Hervormde Grote of Clemenskerk
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Kerkstraat 22
Steenwijk
Gemeente Steenwijkerland
Overijssel

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in ± 900. Driebeukig houten kerkje of kapel.
In ± 1000 is een éénbeukig stenen zaalkerkje gebouwd.
Stenen kruiskerk gebouwd in 1200.
Dit was in 1295 een kapittelkerk met 12 kannuniken. Later een driebeukige kruiskerk en tenslotte een driebeukige hallekerk opgetrokken uit bak- en tufsteen.
Het grootste deel van de huidige kerk (hoofdkoor) is in 1409 gewijd.
De Noorderbeuk, de z.g. kleine kerk die aan de oostzijde eindigt in de sacristie, was omstreeks 1450 klaar. De eerste steen van deze markante toren, ondermeer baken voor voormalige Zuiderzee-vissers, werd omstreeks 1466 gelegd door Claes ter Maeth. De bouw van de "Stienwieker Toorn" was in 1511 gereed. De onderste twee geledingen zijn beklampt met tufsteen. De muur van de eerste verdieding is 2.70 meter dik. Er zijn 226 treden naar de trans. De toren is met 87 meter de hoogste toren van Overijssel.
De bouw van de kerk werd afgesloten in 1464 met de zuiderbeuk, de z.g. nieuwe kerk, met daar aan vast het kuiskoor uit ± 1500.
Schip en zijbeuken werden ± 1500 nogmaals verlengd naar het westen tot aan de toren. De eind 15e eeuwse vorm die het nog heeft (middenschip: smal zijschip aan de noordkant, breed zijschip aan zuidkant, koor aan midden- en zuidkant en vierkante toren binnen de kerk.
De totale bouw van de kerk heeft tot in de 16e eeuw geduurd.
De torenspits is in 1523 verwoest. In 1558 werd de spits door een zware storm afgerukt.
Kerk zwaar beschadigd in 1592 door oorlogshandelingen.
De kaarsenkronen zijn uit de 16e eeuw.
Achter het orgel is een deurtje uit 1633 waarop Sint Clemens staat afgebeeld.
Het schilderwerk in de zuiderbeuk is uit 1648.
De kansel is ± 1650 gemaakt.
Kerkdiensten vanaf 1605 in deze kerk.
Houten tongewelf uit 1631.
Het tongewelf in het middenschip werd in 1853 aan het oog onttrokken door een houten zoldering.
Van de kaarsenkronen zijn er vier in 1860 gekocht van de kerk van Dronrijp.
Nieuwe torenspits en open borstwering met hoektorentjes op de toren gebouwd in 1913-1915 naar voorbeeld van die van 1511 onder leiding van architect Wolter te Riele Gzn. De hoogte van de toren is 86 meter. De toren is toen tevens verbouwd tot watertoren.
Restauratie 1974/81. De vlakke zoldering van het middenschip is vervangen door een houten tongewelf zoals dat ook in 1631 in de kerk was aangebracht. De oude schilderingen op de gewelven uit 1643 zijn weer te voorschijn gehaald. Ook de toren werd gerenoveerd.
Koningin Beatrix en prins Claus hebben op 18 mei 1981 de Grote kerk heropend na een restauratie van 7 jaar.
PKN-kerk.
De toren is in 1993 opnieuw in restauratie. De watertorenfunktie is er nu niet meer .
De kerk is van 1974 tot 1981 gerestaureerd.
De toren van de St. Clemenskerk heeft in november 2017 een grote opknapbeurt gehad. Het hout- en leiwerk is hersteld en er is gevoegd en geschilderd.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)191
Hess 46
Holthuis J.: Petrus van Oeckelen, orgelmaker te Harenmolen bij Groningen 5(1985)5 afb. 2* 6 8 10
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)49
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)54-55
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)57, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 32-33**
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 9 53 152*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 58, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)122 136 137 242 33, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop orgelbouw 55
contactbrief voor kerkenverzamelaars 30(1993)28, 123(2018)5
de Mixtuur 20(1977)429, 34(1981)123 135, 75(1993)762-766, 79(1995)967-968
het Orgel 5(1958)79
kerkepadgids (1982)45*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Clemenskerk Steenwijk -

Orgelhistorie

b: voor VOLLENHOVE
o/r: Cornelis Slegel, Zwolle 1558; positief M I:
in 1558 was het orgel verdwenen of niet meer bespeelbaar
r: Gijsbert Harmens Havinck, Leeuwarden 1636/37; kleine reparatie
r: J. Turfdrager 1560
b: Jacob Jans du Lin, Utrecht 1612/14; M II vp: Hw-Borstw-Ped 3
r: mr Gijsbert Havinck, Leeuwarden 1637
na 1671 geen nieuwe organist aangesteld
23 november 1686 nieuwe organist
r: Jan Harmens, Berlikum 1699/1700; reparatie
r: Jan Harmens, Berlikum 1701; reparatie
onderhoud Jan Harmens te Berlikum 1708 en 1709
r: Jan Harmens, Berlikum 1708; Borstwerk vervangen door een Rugwerk met registers uit het oude borstwerk, volledig klavier tot c''', nieuwe klavieren
onderhoud Jan Harmens te Berlikum 1709
r: onbekend 1729; reparatie
r: Albertus Anthony Hinsz, Groningen 1754/55
r: plaatselijke handwerksman Adam Jansz 1761/62
disp. ± 1785: M II vp: Hw 10-Rw 8-Ped 3
rapport van orgelmaker Carel Torenberg uit 1787
rapport gedateerd 3 juli 1784 en 9 mei 1787
r: Johannes Spooreman, Franeker 1787/88; schoonmaak, reparatie laden en kanalen, balgen uit elkaar genomen en opnieuw gelijmd, pijpen hersteld
onderhoud Johannes Spooreman te Franeker 1789
r: Johan Christoff Scheuer, Zwolle 1843
oud orgel verkocht aan J. Wiecherson te Steenwijk in 1861
o/r: Hoofdwerk naar HOLLANDSCHEVELD Ned Hervormde kerk A. van Bloemen, Steenwijk 1863; M I vp: Man 9-Ped 3
o: Rugwerk naar ROTTUM Ned Hervormde kerk N.A.G. Lohman 1862 ??
b: Fa. P. van Oeckelen & Zn., Haren 1861; M II vp: Hw 11-Bov 8-Ped 7
r: Fa. D.A. Flentrop, Zaandam 1957
r: Fa. D.A. Flentrop, Zaandam 1981; M II vp: Hw 11-Bov 8-Ped 7

Dispositie

1614 (Du Lin):
Hoofdwerk
Borstwerk
Pedaal
Holpijp 8, Octaaf 4, Trompet 8
 
1785 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal kort klavier
Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Super Octaaf 2, Fluit 2, Mixtuur III, Scherp, Sexquialter II, Trompet 8
Rug Positief
Quintadeen 8, Praestant 4, Quint Praestant 3, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Quint, Scherp, Regaal 8
Pedaal
Praestant 8, Octaaf 4, Trompet 8
4 Blaasbalgen
 
1820 (volgens aantekeningen disposities Knock):
Manuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Fluit 4, Sup. Octaaf 2, Gemshoorn 2, Fluit 2, Mixtuur III-IV, Trompet 8
Rugpositief C-f3
Holpijp 8, Prestant 4, Quint 3, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Sexquialter I-II, Mixtuur III, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-f1
Bourdon 16, Prestant 8, Trompet 8
Ventil, 4 Blaasbalgen
 
1863 (Van Oeckelen):
Manuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Fluit 4, Super Octaaf 2, Gemshoorn 2, Fluit 2, Mixtuur III-IV, Trompet 8
Rugpositief C-f3
Holpijp 8, Prestant 4, Quint 3, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Sexquialter I-II, Mixtuur III, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-f1
Bourdon 16, Prestant 8, Trompet 8
Pedaalkoppel
Tremulant. Ventiel. Vier blaasbalgen.
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal
Prestant 16, Octaaf 8, Holpijp 8, Quint 6, Octaaf 4, Nachthoorn 4, Octaaf 2, Mixtuur IV-V, Cornet V, Trompet 16, Trompet 8
Bovenmanuaal
Prestant 8, Holpijp 8, Holfluit 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Woudfluit 2, Clarinet-Fagot 8
Pedaal
Prestant 16, Subbas 16, Quint 12, Octaaf 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trombone 8
2 Koppelingen
3 Afsluitingen, Ventiel

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-02 12:10:51