Hervormde kerk St Nicolaas - Nicolaikerk - Klaaskerk Hoofdorgel B
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Nicolaaskerkhof 9
Utrecht
Gemeente Utrecht
Utrecht
Utrecht
Gemeente Utrecht
Utrecht
(Kerk)gebouw
| De Nicolaaskerk gesticht in het midden van de 12e eeuw is één van de vier middeleeuwse Utrechtse parochiekerken. Het is de enige kerk die nog delen uit zijn eerste bouwtijd (1392) heeft, zoals het westelijk deel met zijn twee torens. Ook de pijlers in het schip zijn Romaans. | |
| Op het oude Romaanse koorgewelf zit een prachtige 14e eeuwse schildering. Er gingen veel schippers ter kerke vandaar de naam Sint Nicolaas: beschermheilige van schippers en zeelieden. | |
| Uit de Romaanse Kruisbasiliek ontstond tussen 1465 en 1479 de huidige hallenkerk. | |
| Beeldenstorm op 26 augustus 1566 en 10 juni 1579. | |
| Met de Reformatie in 1580 werd de Nicolaaskerk protestants en werden alle katholieke elementen verwijderd. | |
| De zuidelijke toren werd in 1586 in baksteen verhoogd, de grijze strepen zijn erop geschilderd als imitatie-tufsteen. | |
| In het koepeltje hangt een bijzonder mooi klinkende beiaard van de gebroeders Hemony uit 1649. | |
| Robert de Cronegieter maakte ruim 300 jaar geleden zes lichtkronen, het koperen doophek rond de prachtige preekstoel en de beide lezenaars. | |
| In het museumgedeelte van de kerk een beeld van Johannes de Doper uit de Janskerk uit de eerste helft van de 11e eeuw. | |
| In 1718 stortte een deel van de kerk in en verdwenen twee van de pijlers. | |
| In 1813 huisden soldaten van de Pruisische-Russische legermacht in de kerk en hielden er huis. De kerk werd ingericht als kazerne en stal. | |
| Restauratie westgevel in ± 1955. | |
| Kerkrestauratie in 1970/78. De in 1718 verdwenen twee pijlers zijn herbouwd en het gemetselde stenen gewelf weer aangebracht. | |
| Op een Romaans gewelf werd een fraaie schildering hersteld. Het gehele meubilair is vernieuwd, behalve de kansel met doophek en enkele banken. | |
| De naast het Centraal Museum gelegen kerk heeft behalve een kerkelijke ook een museale functie. | |
| PKN-kerk. | |
| De de laatste kerkrestauratie is de vloer niet uitgegraven tot het oorspronkelijke niveau. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Hoofdorgel
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde kerk St Nicolaas - Nicolaikerk - Klaaskerk Hoofdorgel B | Utrecht | - |
Orgelhistorie
| b: | mr Peter Gerritsz, Utrecht 1477/79; M I ap: Hw Blokwerk 8-Bov 3-Ped 2 |
| r: | Gherit Petersz 1486; revisie |
| r: | Gherit Petersz 1491; revisie |
| r: | Gherit Petersz 1503; revisie |
| r: |
Gherit Petersz 1508; verandering van het klavier onderhuis en schoonmaak Gherit Petersz 1517 en 1526 |
| r: | mr Cornelis Gerritsz, Utrecht 1547; Bovenwerk met springladen; M II vp: Blokwerk III--Ped 1 |
| r: | mr Cornelis Gerritsz, Utrecht 1553 |
| r: | Peter Jansz De Swart en Jan Jacobsz van Lin 1575/76, renovatie, Bovenwerk; M III vp: Hw Blokwerk 3-?-Rugpos 7-Bov 8-Ped 1 |
| r: | Peter Jansz en Jan Jacobsz 1575 en 1576; onderhoud |
| r: |
Bernt uten Eng. 1579 en 1580; bouw Rugpositief, vlakke middenveld van de hoofdkas in een grote spitse toren gewijzigd, hetgeen aanpassing (of vernieuwing) van de luiken noodzakelijk maakte en plaatsing van een Pedaaltrompet; Rugpos 8 onderhoud Bernt uten Eng. 1571/74 |
| r: |
Jan Kuyter 1561-(1564); onderhoud en reparaties orgelluiken uit 1580 of in 1601 door hun zonen Dirk Petersz en Jacob Jansz gebouwd |
| r: | Dirk Petersz en Jacob Jansz 1601; grote revisie ? |
| r: |
Galtus Germersz van Hagerbeer 1623; grote reparatie Galtus Germersz van Hagerbeer 1629-1640; onderhoud |
| r: |
Godert van Pisa 1641-1648; onderhoud Galtus Germersz van Hagerbeer 1649-1652; onderhoud |
| r: | Jacobus Galtus "van Fagersberg" 1653-1663; onderhoud |
| r: | N. van den Hagen 1664/68; revisie |
| r: | Hans Wolff Schoonadt 1669; revisie |
| r: | Hans Wolff Schoonadt 1669/71; balgreparaties |
| r: | Claes Nelleman |
| r: | van Montfoort 1686; schoonmaak en aanbrengen van een Sesquialter |
| r: | Johan Nicolaas Heerman 1687; revisie en een pedaalkoppel |
| r: | Johan Nicolaas Heerman 1696; reparatie |
| r: |
Hendrick Brouwer 1702; revisie onderhoud en reparaties Willem van Limburgh, Utrecht van 1709 tot 1739 |
| r: | Christian Muller, Amsterdam 1733 met assistentie van Willem van Limburgh te Utrecht en Albertus van Os; grote reparatie en wijzigingen |
| r: | Matthias Scholtze 1737; revisie |
| r: | Fa. Bätz, Utrecht 1740; oneindig aantal kleine reparaties tot 1808 |
| r: | Chr. Müller 1773; M III vp: Blokwerk 16 8 4 2-Rugpos 7-Bw 7-Ped 1 |
| r: | Fa. Bätz, Utrecht 1750-1772; onderhoud en reparaties |
| r: | 1787; M III vp: Blokwerk 16 8 4-Rugpos 6-Bov 6-Ped 1 |
| r: | Abraham Meere, Utrecht 1810-1849, onderhoud en reparaties |
| r: |
Christian Gottlieb Friedrich Witte (Fa. Bätz), Utrecht 1850 oude orgel afgebroken en 15 december 1885 verkocht aan het Rijksmuseum te Amsterdam |
| o: | AMSTERDAM Rijksmuseum Fa. Maarschalkerweerd, Utrecht 1886/87; kassen tot 1952 ?? (in bruikleen gegeven door het Rijk) |
| o: |
gerestaureerde lege kas MIDDELBURG Koorkerk inwendige van het instrument ligt opgeslagen in het Rijksmuseum te AMSTERDAM |
| b: |
Johan Frederik Witte (Fa. Bätz), Utrecht 1888; laat-romanisch orgel, vrijstaande speeltafel; M II vp: Hw 11-Bov in zwelkast 10-Ped 5 orgel op 22 juni 1888 in gebruik genomen met een bespeling door Willem Petri Orgel in het koor parterre opgesteld ± 1955 om het later weer op zijn oude plaats terug te brengen |
| o: | MAASLAND Ned Hervormde kerk Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1957/58 |
| b: |
Marcussen & Søhn, Aabenraa 1956/57; front, snijwerk en bladgoudmotieven ontworpen door Poul-Gerhard Andersen; M III vp: Hw 9-Rw 9-Borstw 7-Ped 8 orgel op 23 januari 1957 in gebruik genomen met een bespeling door adviseur Lambert Erné keuringsrapport van Adriaan Engels, Willem Hülsmann en dr H.L. Oussoren orgel van 1970 tot 1978 buiten gebruik wegens kerkrestauratie |
| r: | 1978 |
Dispositie
| 1479: | |
| Manuaal -H C D - f2 | |
| 8 VII-XVIII | |
| Bovenwerk H cº dº - f2 | |
| Principaal 2 II, Cimbel ??, Positie | |
| Pedaal F - eº | |
| Bourdonnen Trompetten 8, 4 | |
| Stemming ongeveer een kwart (2 1/2 toon) lager dan de huidige normale toonhoogte | |
| 1547: | |
| Hoofdwerk | |
| Blokwerk 3- ? | |
| Bovenwerk | |
| Roerfluit 8, Prestant 4, Openfluit 4, Quintfluit 3, Gemshoorn 2, Tertia 1 3/5 ??, Sifflet 1, Trompet 8 ?? | |
| Pedaal | |
| Trompet 8 | |
| Drukkoppel II-I | |
| 1580: | |
| Hoofdwerk | |
| Blokwerk 3- ?? | |
| Rugpositief | |
| Prestant 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Fluit 4, Fluit 2, Mixtuur II-IV, Scherp III-V, Schalmei 8 ?? | |
| Bovenwerk | |
| Roerfluit 8, Prestant 4, Openfluit 4, Quintfluit 3, Gemshoorn 2, Tertia 1 3/5 ??, Sifflet 1, Trompet 8 ?? | |
| Pedaal | |
| Trompet 8 | |
| Drukkoppel II-I, Trekkoppel III-II | |
| 1733: | |
| Hoofdwerk | |
| Blokwerk 16 8 4 2 | |
| Rugpositief | |
| Prestant 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Fluit 4, Fluit 2, Mixtuur II-IV, Sexquialter II discant | |
| Bovenwerk | |
| Roerfluit 8, Prestant 4, Openfluit 4, Quintfluit 3, Gemshoorn 2, Tertia 1 3/5, Sifflet 1 | |
| Pedaal | |
| aangehangen, Trompet 8 | |
| trekkoppel II-I | |
| 1787: | |
| Hoofdwerk | |
| Blokwerk 16 8 4 | |
| Rugpositief | |
| Prestant 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Fluit 4, Mixtuur II-IV, Sexquialter II discant | |
| Bovenwerk | |
| Roerfluit 8, Prestant 4, Openfluit 4, Quintfluit 3, Gemshoorn 2, Sifflet 1 | |
| Pedaal | |
| aangehangen, Trompet 8 | |
| trekkoppel II-I | |
| 1888: | |
| Hoofdwerk (manuaal I) | |
| Prestant 16, Prestant 8, Violon 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur II-III-IV, Cornet IV discant, Trompet 8 | |
| Bovenwerk in zwelkast (manuaal II) | |
| Salicet 8, Viola 8, Holfluit 8, Gemshoorn 8, Salicet 4, Fluit 4, Nazard 3, Flageolet 2, Schalmey 8, Dulciaan 8 | |
| Pedaal (achter de manuaallade, transmissie van Manuaal I | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Bourdon 8, Fagot 16 | |
| Koppels: Pedaal-Manuaal I, Pedaal-Manuaal II, koppeling Manuaal I-Manuaal II | |
| ventiel, calcant | |
| 1944: | |
| Hoofdwerk (manuaal I) | |
| Prestant 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur II-III-IV, Cornet V discant, Scherp V-VI, Trompet 8 | |
| Bovenwerk in zwelkast (manuaal II) | |
| Prestant 8, Viola 8, Holfluit 8, Gemshoorn 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Gemshoorn 2, Sexquialter II, Mixtuur IV-V-VI, Schalmey 8, Tremulant | |
| Pedaal (achter de manuaallade, transmissie van Manuaal I | |
| Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Bourdon 8, Fagot 16 | |
| Koppels: Pedaal-Manuaal I, Pedaal-Manuaal II, koppeling Manuaal I-Manuaal II | |
| ventiel, calcant | |
| 1957: | |
| Hoofdwerk (manuaal II) C-f''' | |
| Quintadeen 16, Principal 8, Roerflüjte 8, Octave 4, Spidsflüjte 4, Octav 2, Mixtur VI-VIII, Cymbel III, Trompet 8 (horizontaal), Cymbelstjerne | |
| Rugwerk (manuaal I) C-f''' | |
| Gedakt 8, Principal 4, Roerflüjte 4, Octav 2, Nasat 1 1/3, Sesquialtera II vanaf aº, Scharp IV 1, Dulcian 16, Krumhorn 8, Tremulant | |
| Borstwerk (manuaal III) C-f''' | |
| Gedakt 8, Blikflüjte 4, Principal 2, Waldflüjte 2, Sivflüjte 1, Cymbel II, Regal 8, Tremulant | |
| Pedaal C-f' | |
| Principal 16, Octav 8, Octav 4, Mixtur VI-VIII 2 2/3, Fagot 32, Basun 16, Trompet 8, Skalmeje 4 | |
| Koppelingen: drukkoppel Hoofdwerk-Rugwerk, trekkoppel Hoofdwerk-Borstwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Rugwerk |
Bronvermelding van het hoofdorgel
| Boeken | |
| Bouman, mr A.: Orgels in Nederland (1943)30 32 37-38 uitslaand blad*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943 | |
| Brouwer: Sleutelstad-Orgelstad 12 13 | |
| Brouwer: orgelluiken in Ned 66 | |
| Dijk, Peter van/Oost, Ger: Utrecht Orgelstad (1981)70* | |
| Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)32 65 87 91 111 112 113 114 122 126 127 160 161 176 178 190 241 242 250 252 | |
| Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 9, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
| Kluiver, dr J.H.: hist orgels in Zeeland II 23 | |
| Kriek/Zandt: Organum Novum 54 94/96 afb X en Xa** | |
| Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 60-61** | |
| Schroevers: foto F 6*, de Mixtuur Schagen | |
| Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)21, Fryske Akademy Leeuwarden 2003 |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| brochure-Oost Gebr. Bätz 8 | |
| de Mixtuur 16(1975)323, 25(1978)570, 26(1978)627 629, 35(1981)195, 62(1989)89, 72(1992)632, 78(1994)918, 80(1995)1024 1026 1027* 1029 | |
| de Orgelvriend 12(1981)7**, 2(1984)1* 4-5*, 5(1985)9*, 12(1985)1* 33 | |
| de orgelmaker Witte 67 | |
| het Orgel 11(1950)7/12* (mei), 2(1950)5-9** (september), 5(1950)8 (december), 2(1952)29, 5(1955)59-60, 2(1957)26-29**, 1(1959)9-10, 11(1965)401, 1(1969)2 3, 2(1970)48, 1(1976)3, 3(1986)65, 4(1989)136-139, 6(1990)congres 20-23 juni 77 | |
| kerken kijken Utrecht 1 juli t/m 13 september (1997) | |
| kerkepadgids (1988)72* | |
| map NOV | |
| organist & eredienst 4(1981)1* 60 75-76 |
H Kruisbroederschap
Orgel locaties
| Naam gebouw | Plaats | Periode |
|---|---|---|
| Hervormde kerk St Nicolaas - Nicolaikerk - Klaaskerk Hoofdorgel B | Utrecht | - |
Orgelhistorie
| b: | 1392 |
| r: | Goyert Goyertsz 1447; revisie |
| r: | Gherijt Jansz 1454 |
| r: | Dirck Myert (Dirck van Mydrecht) 1458 |
| r: | Dirck Myert 1461 |
| r: | Dirck Myert 1468 |
| r: | Jan Guyertsz 1473 |
| r: | mr Peter Gerritsz, Utrecht 1473 |
Dispositie
| Geen informatie aanwezig |
Geen
foto
beschikbaar
Bronvermelding van het h kruisbroederschap
| Boeken | |
| Geen informatie aanwezig | |
| Tijdschriften en andere uitgaves | |
| Geen informatie aanwezig | |
Laatste update: 2018-10-31 16:27:35