Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk

In gebruik

(Kerk)gebouw

Rond 1050 (vroeg in de Middeleeuwen) stond hier al een kapel, die een eeuw later werd vergroot tot kruiskerk. De kerk is regelmatig verbouwd en gerestaureerd. Het oudste deel is het Mariakoor met stergewelf uit de 13e eeuw. en de toren in 1339.

In 1367 stichtte graaf Albrecht een kapittel van twaalf priesters, die koorheren of kanunniken werden genoemd.

De kerk is in de 14e eeuw van parochiekerk tot kapittelkerk verheven.

Stadsbrand in 1457, het houten tongewelf stortte in, de kerk werd grotendeels verwoest.

Kerk herbouwd in 1470 in huidige vorm onder leiding van bouwmeester Everaart Spoorwater, stadsarchitect van Antwerpen. De kerk is een geheel in steen overwelfde Brabants-gotische kruisbasiliek welke is gebouwd naar het voorbeeld van de Franse kathedralen: een driebeikig schip met zijkapellen, transept of dwarsbeuk, en koor met kooromgang en straalkapellen. Het is de enige laat-gotische kerk in het westen van Nederland met een stenen gewelf.

De zware, nooit voltooide toren uit de 15e eeuw, de bouw begon in de 14e eeuw en duurde tot ca. 1500 - staat behoorlijk scheef. Hij is 65 meter hoog. Ter hoogte van de torentrans is een uurwerk uit 1624 te zien. Beiaard met 67 klokken. De meeste klokken zijn gegoten door de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts te Asten. In de markante toren vier enorme wijzerplaten uit 1626. De toren is nooit afgebouwd opdat in de 15e eeuw reeds een verzakking optrad in noordelijke richting.

Inwendige lengte van de kerk 88.40 meter.

In de zijbeuken en de kooromgang twintig kapellen. In het hoogkoor kanunnikenzetels in vroeg-renaissance stijl met houtsnijwerk, jaartallen 1538 en 1540.

De kerk werd in 1572 protestantse kerk.

Na de Reformatie verdwenen de altaren en werden de meeste kapellen verkocht aan rijke families als grafkapel. Namen: Meerdervoortkapel en de van Beverenkapel.

In de zuiderzijbeuk de Verwerskapel, de tweede de Bontwerkerskapel, de Bakkerskapel, de Marskramerskapel en de vijfde de Wolwerverskapel.

Achter het hoogkoor de Jeruzalemkapel met een gebrandschilderd raam met een voorstelling van de grote brand uit 1457.

Op 17 oktober 1618 werd in deeze kerk de Synode van Dordrecht geopend.

De eenvoudige stijlvolle eiken kansel uit 1597 moest in de 18e eeuw wijken voor een pronkstuk van marmer, koper en mahoniehout.

De Amsterdamse beeldhouwer Asmus Frauen voltooide in 1756 het beeldhouwwerk van de kuip en de voet, terwijl Pieter Rokken de koperen balustrade maakte.

Het doophek (1743) en het houtwerk aan de kansel is vervaardigd door de Dordtenaar Gerrit van de Waal van 1753 tot 1756. De grote en uitbundige bekroning is van mahoniehout en uit de koker van Gerrit de Waal en Jan van der Linden.

Dooptuin en kansel uitgevoerd in de weelderige rococo-stijl.

Het oude koorhek is vervangen in 1743 door een rijk uitgevoerd koperen hek geflankeerd door marmeren zuiljes in pyramidevorm en bekroond met rococo-vazen. Preekstoel uit 1756.

In ± 1960 is de toren voorzien van een zware betonnen fundering, verder verzakken is voorkomen.

In de St Stevenskapel, links naast het orgel, staan diverse in natuursteen gehouwen restanten, de overblijfselen van de laatste restauratie van de kerk in 1987. Bij deze restauratie vond men in het Hoogkoor funderingen van een oudere kerk uit 1284.

Het interieur bestaat uit de vroeg 16e eeuwse koorbanken met houtsnijwerk (1542), een kabinetorgel, koorhek in vroege Lodewijk XV-stijl, rococopreekstoel uit 1756 met marmeren kuip met mahoniehouten bekroning en fraaie grafzerken. Bovendien vertonen de glas-in-loodramen afbeeldingen van historischegebeurtenissen in Dordrecht zoals de Sint Elisabethvloed, de Nationale Synode en de Stadsbrand.

Kerk gerestaureerd in 1983/87. Eind 1983 is men begonnen, medio 1985 was het schip aan de beurt. Het Mariakoor was in 1985 al gereed voor de kerkdiensten, hierbij doet het orgel van de gesloten Lydiakerk dienst.

Op 21 augustus 1987 heeft staatssecretaris Dees de kerk weer in gebruik gesteld.

PKN-kerk.

In de Sint Joriskapel zijn 19 mei 2006 drie nieuwe gebrandschilderde ramen onthuld. Ze zijn ontworpen door de kunstenaar Teun Hoeks en gemaakt in het atelier van Hagemeijer te Tilburg.

Kosters van de Grote Kerk hebben onlangs op de zolder van het zogenoemde Vuurhuis 4 kapitelen gevonden. De kapitelen uit 1640 vormden in het verleden het bovenstuk van de pilaren onder het orgelbalkon van het Zuidertransept orgel. Ze kunnen bij de ingang weer bewonderd worden.

Het nieuwe koororgel is geplaatst in het Mariakoor.