RK kerk Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming - Metaal Kathedraal

Nieuwe bestemming

(Kerk)gebouw

RK kapel gebouwd vóór 1480 aan de overkant van de Leidsche Rijn bij de Meernbrug. De stichtingsdatum is niet bekend. Dit gebied ten noorden van de rivier hoorde bij het kapittel van Oud-Münster.

Na de Reformatie (1580) kwam de kapel in het bezit van de hervormden.

Met de vrijheid van godsdienst (omstreeks 1795) mocht het RK geloof weer aangehangen worden. De katholieken besloten zelf een kerk te bouwen bij de Stadsdam. Een gunstige plaats omdat hij van beide kanten van de Rijn bereikbaar is.

Nieuwe kerk vanaf 1797 in de bijgebouwen van huis Rhijnzicht, waarschijnlijk bestaande uit een herenhuis met bijgebouwen, als een koetshuis en een paardenstal. Rhijnzicht werd als pastorie ingericht. Het lag in het voormalige dorp Oudenrijn (tussen De Meern en Utrecht), H Maria Tenhemelopneming. Op 15 augustus 1797 vond de eerste eucharistieviering plaats.

Al gauw werd gemeld dat de bouwkundige staat van de pastorie slecht was. Verder werd nog meegedeeld dat de kerk in 1835 was verlengd en van torentjes was voorzien, waardoor zij ongetwijfeld meer op een kerk ging lijken.

Nieuwe kerk gebouwd in 1857/59 naar ontwerp van architect Herman van den Brink (Jan van de Brink) te Rotterdam, Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming aan de Rijksstraatweg achter de oude kerk nabij de Stadsdam. Het is één van de vroegste voorbeelden van neogotische kerkbouw in Nederland. De opzet van de kerk is geïnspireerd op het Engelse tweetorentype, met aan de noordzijde een toegangsportaal met twee torens en aan weerszijden van het schip kapellen die zijn voorzien van een lessenaarsdak. In de voorgevel een breed spitsboogvenster, bij de bouw van het orgel is daar nadrukkelijk rekening mee gehouden wat de lage middenpartij verklaart. Het huis ernaast bleef pastorie en werd rond 1860 uitgebouwd naar achteren en verbonden met de kerk.

Het meest in het oog springende, en tevens het meest Engelse element, is de open kapconstructie die is opgebouwd uit een hammerbeamspant; een schenkelspant wordt met behulp van schoren in de zijmuren gestut. De schoren zijn onderling door middel van bogen met elkaar verbonden. De constructie rust op halfzuilen die tegen de muur aan staan. Het "hammerbeamspant of steekbalkenkap" werd voor het eerst toegepast in de kathedraal van Winchester in ca. 1280. De Engelse variant van de neogotiek werd in de 19e eeuw door koning Willem II naar Nederland gehaald.

De kerk werd in 1860 ingewijd door pastoor Jacob Johannes Keuken en kreeg de naam Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart (RK kerk Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming).

In het interieur werden onder pastoor Sinnige (1902-1917) veel versieringen aangebracht, de kruisweg, het altaar, de beelden, het triomfkruis, gebrandschilderde ramen, de betegeling van het priesterkoor. De beeldhouwer Mengelberg (die veel in neogotische stijl werkte) heeft nog bijdrage geleverd.

In 1893 bleek de stuc los te laten en werd die van de vlakken verwijderd.

In 1935 toen de kerk zo’n 75 jaar in gebruik was geweest werd wederom gesproken over een nieuw te bouwen kerk. Het aantal leden was inmiddels gestegen tot 700. In 1937 werd pastoor W. Boelen als bouwpastoor benoemd. Aartsbisschop De Jong bekrachtigde de plannen. Hierna werd de grond gekocht en deels verkregen van de erven van Thierry Armand Laurent Baudoin Comte d’Alsace aan de Pastoor Boelenslaan.

Nieuwe kerk gebouwd in 1940 (zie daar) in het centrum van de voormalige gemeente Oudenrijn, het huidige Vleuten, die het sterk groeiende aantal kerkgangers beter kon herbergen.

De oude kerk werd in 1941 verkocht aan de Amsterdamse Fa. J. A. Bon om er de Hollandse Zijspanfabriek in onder te brengen. De kerk werd verbouwd tot fabriek. De bisschop keurde het plan goed onder één voorwaarde: het pand mocht niet meer als kerk herkenbaar zijn. Alle herkenbare gotische bouwonderdelen zijn vervangen: het portaal met de twee torens is afgebroken en vervangen voor een nieuwe ingangspartij; alle spitsboogelementen zijn rechtgetrokken en de lancetvormige vensters zijn vervangen door een rechthoekige variant. Aan weerszijden van het schip, tussen de kapellen, is een zijbeuk gebouwd waarin kantoren werden gevestigd. Tevens is uit het interieur bijna alle herkenbare ornamentiek gesloopt of verborgen onder een verflaag, met uitzondering van de houten kap. De meest ingrijpende verandering in het interieur is een nieuwe tussenvloer in het schip die de ruimte in twee verdiepingen verdeelde. De zuidzijde, met koorpartij en sacristie, is niet aangepast omdat deze niet vanaf de straat zichtbaar was en heeft nog steeds een herkenbaar gotisch exterieur.

Delen werden aan de zijkant aangebouwd als kantoor en voor opslag. Rechts van de ingang was een showroom.

In 1975 moest Jan Bon de fabriek sluiten. Hij is datzelfde jaar op 13 augustus overleden.

De fabriek werd verkocht aan het staalconstructiebedrijf METAK, metaalfabriek die sedert drie jaar aan de Houtwerf gevestigd was, dat tot 2011 in het pand gevestigd was.

Toen theatermaakster Maureen Baas de neogotische kerk aan de Rijksstraatweg aan de westkant van Utrecht in 2011 bezocht, verkeerde het pand in slechte staat. Ze besloot het gebouw te huren en het een nieuwe functie te geven als culturele broedplaats voor creatieve kruisbestuiving van ambacht, kunst en wetenschap en vooral ook een buurthuis voor de dorpsgemeenschap van Vleuten-De Meern, waarmee de kerk letterlijk van de ondergang werd gered. De kerk werd omgedoopt tot Metaal Kathedraal: een naam die refereert aan de verschillende functies die de kerk gedurende haar circa 150-jarig bestaan heeft gehuisvest. Ook het achterliggende terrein met voormalige begraafplaats behoort tot het complex. Voor beide delen is een aparte visie ontwikkeld aan de hand van de speerpunten creativiteit en duurzaamheid. In de visie voor het pand staat voorop dat de twee eerdere bouwfasen moeten worden behouden. De combinatie van twee functies – kerk en fabriek – heeft het gebouw een bijzonder en ruig karakter verleend dat erg geschikt is voor een cultureel centrum. Dat dit bijzondere karakter breed gewaardeerd wordt, blijkt wel uit het feit dat er inmiddels meer dan 120 fotoshoots hebben plaatsgevonden.

De verbouwing en restauratie zullen in fasen plaatsvinden. Opdrachtgever: Stichting Cie wordt Vervolgd. Architect: Ineke Hulshof. Landschapsontwerp Ellemijk Marks. Hoofdaannemer: HLE Bouw. Vloeroppervlak: ruim 5.000 m2

Inmiddels is het dak geheel vernieuwd om verder verval van het casco, voornamelijk het kwetsbare hammerbeamspant, te voorkomen. In de zijbeuken worden dertien ateliers gehuisvest, deze worden in april 2015 opgeleverd. Over de twee zijbeuken is 75 m2 aan dakramen in stroken toegepast. Er was in de zijbeuken al een aantal dakramen, enkele nieuwe ramen zijn toegevoegd. Tevens waren er toegangsdeuren nodig, zodat de huurders van buiten de kathedraal hun eigen atelier kunnen bereiken. Hiervoor zijn in de buitenmuren van de zijbeuken toegangen gemaakt.

Voor het functioneren van de ateliers is natuurlijk licht nodig. De verbouwing van de ateliers is een goed voorbeeld van een klassieke herbestemmingsdiscussie waarbij het belang van het behoud van de bouwfase van de fabriek uit 1941 en de kwaliteiten van het nieuwe plan tegen elkaar moeten worden afgewogen. Tegelijkertijd met de verbouwing en restauratie, worden ruimtes verhuurd voor vergaderingen, (culturele) bijeenkomsten, fotoshoots en filmopnames. Tevens waren er toegangsdeuren nodig, zodat de huurders van buiten de kathedraal hun eigen atelier kunnen bereiken. Hiervoor zijn in de buitenmuren van de zijbeuken toegangen gemaakt.

Maureen Baas organiseert zelf ook regelmatig culturele activiteiten zoals exposities en film- en theatervoorstellingen. Op deze manier bouwt ze een groot klantenbestand op en kunnen de toekomstige bouwfasen worden gefinancierd.