Hervormde Grote of St Maartenskerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Groenmarkt 7
Gorinchem (Gorcum)
Gemeente Gorinchem
Zuid-Holland
Gorinchem (Gorcum)
Gemeente Gorinchem
Zuid-Holland
(Kerk)gebouw
| Kerk gebouwd in de 11e eeuw, middeleeuwse gotische kruiskerk (hallenkerk). Van ca. 1450 tot 1517 bouwde men aan de gotische toren. Tijdens de bouw verzakte de onderste geleding, waarna de tweede en derde er loodrecht op werden gezet. De toren staat aan de zuidzijde, anderhalve meter uit het lood. | |
| De kerk ging in 1572 in hervormde handen. | |
| De kroonluchters zijn uit 1588. | |
| Grafmonument Wilhelmina van Paffenrode met marmeren beeld. Graftombe van familie van Arkel. | |
| De kerk heeft zwaar te lijden gehad tijdens het bombardement van de stad in 1814 (het beleg van Gorcum). | |
| De kerk werd in 1844 wegens bouwvallige toestand gesloten en afgebroken. De St Janstoren bleef gespaard. | |
| Nieuwe kerk gebouwd in 1849/51 naar ontwerp van architect I. Warnsinck (1811-1857) te Amsterdam, driebeukige basiliek in eclectische trant met romaanse en classicistische kenmerken. | |
| Aanbesteding kerk in 1849. De kerk werd opgetrokken op de fundamenten van de oude kerk tegen de oude toren. Twee luidklokken en een carillon. De bovenomgang ligt op een hoogte van 44 meter, de weerhaan reikt tot 65 m. | |
| De kerk is op 4 mei 1851 in gebruik genomen in plaats van de 13e eeuwse St.Maarten en St. Vincentiuskerk. | |
| Kekrrestauratie in 1857. | |
| PKN-kerk. | |
| Het interieur is gerestaureerd in 1993. Op 26 november 1993 kon de kerk weer in gebruik worden genomen. | |
| In 2017 was het 500 jaar geleden dat bij de bouw van de toren van de Grote kerk het hoogste punt werd bereikt. De scheve Grote Toren werd rond 1450 gebouwd en in 1517 voltooid. De toren is 67 meter hoog en eigendom van de burgerlijke gemeente Gorinchem. De kerk is jonger, in 1851 verving de huidige kerk een bouwvallige voorganger op dezelfde plaats. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Hoofdorgel
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde Grote of St Maartenskerk | Gorinchem | 1853 - |
Orgelhistorie
| b: | vóór 1450 |
| b: | mr Bemt (Bernt Granboem) en mr Jan Graurok (zijn Swager) 1518; M III vp: Hw 15-Rugpos 6-Bov 6-Ped 3 |
| b: |
Stephanus Cosijns 1664/66 in kas van Dirck van Lith tegen de torenzijde van de kerk vroedschap besluit op 4 december 1759 een nieuw orgel te doen maken wegens de slechte conditie van het orgel |
| b: |
Johann Heinrich Hartmann Bätz, Utrecht 1761; met materiaal vorig orgel, kas en Rugwerk van Cosijns, kas Hoofd- en Bovenwerk gemaakt door timmerman Jacobus van Aken; M III ap: Hw 13-Rw 10-Bov 9 contract getekend op 23 januari 1760 het orgel is op zondag 13 december 1761 in gebruik genomen - Fa. J. Bätz & Co, Utrecht, onderhoud |
| r: |
1779/80, 1804, 1811, 1821, 1831/32 - Demontage orgel wegens afbraak van de kerk door Johann Heinrich Hartmann Bätz te Utrecht in 1844 Het bestek is op 18 augustus 1851 ondertekend |
| b: |
Christian Gottlieb Friedrich Witte (Fa. J. Bätz & Co), Utrecht 1851/53; met gebruikmaking van pijpwerk uit 1761. Nieuwe kas aan de torenzijde; M III vp: Hw 12-Rugpos 10-Bov 8-Ped 6 Het orgel was in augustus 1853 gereed - Het orgel is op 14 september 1853 gekeurd door D.H. Dijkhuysen, organist van de Grote Kerk te Nijmegen en J.A. van Eijken, organist van de Zuiderkerk te Rotterdam Op zondag 18 september 1853 is het orgel in gebruik genomen met een bespeling door beide examinatoren - Fa. J. Bätz & Co, Utrecht, onderhoud tot 1889 |
| r: | J.F. Witte, Utrecht 1872; grote reparatie en het opnieuw polijsten van de frontpijpen |
| r: |
Fa. L. van Dam & Zn., Leeuwarden 1899; revisie - Fa. L. van Dam, Leeuwarden, onderhoud vanaf 1898 - Fa. Steenkuijl & Recourt, onderhoud vanaf 1898 - A. Antonisse, onderhoud vanaf ?? |
| r: |
Fa. J.C. Sanders & Zn., Utrecht 1953. Er werd pas in januari 1954 aan de restauratie begonnen; technische restauratie van de manualen en tevens een vijftal wijzigingen in de dispositie Adviseurs Feike Asma en Jan Bonefaas De restauratie werd door de Fa. K.B. Blank te Herwijnen in 1960 afgerond; M III vp: Hw 13-Rw 11-Bov 11-Ped 6 Het orgel is op 24 maart 1960 weer in gebruik genomen in een speciaal belegde dienst |
| r: | Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1979; de verzakte orgelbalustrade werd hersteld |
| r: | Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1980; restauratie van de windvoorziening en technisch herstel van het Rugwerk |
| r: | Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1981; herstel klaviatuur |
| r: |
Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1986/87; restauratie van het Pedaal met handhaving van de bestaande dispositie, herstel Pedaalpijpwerk, frontpijpen grote kas gepolijst en (door derden uitgevoerde) schoonmaken orgelkas Adviseurs dr M.A. Vente en drs. J.J. van der Harst In 1990 was de afronding van de restauratie; M III vp: Hw 14-Rw 11-Bov 11-Ped 6 Adviseur drs J.J. van der Harst, twee aanvankelijk mede-betrokken adviseurs Feike Asma en dr M.A. Vente kwamen voor de voltooïng te overlijden Het orgel is in november 1990 in gebruik genomen |
| r: |
Pels & van Leeuwen, 's Hertogenbosch 2001; drie stemmen op het pedaal toegevoegd; M III vp: Hw 13-Rugpos 11-Bov 11-Ped 9 - Fa. Pels & van Leeuwen te 's Hertogenbosch, onderhoud vanaf 2001 |
| r: |
Pels & van Leeuwen, 's Hertogenbosch 2011/12 Heringebruikname orgel op zaterdag 4 februari 2012 |
Dispositie
| 1518 (Bemt/Graurok): | |
| Hoofdwerk contra F-a2 | |
| Prestant 8, Octaaf 4, | |
| Rugpositief contra F-a2 | |
| 6 registers | |
| Bovenwerk contra F-a2 | |
| Holpijp 8, Fluit 4, Gemshoorn 2, Sifflet 1 1/3 of 1, Tertscimbel, Trompet 8 bas/discant | |
| Pedaal F-c1 | |
| Nachthoorn 2, Mixtuur, Trompetten 8 (tr. Trompet Bovenwerk) | |
| Geluyd van Vogelen byzonder Nagtegalen | |
| 1761 (volgens het contract): | |
| Manuaal | |
| Prestant 16, Bordon 16, Prestant 8, Roerfluyt 8, Octaaf 4, Nagthoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI-VIII, Scherp III-IV, Dulciaan 16, Trompet 8, Cornet 4 | |
| Rugpositief | |
| Prestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Fluyt 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Tertiaan, Scherp III-IV, Sexquialter II, Trompet 8 | |
| Bovenmanuaal | |
| Baerpijp 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Gemshoorn 4, Waltfluyt 2, Flageolet 1, Sexquialter II discant, Schalmeij 8, Vox humana 8 | |
| Pedaal | |
| aangehangen | |
| 1771 (volgens Hess): | |
| Manuaal | |
| Praestant 16, Bourdon 16, Praestant 8, Roerfluit 8, Octaav 4, Nagthoorn 4, Quint 3, Octaav 2, Cornet IV, Scharp IV, Mixtuur IV-VIII, Dulciaan 16, Trompet 8 | |
| Rugpositief | |
| Praestant 8, Holpyp 8, Octaav 4, Fluit 4, Quint 3, Super Oct. 2, Tertiaan, Sexquialtra, Scharp, Trompet 8 | |
| Bovenwerk | |
| Baerpyp 8, Quintad. 8, Praestant 4, Gemshoorn 4, Waltfluit 2, Flajeolet 1, Sexquialtra discant, Schalmey 8, Voxhuman. 8 | |
| Pedaal | |
| aangehangen | |
| 1853 (volgens het bestek): | |
| Hoofdmanuaal | |
| Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur IV-VI-VIII, Scherp IV, Fagot 16, Trompet 8 | |
| Rug-positief | |
| Prestant 8, Holpijp 8, Fluit travers 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV, Mixtuur IV, Trompet 8 | |
| Boven-Klavier | |
| Viola di Gamba 8, Baarpijp 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Waldfluit 2, Schalmij 8, Vox Humana 8 | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaafbas 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trombone 8 | |
| 1885 (volgens van ’t Kruijs): | |
| Hoofdmanuaal | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Nazard 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur V, Fagot 16, Trompet 8 | |
| Rugpositief | |
| Prestant 8, Holpijp 8, Flûte Trav. 8 discant, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur IV, Trompet 8 | |
| Bovenmanuaal | |
| Prestant 8, Baarpijp 8, Viola di Gamba 8, Quintadeen 8, Salicet 4, Roerfluit 4, Quint 3, Woudfluit 2, Schalmei 8, Vox Humana 8 | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trombone 8 | |
| Koppelingen | |
| Afsluitingen, Tremulant, Ventiel, Calcant | |
| 1979 (Witte/Bätz/Van Vulpen): | |
| Hoofdwerk (II) | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VII, Cornet V, Sesquialter III discant, Fagot 16, Trompet 8 | |
| Rugwerk (I) | |
| Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Cornet V, Sesquialter II discant, Trompet 8, Dulciaan 8 | |
| Bovenwerk (III) | |
| Prestant 8, Baarpijp 8, Quintadeen 8, Viola 8, Salicet 4, Roerfluit 4, Nasard 3, Woudfluit 2, Scherp IV, Schalmei 8, Vox Humana 8 | |
| Pedaal | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaafbas 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trombone 8 | |
| 1990 (Witte/Bätz/Van Vulpen): | |
| Hoofdwerk (II) C-f3 | |
| Prestant 16 (C-cº in Bourdon 16), Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VII, Cornet V discant, Sesquialter III discant, Fagot 16, Trompet 8, Tremulant | |
| Rugwerk (I) C-f3 | |
| Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Cornet V discant, Sesquialter II discant, Trompet 8, Dulciaan 8, Tremulant | |
| Bovenwerk (III) C-f3 | |
| Prestant 8, Baarpijp 8, Quintadeen 8, Viola 8, Salicet 4, Roerfluit 4, Nasard 3, Woudfluit 2, Scherp IV, Schalmei 8, Vox Humana 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaafbas 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trombone 8 | |
| Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk (drukkoppel), Hoofdwerk-Bovenwerk (trekkoppel), Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Rugwerk | |
| 2001 (Witte/Bätz/Pels & van Leeuwen): | |
| Hoofdwerk (II) C-f3 | |
| Prestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur IV-VII, Sesquialter II, Fagot 16, Trompet 8, Tremulant | |
| Rugpositief (I) C-f3 | |
| Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur IV, Sesquialter II discant, Trompet 8, Dulciaan 8, Tremulant | |
| Bovenwerk (III) C-f3 | |
| Prestant 8, Baarpijp 8, Quintadeen 8, Viola 8, Salicet 4, Roerfluit 4, Nasard 3, Woudfluit 2, Scherp II, Schalmei 8, Vox humana 8, Tremulant | |
| Pedaal C-d1 | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaafbas 8, Gedekt 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Bazuin 16, Trombone 8, Trompet 4 | |
| Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk |
Bronvermelding van het hoofdorgel
| Boeken | |
| Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)80 foto 47*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943 | |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)44 75 124 155 211 | |
| Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 30 47, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
| Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland III 108 | |
| Kruijs, M.H. van 't:disposities der verschillende orgels (1885)40, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972 |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| 150 jaar Adema Orgelbouw sinds 1855 (2006)60 foto 80* 61 | |
| contactbrief voor kerkenverzamelaars 18(1987)19, 31(1994)38, 67(2012)26, 122(2018)13 | |
| de Mixtuur 11(1973)205, 16(1975)320-325, 26(1978)618 619, 34(1981)122 129, 35(1981)196, 42(1983)457-465 (6 foto's)*, 73(1993)705-707 | |
| de Orgelvriend 5(1975)inlegblad 1* 10** 12*, 10(1975)29*, 2(1976)22*, 7/8(1978)8*, 12(1978)12*, 8(1980)8-11***, 5(1984)30* | |
| de orgelmakers Witte (1978)3 22 24 29 45 52 foto 70* 53-63 54 foto 71* 56 foto 73* 57 foto 74* foto 75* 58 foto 76* 60 foto 77* foto 78* 64; Stichting Orgel Grote Kerk Gorcum | |
| het Orgel 1(1976)25, 6(1978)211-212*, 5(1982)162, 6(1987)232 | |
| het Orgelblad II(1959)71* 73*, III(1960)5-8** | |
| kalender (2003) de Orgelvriend* | |
| kerkepadgids (1980)81 | |
| organist & eredienst 3(1988)63 | |
| stichting Utrecht orgelland: orgelfronten in de prov Utrecht (1850-1914)7* |
Koororgel
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde Grote of St Maartenskerk | Gorinchem | 1518 - |
Orgelhistorie
| b: | mr Bemt (Bernt Granboem) en mr Jan Graurok (zijn Swager) 1518; positief |
Dispositie
| Geen informatie aanwezig |
Geen
foto
beschikbaar
Bronvermelding van het koororgel
| Boeken | |
| - |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| - |
Laatste update: 2018-10-25 10:50:19