Joodse Synagoge
Nieuwe bestemming
Foto: Flip Veldmans
Turfkade 16
Brielle (Den Briel)
Gemeente Brielle
Zuid-Holland

(Kerk)gebouw

In 1700 duikt de eerste vermelding van een Joodse burger op in de Brielse archieven. Over het algemeen zou de verhouding tussen de Joodse en niet-Joodse Briellenaren goed tot uitstekend zijn geweest. Maar toen de Joden in 1804 hun godsdienst wilden uitoefenen in de in 1477 door Maria van Bourgondië, gravin van onder (heel veel) meer Holland, aan Den Briel geschonken vleyschhal (= vleeshal), werd het verzoek tot de daartoe benodigde reparatie van het hek voor het gebouw van de hand gewezen.
Hoewel de vleeshal na de ontvangst van het geschenk door de stad werd beleend bij het geregeld als hypotheekverstrekker fungerende bestuur van het aan het eind van de huidige Nobelstraat (die op die hoogte ooit Zuideinde werd genoemd) gelegen Zuyteyntsche Gasthuis, was het oog van de Joodse gemeenschap gevallen op de aan de Boterstraat (eerste zijstraat van de op die hoogte ooit als botermarkt gebruikte Voorstraat) gelegen Stadsvleeshal en niet op het slachthuis, dat in de in de Turfstraat in de plaats was gekomen voor de naast het Zuyteyntsche Gasthuis en in de 19e eeuw gesloopte gelegen kapel.
Synagoge gebouwd in 1871. De synagoge stond sinds 1804 in de tuin van de huidige pastorie van de R.K.-kerk aan de Nobelstraat 22.
Op 10 mei 1871 is de eerste steen gelegd door D. Wiezebron. De inwijding volgde in november 1871.
In 1942 is de tweede Brielse Sjoel, waarvan de eerste steen in 1871 is gelegd (de eerste synagoge stond sinds 1804 in de tuin van de huidige pastorie van de R.K.-kerk aan de Nobelstraat 22), leeg komen te staan, nadat op 27 oktober van dat jaar, 21 Joodse Briellenaren op het stoomtrammetje richting Rotterdam waren gestapt; aan het begin van een lange, zogenaamd in het kader van de Arbeiteinsatz te maken reis, die in werkelijkheid in een vernietigingskamp zou eindigen. Een 97-jarige vrouw (die ondanks haar leeftijd ook te werk zou worden gesteld) en haar dochter mochten de reis per auto aanvangen.
Voor de huizen van afgevoerde Briellenaren zijn in de bestrating 'struikelstenen' (Stolpersteine) geplaatst; betonnen stenen met een gegraveerde messing bovenplaat, waarop de vermoorde bewoners aan de vergetelheid worden ontrukt.
Na 1945 kwam er niet één van de Brielse Joden terug. Allen waren omgekomen in de Duitse vernietigskampen. De Sjoel stond leeg en werd in 1947 verkocht aan een bouw- en aannemingsbedrijf ,die het gebouw een opslagfunctie gaf. In verband met de nieuwe functie werd vrijwel alles dat aan de geschiedenis van het gebouw herinnerde grondig vernield. De gemeente Brielle draagt niet als enige Nederlandse gemeente de verantwoordelijkheid voor het na de oorlog versjacheren en/of verwaarlozen van wat er in hun gemeente herinnerde aan de door de Bezetter afgevoerde Joodse gemeenschap.
De aannemer heeft het pand verkocht.
Op 25 november 2001 is de voormalige synagoge gekocht door de Stichting Behoud Synagoge Brielle en begin februari 2002 is de sleutel officieel overgedragen aan de stichting.
Gelukkig kon de Sjoel enkele jaren geleden met steun van diezelfde gemeente in 2004 worden gerestaureerd. U vindt het gebouw, dat als een klein multifunctioneel centrum wordt geëxploiteerd op het adres Turfkade 16
Op 15 oktober 2004 kwam er na 60 jaar weer licht in de Synagoge van Brielle. Er werd door jongeren (waaronder Joodse en Palestijnse jongelui uit Ramle in Israël) en ouderen een boograam geplaatst. Het is een centrum van bezinning, ontmoeting en cultuur geworden.
Op zondag 11 september 2005 heeft rabbijn Soetendorp de gerestaureerde synagoge ingewijd. De synagoge kreeg een multi-culturele bestemming. Hoogswaarschaarschijnlijk wordt het ook een trouwlocatie voor Voorne-Putten.
Nu het gebouw ook als theater gebruikt kan worden denkt men er over na het naastgelegen pand aan te kopen en als foyer te gaan gebruiken.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 43(2000)35, 47(2002)30, 50(2003)32, 53(2005)30, 54(2005)30, 55(2006)32

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Joodse Synagoge Brielle -

Orgelhistorie

-

Dispositie

-

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-05-20 10:26:33