Hervormde Grote of Michaelkerk Gereformeerde Bond
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Grote Markt 18
hoek Papenstraat
Zwolle
Gemeente Zwolle
Overijssel

(Kerk)gebouw

Eenvoudig houten kerkje gebouwd rond 1000 op de plek van de St. Michaelkerk.
In de 13e eeuw is een Romaans kerkje gebouwd, de resten zijn teruggevonden tijdens de restauratie van de kerk.
Nieuwe kerk omstreeks 1370 begonnen met de bouw.
Nieuwe kerk gebouwd in 1406-1446; driebeukige gotische hallenkerk met drie schepen van gelijke hoogte, 65 meter lang, 33 meter breed, binnenhoogte ruim 18 meter.
Skelet van baksteen, aan de buitenzijde tufsteen uit de Eiffel en Bentheimer zandsteen. De bouw van het eerste deel van de toren tot de ballustrade duurde van 1462 tot 1481, de lantaarn werd in 1539 opgeleverd en in 1828 de koepel.
De toren 113 meter hoog was eeuwenlang het hoogste gebouw van Nederland.
De toren werd in 1548 door brand beschadigd.
Toren in 1563 hersteld dankzij een loterij met toestemming van Karel de Vijfde.
In 1580 woedde een beeldenstorm, waarbij de protestanten alles vernielden. De kerk ging over naar de Protestanten.
In 1606 bliksem in de toren. De reparatie duurde drie jaar.
De toren is in 1682 tijdens een ziedende storm in vlammen ingestort.
Herbouw van de toren is nooit overwogen, was te duur.
Op de plek van de gesneuvelde kolos is in 1690 de consistoriekamer gebouwd.
Het eikenhouten koorhek met koperstaven werd in 1597 aangebracht.
De preekstoel dateert van na de Reformatie, door beeldsnijder Adam Straes van 1617 tot 1622 aan gewerkt.
De klok is uit 1683.
De uit 1870 daterende preekstoel is in de Hervormde kerk te Gouderak geplaatst.
De diensten van de Ned Hervormde kerk Gereformeerde Bond uit de Bethlehemkerk vanaf 1998 in deze kerk.
De Refter - het wijkcentrum van de Grote Kerk - wordt de komende jaren (na 2011) gesloten en afgestoten
PKN-kerk.
Op 26 augustus 1992 is de kerk gesloten. De conditie van de gewelfribben was zodanig dat het in de kerk niet meer veilig was. Een restauratie van vijf jaar volgde volgde.
Op 11 oktober 1996 heeft prins Willem-Alexander de kerk officieel heropend.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Michaelkerk Gereformeerde Bond Zwolle 1954 -

Orgelhistorie

b: Fa. Flentrop, Zaandam 1954; M I ap: Man 3 ??

Dispositie

Geen informatie aanwezig

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 141 afb IX-4*, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Tijdschriften en andere uitgaves
-

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Michaelkerk Gereformeerde Bond Zwolle 1719 -

Orgelhistorie

b: vóór 1377
b: 1447; M II: Hw (blokwerk) - Rw
b: Johan Schleger 1557
r: Jan Morlet III 1641
- orgel gedemonteerd in 1682 na instorten toren. Het orgel werd vernield door vallend puin
b: Arp Schnitger (1648-1719), Hamburg 1718/19, met steun van burgemeester Bernardus Huete en zijn broer Theodorus; de monumentale barokke orgelkas is ontstaan met medewerking van Jurriaan Westerman te Amsterdam; M III vp: Hw 13-Rw 9 Onderwerk 12-Ped 11
- het bestek werd ondertekend op 23 december 1718 tussen de Magistraat van Zwolle en de Hamburger orgelmaker Arp Schnitger (1648-1719) voor de bouw van een nieuw orgel
- Als Arp Schnitger in juli 1719 overlijdt, nemen zijn zonen Frans Caspar en Johann Georg de bouw met voortvarendheid ter hand. Op 30 april 1720 werd een aanvullend contract gesloten voor de levering van een Borstwerk met 11 registers. Het orgel was met 4 handklavieren, pedaal en 63 registers het grootste orgel in ons land; M IV vp: Hw 14-Rw 12-Borstw 12-Pos 13-Ped 12
het orgel werd op 30 september en 2 oktober 1721 geëxamiteerd door Evert Haverkamp, organist Nieuwe Lutherse kerk te Amsterdam, Nicolaas Woordhouder, organist Grote kerk te Rotterdam en Aeneas Egbertus Veldcamps te 's Gravenhage
- Het keuringsrapport van 30 september 1721 uit grote lof, maar er is ook kritiek
op 26 februari 1722 werd het orgel door organist Everwijn Metercamp in gebruik genomen
- Franz Caspar Schnitger, onderhoud tot 1787
r: Albertus Anthony Hinsz 1751
r: Henrich Hermann Freytag en Frans Caspar Schnitger 1787; schoonmaak
r: Albertus van Gruisen, Leeuwarden 1790
r: Petrus van Oeckelen, Glimmen 1837/38; drastische veranderingen in dispositie en windvoorziening
- keuringsrapport 1838 van Hempenius en Prins 1838, vol lof over het orgel
r: Johan Christoff Scheuer, Zwolle 1853
- Johan Christoff Scheuer te Zwolle, onderhoud en stemmen vanaf 1860
r: Jan van Loo, Zwolle 1867; wijziging dispositie
r: Petrus van Oeckelen, Glimmen 1885
- in de 19e eeuw is het orgel op normale toonhoogte gebracht
r: Pieter van Dam, Leeuwarden 1926
r: Fa. J.C. Sanders & Zn., Utrecht 1936
- in de veertiger jaren van de 20e eeuw was het instrument nagenoeg onbespeelbaar geworden. Er waren plannen tot elektrificatie, maar vanaf 1946 komen er protesten op gang
r: Dirk Andries Flentrop, Zaandam 1953/55; ingrijpende restauratie en reconstructie: het orgel werd met behulp van vele vrijwilligers geheel schoongemaakt, alle tongwerken werden nieuw gemaakt wat kelen, tongen en bekers betreft (uitgezonderd de Dulciaan van het Borstwerk). De dispositie werd op enkele details na teruggebracht naar de oorspronkelijke situatie van 1721. Het orgel functioneerde betrouwbaar door een ingrijpende restauratie van windvoorziening, windladen, tracturen en het pijpwerk. Intonatie volgens klassieke beginselen;.M IV vp: Hw 14-Rw 12-Ow 14-Borstw 12-Ped 12
De restauratie werd in 1950 aan Flentrop opgedragen
Het orgel werd op 23 november 1955 in gebruik genomen (volgens het Orgel in 12(1955)166) Ingebruikname orgel op 27 september 1956 met een bespeling door de adviescommissie: Adriaan C. Schuurman, 's Gravenhage, George Stam, directeur Conservatorium Amsterdam en dr Anthon van der Horst)
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1988; tongwerken herzien, alle bekerlengte zijn gecorrigeerd, deels door verschuiving, deels door verlenging, bij de tongwerken werd de intonatie herzien
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1989; vier spaanbalgen gerestaureerd
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 2008; restauratie van het speel- en registermechaniek
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 2013; de blaasbalgen van het orgel werden gerestaureerd (met maar liefst 12 balgen betreft het de grootste bewaarde windvoorziening van de familie Schnitger); M IV vp: Hw 14-Rw 12-Ow 14-Borstw 12-Ped 12
- De huidige staat van het orgel is op een aantal punten zorgelijk. In 1956 zijn onderdelen van Schnitger vervangen door modern materiaal met een twijfelachtige duurzaamheid. De stichting Schnitgerorgel Zwolle heeft in 2016 opdracht gegeven aan orgeladviseur Cees van der Poel om een bestek op te stellen voor de restauratie van het uit 1721 daterende Schnitgerorgel.

Dispositie

1718 (Schnitger ontwerp-dispositie):
Hoofdwerk
Prestant 16, Quintadeen 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Nasard 2 2/3, Ruispijp II, Mixtuur IV-VI, Cymbel III, Trompet 16, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk
Prestant 8, Quintadeen 8, Principal 4, Fluit does 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Sesquialter II, Scherp IV, Hobo 8
Onderwerk
Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Holfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Siffluit 1 1/2, Tertiaan II, Scherp IV-VI, Viola di Gamba 8, Dulciaan 8
Borstwerk (1720)
Gedekte fluit 8, Holfluit 8 discant, Prestant 4, Roerfluit 4, Salicionaal 4, Quintfluit 2 1/3, Prestant 2, Gemshoorn 2, Quint 1 1/3, Mixtuur III-IV, Fagot 8, Dulciaan 8
Pedaal
Prestant 16, Roerquint 12, Octaaf 8, Octaaf 4, Nachthoorn 2, Ruispijp II, Mixtuur VI, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4, Cornet 2
 
1721 (Schnitger):
Groot manuaal (bovenwerk)
Praestant 16, Quintadena 16, Octaav 8, Roerfluit 8, Octaav 4, Speelfluit 4, Nasaat 3, Superoctaav 2, Ruischpyp II, Mixtuur VI, Cymbel III, Trompet 16, Trompet 8, Vox humana 8
Rugwerk
Praestant 8, Quintadeen 8, Fluitdoes 8, Octaav 4, Fluitdoes 4, Quintfluit 3, Superoctaav 2, Sexquialtera II, Scherp IV, Cymbel III, Fagot 16, Hobo 8
Borstwerk
Fluitgedekt 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Spitsfluit 3, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Vlakfluit 2, Quintanus 1 1/2, Sexquialtera II, Mixtuur IV, Dulciaan 8, Kromhoorn 8
Positief (ondermanuaal)
Praestant 8, Holpyp 8, Prestantquint 6, Octaav 4, Holfluit 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Woudfluit 2, Sifflet 1 1/2, Tertiaan II, Scherp V, Viol de Gamba 8, Trompet 4
Borstwerk
Gedekte fluit 8, Holfluit 8 discant, Prestant 4, Roerfluit 4, Salicionaal 4, Quintfluit 2 1/3, Prestant 2, Gemshoorn 2, Quint 1 1/3, Mixtuur III-IV, Fagot 8, Dulciaan 8
Pedaal
Praestant 16, Subbas 16, Roerquint 12, Octaav 8, Superoctaav 4, Ruyspijp III, Mixtuur VIII, Basson 32, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4, Cornet 2
5 Koppels, 2 Tremulanten, Afsluitingen
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdklavier
Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Nazard 3, Prestant 2, Cornet V, Mixtuur IV, Ruischpijp II, Trompet 16, Trompet 8, Trompet 4
Rugwerk
Prestant 8, Quintadena 8, Fluit donce 8, Holpijp 8, Violoncel 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Fluit 2, Mixtuur III, Fagot 16, Hobo 8
Bovenklavier
Prestant 8, Gedekt 8, Viola di Gamba 8, Fluit trav. 8 discant, Octaaf 4, Holpijp 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Woudfluit 2, Flageolet 1, Carillon III, Klarinet 8, Trompet 4
Borstwerk
Liefel. Fluit 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Salicet 4, Speelfluit 3, Prestant 2, Vlakfluit 2, Gemshoorn 2, Sexquialter II, Mixtuur IV, Dulciaan 8, Clarinet 8
Pedaal
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Violon 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Basson 16, Trompet 8, Trompet 4
Koppelingen
Afsluitingen, Tremulanten, Ventiel, Calcantenschel
 
1955 (Schnitger/Flentrop):
Hoofdwerk (II) C-c3
Praestant 16, Quintadena 16, Octaav 8, Roerfluit 8, Octaav 4, Speelfluit 4, Nasaat 3, Superoctaav 2, Ruyspyp II, Cimbel III, Mixtuur VI, Trompet 16, Trompet 8, Voxhumana 8, Tremulant
Rugpositief (I) C-c3
Praestant 8, Quintadena 8, Roerfluit 8, Octaav 4, Fluit 4, Quintfluit 3, Superoctaav 2, Sexquialtera II, Cimbel III, Scherp IV, Fagot 16, Schalmey 8, Tremulant
Bovenpositief (III) C-c3
Praestant 8, Holpyp 8, Viola 8, Quinta 6, Octaav 4, Holpyp 4, Quinta 3, Superoctaav 2, Woudfluit 2, Siflet 1 1/2, Tertiaan II, Scherp V, Viola di Gamba 8, Trompet 4, Tremulant
Borstwerk (IV) C-c3
Fluitgedekt 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Spitsfluit 3, Superoctaav 2, Gemshoorn 2, Quintanus 1 1/2, Nachthoorn 1, Sexquialtera II, Mixtuur IV, Dulciaan 8, Regaal 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Praestant 16, Subbas 16, Octaav 8, Holpyp 8, Superoctaav 4, Vlakfluit 2, Mixtuur VIII, Fagot 32, Basuin 16, Trompet 8, Trompet 4, Cornet 2
Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Bovenpositief, Hoofdwerk-Borstwerk, Pedaal-Hoofdwerk
 
1995 (Schnitger/Flentrop):
Hoofdwerk C-c3
Praestant 16, Quintadena 16, Octaav 8, Roerfluit 8, Octaav 4, Roerfluit 4, Nasaat 3, Suyperoctaav 2, Ruyschpijp II, Mixtuur VI, Cimbel III, Trompet 16, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk C-c3
Praestant 8, Roerfluit 8, Quintadena 8, Octaav 4, Fluit 4, Quintfluit 3, Superoctaav 2, Sexquialtera II, Scherp IV, Cimbel III, Fagot 16, Schalmey 8
Onderwerk C-c3
Viola 8, Praestant 8, Quinta 8, Holpijp 8, Octaav 4, Holfluit 4, Quinta 3, Superoctaav 2, Woudfluit 2, Siflet 1, Tertiaan II, Scherp V, Viola di Gamba 8, Trompet 4
Borstwerk C-c3
Fluitgedekt 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Spitsfluit 3, Superoctaav 2, Gemshoorn 2, Quintanus 1 1/2, Nachthoorn 1, Sexquialter II, Mixtuur IV, Dulciaan 8, Regaal 8
Pedaal C-d1
Praestant 16, Subbas 16, Octaav 8, Holpijp 8, Superoctaav 4, Vlakfluit 2, Mixtuur VIII, Fagot 32, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 8, Cornet 4
Koppelingen: Onderwerk aan Hoofdwerk, Rugwerk aan Hoofdwerk, Borstwerk aan Onderwerk, Borstwerk aan Hoofdwerk, Hoofdwerk aan Pedaal
Toonhoogte: hele toon boven normaal.
Orgelkas 1721. Achterwand 1955
Windvoorziening 12 balgen uit 1721, waarvan vier stuks gevoed door twee windmachines
Windkanalen 1721, 19e eeuw en 1955
Speel- en registermechanieken 1721 en 1955
 
2013 (Schnitger/Flentrop):
Hoofdwerk (II) C-c3
Praestant 16, Quinatena 16, Octaav 8, Roerfluit 8, Octaav 4, Speelfluit 4, Nasaat 3, Superoctaav 2, Ruyschpijp II, Mixtuur VI, Cimbel III, Trompet 16, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk (I) C-c3
Praestant 8, Roerfluit 8, Quintadena 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quintfluit 3, Superoctaav 2, Sexquialtera II, Scherp IV, Cimbel III, Fagot 16, Schalmey 8
Onderwerk (III) C-c3
Prestant 8, Viola 8, Bourdon 8, Quinta 6, Octaav 4, Holfluit 4, Quinta 3, Woudfluit 2, Superoctaav 2, Siflet 1, Tertiaan II, Scherp IV, Viola di Gamba 8, Trompet 4
Borstwerk (IV) C-c3
Fluitgedekt 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Spitsfluit 3, Superoctaav 2, Gemshoorn 2, Quintanus 1 1/2, Nachthoorn 1, Sexquialter II, Mixtuur IV, Dulciaan 8, Regaal 8
Pedaal C-d1
Praestant 16, Subbas 16, Octaav 8, Holpijp 8, Superoctaav 4, Vlakfluit 2, Mixtuur VIII, Fagot 32, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4, Cornet 2
Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Onderwerk, Hoofdwerk-Borstwerk, Onderwerk-Borstwerk, Pedaal-Hoofdwerk
Foto: Anton van Daal

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Bakker: een nieuw orgel voor de Oud Gereformeerde gemeente te Ede 20
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 66 afb IV-6*, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)30 56 foto 29*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943
Brouwer: Sleutelstad-Orgelstad 11 46
Brouwer: orgelluiken in Ned 14
Dorgelo, Wim; De Groninger orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785)5
Gierveld: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 17 18 20 26 38
Gierveld: het ned huisorgel in de 17e en 18e eeuw 23 272 344-345
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)167 168 191
Holthuis, J.: Petrus van Oeckelen, orgelmaker te Harenmolen bij Groningen 5(1985)4 6 8
Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 20, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Kriek/Zandt: Organum Novum 54
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)9
Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit (1976)kaft* 13* 14*; Bosch & Keuning, Baarn
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 14
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 6 10 13-17 41 53 54 64 72-75****, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 24, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)134 143 163 273 460, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop orgelbouw 36-37 54
contactbrief voor kerkenverzamelaars 30(1993)28, 37(1997)24, 40(1998)23, 65(2011)21
de Mixtuur 10(1973)188-189, 12(1973)231, 14(1974)268, 17(1975)343, 24(1978)530 532, 32/33(1980)49 50 89, 34(1981)122 123 135, 35(1981)202 208, 52(1986)62, 56(1987)276*, 62(1989)123, 80(1995)1026, 82(1996)60
de Orgelvriend 12(1981)1* 31, 10(1984)11
de orgelmaker Witte 8
grepen uit de orgelgeschiedenis van de Ned. Hanzesteden, samenstelling Maarten Seijbel (2015)5
groninger orgelagenda (2011)24
het Orgel 12(1949)2-3*, 7/8(1953)front-pagina* 104-105, 9(1953)120-124, 12(1955)166, 10(1956)133-136 142, 11(1956)148-153 (8 foto's*), 12(1956)168-169, 1(1957)3-4, 6(1963)118-119, 4(1965)155, 9(1968)235-236, 11(1969)308-310, 11(1972)267 7/8(1974)261, 4(1976)132 6(1979)230, 4(1989)140, 6(1990)congres 20-23 juni 144, 6(1996)1* 4* 14-15* achterblad*
het Orgelblad V(1962)35-36
het maarschalkerweerd-orgel in de Bergeijkse Hofkerk 52-53
kerkepadgids (1983)107
monumentenzorg: historische orgels juni(1981)*

Kistorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Michaelkerk Gereformeerde Bond Zwolle -

Orgelhistorie

b: Fa. Henk Klop, Garderen 2009; M I:
het kistorgel is op 14 februari 2009 in gebruik genomen
het orgel kan met het Hoofdorgel mee spelen

Dispositie

Geen informatie aanwezig

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het kistorgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 62(2009)26

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Michaelkerk Gereformeerde Bond Zwolle 1725 -

Orgelhistorie

b: Frans Caspar Schnitger; ten geschenke gegeven door John. George en Franz Caspar Schnitger, uit het oude werk tezamen gesteld; M I: Man 9

Dispositie

1725 ?? (volgens aantekeningen disposities Knock):
Manuaal
Bourdon 16, Trompet 8
3 Blaasbalgen

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)52
Tijdschriften en andere uitgaves
-
Laatste update: 2018-10-24 09:15:04