke zijbeuk een Tiengebodenbord uit 1581.
Fraaie preekstoel uit 1616.
De beide zijbeuken hebben aanzetten voor stenen kruisgewelven.
Ook de zware niet voltooide met natuursteen beklede toren dateert van het begin van de 16e eeuw, afgebouwd met een vierkante houten bovenbouw.
In de 17e eeuw is er sprake van ernstig verval van het kerkgebouw. Ook leed de kerk ernstig door de overstromingen van 1645 en 1671 en een zware storm in 1677.
In 1685 dreigden twee pilaren van het koor in de storten. In een rekest van 1698 is sprake van een in tweeën gescheurde pilaar.
De prins van Oranje stelde geld beschikbaar voor noodherstel en onderhoudswerk aan de kerk.
In 1750 zijn stenen en kalk naar beneden gevallen, men besloot de preekstoel en de zitplaatsen naar het schip over te brengen.
In 1752 opnieuw kalk en gruis op de preekstoel.
In 1753 zijn het koor en het dwarspand gesloopt.
Slechts enige stukken muur van het transept en een deel van het traptorentje aan de zuidzijde zijn bewaard gebleven.
Koperen kronen uit 1654 en 1787.
Grote restauratie in 1971/74: de noordingang is als hoofdingang vervangen door de toegang via de toren. Aan de achterzijde is tegen de oostmuur van de kerk een nieuwe consistoriekamer gebouwd.
De in 1742 met blauwe dakpannen gedekte daken van de zijbeuken werden weer met leien gedekt.
Op een omgekeerd stenen gotisch doopvont een preekstoel die in 1616 is gemaakt door Nicolaas Joossen.
De huidige algemene begraafplaats is in 1926 aangelegd naast het oude kerkhof.
In de 18e eeuw waren er drie klokken; thans is alleen de zwaarste klok aanwezig, in 1484 gegoten door Symoen Waghevens uit Mechelen.
Alleen het schip en de toren van dit 15e eeuwse gebouw zijn bewaard gebleven.
PKN-kerk vanaf 1 mei 2004.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Zuurdeeg, J.P.B.: kerken op Tholen en Sint-Philipsland 5 22-26***
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 122(2018)17
de Orgelvriend 1(1984)20
folder: kerkorgels op Tholen en Sint-Philipsland 2*
het Orgel 11(1983)401
stichting tot behoud van het Nederlandse orgel: de geschiedenis van het orgel in de Bethelkerk te Urk 6

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Scherpenisse -

Orgelhistorie

b: vóór 1563
het orgel is in het begin van de 17e eeuw verwijderd
b: vóór ??
b: : Mart Vermeulen, Woerden 1907; met gebruikmaking van bestaand materiaal van diverse oorsprong; Pn II ap: Hw 10-Bov 6
r: Fa. Spiering, Dordrecht ± 1950 EL II ap: Hw 10-Bov 6
r: Fa. Koppejan 1952
r: K.B. Blank & Zn., Herwijnen ± 1970; M II ap: 10-Bov 6
r: J.L.van den Heuvel, Dordrecht 2016; e restauratie had een conserverend karakter, wat betekent dat het klankbeeld en de dispositie zoveel mogelijk ongewijzigd zijn gebleven; M II ap: 10-Bov 6

Dispositie

1970 (Blank):
Hoofdwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV, Mixtuur II-IV, Trompet 8
Bovenwerk
Holpijp 8, Viola 8, Vox Celeste 8, Fluit 4, Open Fluit 4, Piccolo 2, Tremulant
Pedaal
aangehangen

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-13 16:55:38