Burcht van de Heren van Voorne - kapel Sint Pancras

Afgebroken

(Kerk)gebouw

Het dorp Oostvoorne, ontstaan bij de burcht van de Heren van Voorne, had al vroeg de beschikking over twee kerken, te weten de kapel op de burcht en de parochiekerk in het dorp.

De voormalige Pancratiuskapel bevond zich sinds 1277 naast de woon- en dienstgebouwen op de voorhof van de heren van Voorne. In die tijd was een kapel heel gebruikelijk bij kastelen of burchten, daar woonden de kasteelheer met zijn gezin, leden van de hofhouding en verdere bewoners met hun gezinnen dagelijks de mis bij.

De kapel was waarschijnlijk nog van hout. Er zijn diverse rekeningen bewaard gebleven van reparaties aan de kapel (1398, 1401-03, 1531).

Aan deze kapel was sinds 1349 een kapittel met acht kanunniken verbonden.

De kapel bestond uit een schip en een koor, daarnaast kwamen nog enkele bijgebouwen en een kerkhof voor. Het schip had mogelijk een oppervlakte van circa 140 m2 en het koor een oppervlakte van circa 80 m2. De vloer van de kapel was met plavuizen gedekt, een deel ervan was wit. Op het dak van het koor, op het ontmoetingspunt van de schilden (de dakvlakken?), stond een zwaar kruis.

Wellicht liep er vroeger een soort overkapping vanaf de grote kamer van de voorburcht naar de kapel (vermeldingen 1373, 1384 en 1398).

Aan het begin van de 15e eeuw zou de kapel zijn opgetrokken in steen. In een rekening wordt de aankoop van steen en kalk vermeld en wordt ene meester Albert betaald 'van die cappelle te maetselen'. Het schip van de kapel was voorzien van een toren die werd gesteund door zes pilaren. Het dak van het bedehuis was waarschijnlijk reeds vóór het jaar 1373 bedekt met leien. Bij het kerkgebouw hoorde een sacristie, aangebouwd in de jaren 1375-76, en een sanctuarium waar relieken en andere kostbaarheden waren uitgesteld. Tenslotte wordt ook een “schoolhuis” vermeld, waarover verder niets bekend is.

De kerkschat onstond door een aantal schenkingen die in de 14e en 15e eeuw aan de kapel werden gedaan. Zo stond er een monstrans met relieken 'van den rock ons Heeren, van onssen Vrouwen haer ende hemde, met andere diversche heylichdom ende reliquien'. Er werd ook een doorn uit de kroon van Christus bewaard: twee engelen op een vergulde voet houden ieder een deel van een kristallen vat vast 'om elck eynde beslagen mit zilver ende boven beslooten mit drie torrenkens vergult, in welcke rondeelken leyt een ouden cristalle glaesken, an beyde eynden oick beslagen mit zilver, dairinne is een doerne van de croone ons Heeren'. In een kristallen vaatje werd olie bewaard van diverse heiligen alsmede van de steen waarop Christus was gemarteld. Melk van O.L. Vrouw werd bewaard in een 'cleyn cristallen vaetken in maniere van een pulleken mit een zilveren vergulden voet ende dexel, dair inne beslooten es melck van onsser Vrouwen'. Het gebeente van diverse heiligen werd in de Pancraskapel zorgvuldig bewaard: Gregorius, Gereon, Aurelius, Catharina en Cornelius. Ook kon er het H. Bloed van Christus worden aanbeden: 'Item een plat zilveren vaetken, dair inne is van ons lieffs Heeren bloede ende andere diversche reliquien'. Veel van de kostbaarheden die in de kapel werden bewaard, werden op kerkelijke feestdagen en tijdens processie aan het volk getoond. De kostbaarheden in de kapel waren eigendom van de heren van Voorne.

Naar St. Pancras te Oostvoorne zijn alleen opgelegde bedevaarten uit de 15e eeuw bekend.

In 1552 werd de kapel in opdracht van Karel V voorzien van nieuw gebrandschilderd glas 'in 't westeynde van de capelle'.

Het hoofdaltaar van de kapel op de burcht van de heren van Voorne was toegewijd aan Pancratius.

- Op het eiland Voorne was ook een polder genoemd naar Pancratius, 'Pancrasgors'.

De kapel zou kort na 1572 zijn verwoest. Er resteren enkel restanten van de donjon in de tuin van een appartementengebouw en grasveld, de Hofwei.

In 1959 werden bij graafwerkzaamheden te Oostvoorne enkele rijen skeletten gevonden, zodat de locatie van de Pancratiuskapel definitief kon worden vastgesteld.