Hervormde Grote of Lebuinuskerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Grote Kerkhof
Deventer
Gemeente Deventer
Overijssel

(Kerk)gebouw

De historie gaat terug tot omstreeks 770, toen de eerste kerk zou zijn gesticht. Lebuinus, een prediker uit Engeland, bouwde hier in een houten kerk.
Bernold, bisschop van Utrecht, legde in 1040 de eerste steen voor een grote Romaanse basiliek.
De 11e eeuwse crypte is gebouwd onder het bestuur van bisschop Bernulphus - een met kruisgewelven overdekte lage ruimte onder het koor - kunstig bewerkt. In de crypte is een put die in verbinding staat met de IJssel.
Het gewelf wordt gedragen door twee rijen versierde zuilen uit Nivelsteiner zandsteen. De crypte onder het verhoogde koor, de koorsluiting, een viertal pijpers en enige hoogopgaanse muren resteren van dit bedehuis.
Teerlingkapelen toegepast, op de zuilschachten zijn versieringen gebeeldhouwd, Romaans systeem van kruisgewelven.
Unieke middeleeuwse tegelvloer uit ± 1220
Kerkrestauratie ± 1230..
Stadsbrand in 1240.
Nieuwe Lebuinuskerk is gebouwd in 1334. Laatgotische hallenkerk met een forse toren - totale hoogte 62.5 meter - bekroond door een achthoekige lantaarn uit 1612 van Hendrick de Keijzer.
De basiliek is in de 15e en 16e eeuw verbouwd tot de huidige gotische hallenkerk.
De toren is in twee Gotische geledingen gebouwd tussen 1459 en 1499. Het plan om een tweede toren te bouwen is niet uitgevoerd, de aangebouwde Mariakerk stond in de weg.
gewelfschilderingen uit ± 1486
magistraatskapel gebouwd tussen 1494 en 1499, in de gewelfschilderingen twee wildemannen die wapenschilden vasthouden
muurschilderingen uit ± 1535, 1549 en midden 16e eeuw
grafzerk uit 1617 van Baltasar Boebeker
carillon met 47 klokken, 28 door de gebroeders Hemony, is het oudste Hemony-carillon dat nog bestaat
in de kerk vele gewelfschilderingen en wandschilderingen uit de 15e en 16e eeuw
eiken preekstoel uit 1781 in Lodewijk XVI stijl
vrijwel tegen de noordwesthoek heeft nog een kerk gestaan: de parochiekerk in de 15e eeuw gewijd aan Maria
grote uitwendige restauratie begin 1900, drie middeleeuwse kappen vervangen door een eigentijdse kapconstructie
in 1930 en 1940 is de kerk inwendig gerestaureerd, bepleistering op wanden en pijlers verwijderd met uitzondering van de wandschilderingen
in de jaren '50 en '60 zijn de ramen en het leien dak vernieuwd
tijdens opgravingen in 1961 en 1962 zijn de funderingen blootgelegd van het "westwerk" van het huidige godshuis, dat in 1046 in tufsteen was opgetrokken
deze ingangspartij bestond uit twee torens en een soort hal in het midden
In de jaren '80 zijn de gevels en de kerkvloer hersteld,een groot aantal wand- en gewelfschilderingen zijn gerestaureerd. Nieuwe verwarming.
Op 23 februari 1990 kon het gebouw, in aanwezigheid van koningin Beatrix, weer in gebruik worden genomen.
PKN-kerk
Combinatie van kerkelijk en multifunctioneel medegebruik, de kerk is zonder noemenswaardige aanpassingen geschikt voor uiteenlopend gebruik

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Lebuinuskerk Deventer 1950 -

Orgelhistorie

b: Fa. W. van Leeuwen, Leiderdorp 1942-1950; het orgel is geschonken door D.L. Ankersmit; EL II vp: Hw 6-Pos 6-Ped 2

Dispositie

1950 (Van Leeuwen):
Hoofdwerk (I)
Bourdon 16 tr., Prestant 8, Bourdon 8 tr., Octaaf 4, Mixtuur bas, Cornet V discant
Positief (II)
Baarpijp 8, Viola di Gamba 8, Fluit 4, Roerquint 2 2/3, Gemshoorn 2, Kromhoorn 8
Pedaal
Subbas 16 tr., Gedekt 8 tr.
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
de Mixtuur 80(1995)1008
de Orgelvriend 11(1976)5-6*

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Lebuinuskerk Deventer -

Orgelhistorie

b: H.H. Hess 1788 vóór
o: Fa. J. Reil, Heerde; M I: bas 4-discant 6

Dispositie

Geen informatie aanwezig

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
de Orgelvriend 10(1983)21*

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Lebuinuskerk Deventer -

Orgelhistorie

b: Roeloff ± 1541
r: 1595/96
orgel gekeurd door Jan Pietersz. Sweelinck te Amsterdam 1595
r: Jan Morlet, Arnhem II 1616; grote herstelwerkzaamheden
orgel gekeurd door Jan Pietersz. Sweelinck te Amsterdam in november 1616
r: G. Germersen 1638
r: Arnold en Tobias Bader, Deventer 1639/41; verbouwing
r: R. Henric, Zwolle 164.
r: Albertus Anthony Hinsz, Groningen tot 1762; reparaties
r: J. Smit 1663
r: J. Slegel 1668, 1684
r: Frans Caspar Schnitger 1720/22; grote vernieuwing en uitbreiding
r: Johann Gustav Schilling 1762; M III ap: 26 registers
- in 1835 stelt orgelmaker Johan Heinrich Holtgräve een onderzoek in hoever dit oude instrument gebruikt kan worden in een nieuw te bouwen orgel
r: J.G. Schillings, Deventer 1762; M III: Hw 6-Rw 11-Bov 9
- orgel gesloopt door Johann Heinrich Holtgräve;
o: Bovenwerklade (Frans Caspar Schnitger 1722/25) naar RUURLO Ned Hervormde Dorpskerk 1839
b: Johann Heinrich Holtgräve 1838/39; in neo-renaissance stijl, met oud materiaal en pijpwerk vorig orgel; M III vp: Hw 13-Rugpos 8-Bov 11-Ped 10
het contract is getekend op 11 januari 1836
het orgel is opgeleverd op 14 augustus 1839 en gekeurd door W.G. Hauf, organist Martinikerk te Groningen en S.A. Hempenius, organist Grote Kerk te Zwolle
inwijdingsconcert op 28 oktober 1839 door S.A. Hempenius
r: Petrus van Oeckelen & Zn., Harenermolen 1890/92; herstelwerkzaamheden, blaasbalgen en windladen hersteld, oude kamertoon naar a' = 440 Hz.
r: Fa. Maarschalkerweerd, Utrecht 1904
r: Fa. van Leeuwen, Leiderdorp 1942; ombouw
r: Willem van Leeuwen Gzn, Leiderdorp 1955/56; restauratie
r: Fa. D.A. Flentrop, Zaandam 1972/75; grote restauratie; M III vp: Hw 13-Rugpos 11-Bov 11-Ped 10
de principe-opdracht werd ± 1970 verstrekt
adviseur dr M.A. Vente te Utrecht
orgel op woensdag 3 september 1975 weer in gebruik genomen met een bespeling door eigen organist Jan Kleinbussink
o: HW-lade Schnitger naar RUURLO ned herv kerk Gebr. Reil, Heerde 1983
r: 1990/91; revisie
r: Orgelmakerij Rei, Heerde 2017/18

Dispositie

1839 (Holtgräve - volgens het contract):
Hoofdklavier C-f3
Praestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Openquint 3, Octaaf 2, Mixtuuur IV-V-VI-VIII, Sexquialter IV discant, Cornet V discant, Fagot 16, Trompet 8
Rugpositief C-f3
Praestant 8 (discant dubbel), Holpijp 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Roerfluit.4, Quint 3, Octaaf 2, Fluit 2, Mixtuur III-IV-V-VI 2, Trompet 8, Dulciaan 8, Tremulant
Bovenclavier C-f3
Salicionaal 8, Baarpijp 8, Viola di Gamba 8, Holpijp 8, Fluit travers 8 vanaf gº, Octaaf 4, Openfluit 4, Quintfluit 3, Woudfluit 2, Echotrompet 8, Vox Humana 8, Tremulant
Pedaal
Praestant 16, Open Subbas 16, Octaafbas 8, Fluitbas 8, Quint VI, Octaaf 8, Quint 6, Octaaf 4, Fluit 4, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4
Negen blaasbalgen, waarvan vier uit het oude orgel
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal
Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur IV-VIII, Sexquialter IV, Fagot 16, Trompet 8
Rugwerk
Prestant 8 discant dubbel, Quintadeen 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Fluit 2, Mixtuur III-VI, Trompet 8, Dulciaan 8
Bovenmanuaal
Baarpijp 8, Holpijp 8, Salicionaal 8, Viola di Gamba 8, Fluit trav. 8 discant, Octaaf 4, Open Fluit 4, Quintfluit 3, Woudfluit 2, Trompet 8, Vox Humana 8
Pedaal
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Fluit 8, Quint 6, Octaaf 4, Fluit 4, Bazuin 16, Trombone 8, Trompet 4
Koppelingen
Afsluitingen, Tremulanten, Calcant
 
1956 (Holtgräve/Van Leeuwen):
Hoofdwerk (II) C-f3
Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Sexquialter IV discant, Cornet V discant, Mixtuur IV-VIII, Fagot 16, Trompet 8
Rugpositief (I) C-f3
Bourdon 16, Prestant 8 discant dubbel), Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Fluit 2, Mixtuur III-IV-VI, Trompet 8, Dulciaan 8, Tremulant
Bovenwerk in zwelkast (III) C-f3
Holpijp 8, Baarpijp 8, Quintadeen 8, Viola di Gamba 8, Violoncel 8, Octaaf 4, Open Fluit 4, Kwintfluit 2 2/3, Woudfluit 2, Trompet 8, Hobo 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Fluitbas 8, Kwint 5 1/3, Octaaf 4, Fluit 4, Bazuin 16, Trombone 8, Trompet 4
2 Manuaalkoppelingen (bas/discant), 1 Pedaalkoppeling
4 sperventielen
 
1975 (Holtgräve/Flentrop):
Hoofdwerk (manuaal II) C-f3
Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VIII, Sexquialter IV discant, Cornet V discant, Fagot 16, Trompet 8
Rugpositief (I) C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Fluit 2, Mixtuur III-VI, Trompet 8, Dulciaan 8, Tremulant
Bovenwerk (III) C-f3
Baarpijp 8, Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Open Fluit 4, Quintfluit 3, Woudfluit 2, Tertsfluit 1 3/5, Scherp IV-VI, Trompet 8, Vox Humana 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Fluitbas 8, Quint 6, Octaaf 4, Fluit 4, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4
Koppel: Hw - Rp bas/discant, Hw - Bw bas/discant, Koppel Ped - Hw
Vier afsluiters
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)65 foto 44*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943
Gierveld, dr Arend Jan: 250 jaar Hinsz-orgel Leens 25
Gierveld, dr Arend Jan: het ned. huisorgel in de 17e en 18e eeuw 266; Vereniging voor Ned. Muziekgeschiedenis 1977
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)34 72 73 74 88 121 155 156
Holthuis: van Oeckelen 8
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)23
Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit (1976)48* 87*; bosch & keuning, baarn
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 28
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 9 17 18 39 50 51 53 54 148*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)126, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop orgelbouw 63
contactbrief voor kerkenverzamelaars 23(1990)16, 124(2018)5
de Mixtuur 11(1973)215, 19(1976)405, 34(1981)129, 39(1982)364, 46(1984)663, 49(1985)776, 80(1995)1007 1010
de Orgelvriend 11(1976)1* 4-6*, 11(1980)22-23*, 12(1981)9* 10*, 8(1984)1*, 5(1986)4*, 10(1986)6**
de Ruiter-stichting tot behoud Ned orgel: het orgel in de dorpskerk te Ruurlo 4
de orgelmaker Witte 8
foto 1956*
gregoriusblad 12(1975)
grepen uit de orgelgeschiedenis van de Ned. Hanzesteden, samenstelling Maarten Seijbel (2015)9*
het Orgel 2(1955)14, 9(1963)157* 162, 2(1970)47, 7/8(1975)251-252, 12(1977)414-416*
het maarschalkerweerd-orgel in de Bergeijkse Hofkerk 40
kerken . . . monumenten, uitgave Rijksdienst voor de Monumentenzorg december(1977)*, (1983)*
kerkepadgids (1978)bijl (1979)11 (1980)77 78 80
Laatste update: 2018-10-22 11:52:19