Hervormde kerk - Ruïnekerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Raadhuisstraat 1
Bergen
Gemeente Bergen
Noord-Holland

(Kerk)gebouw

Oorspronkelijk gotische kerk met toren gebouwd in de 14e-15e eeuw, gewijd aan Petrus en Paulus. Opvallende vrij grote kerk met hoge toren voor het relatief toch niet zo grote Bergen.
Na het heilig Bloedwonder van 1422 werd de kerk ook gebruikt als bedevaartskerk.
Bij het beleg van Alkmaar heeft de geuzenleider Diderick van Sonoy de kerk op 21 februari 1574 in brand gestoken en verwoest. Geen Spaanse soldaat kon de kerk nu als schuilplaats en uitvalsbasis gebruiken.
Na het gedeeltelijke herstel van het koorgedeelte werd de kerk in 1594 in gebruik genomen door de protestantse gemeente. Dit jaartal is nog zichtbaar hoog boven de preekstoel.
Naast het hek van de Noorderkapel staat een monumentale bank, hij is vervaardigd in opdracht van Jonkheer Anthonis Studler van Surck, zijn grafkelder is in de Noorderkapel.
De ruïne-restanten van de kerk konden in 1867 van de sloop worden gered.
In de jaren 1955-1961 werd het kerkgebouw gerestaureerd door C.W. Royaards, die ook het "Zaanse huisje" in het midden toevoegde. Het plafond is verwijderd en werden het mooie tongewelf en de trekbalken weer zichtbaar. Er vond een aanzienlijke verbetering van de akoestische situatie plaats.
Jan Roelof van Nijendaal - een kunstenaar uit Wijk bij Duurstede - heeft in 1960 op tachtigjarige leeftijd de beschildering van het gewelf en de balken verricht.
Bij een uitbreiding in 2003 is het Zaanse huisje behouden en iets naar voren geplaatst.
Buiten de kerk staat een bronzen beeld van de dichter Adriaan Roland Holst (1888-1976), gemaakt door Mari Andriessen.
Bij de vorming van de protestantse gemeente is besloten de Ned Hervormde kerk - Ruïnekerk te gaan gebruiken als PKN-kerk. De Gereformeerde kerk - Witte kerk aan de dr Van Peltlaan kwam leeg te staan (zie daar).

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)141, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 47, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop orgelbouw 47 51 54
contactbrief voor kerkenverzamelaars 46(2001)kaft* 3, 59(2008)17, 64(2010)33
het Orgel 2(1966)63
het Orgelblad V(1962)12 40-41
kerkepadgids (1988)57-58*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Ruïnekerk Bergen -

Orgelhistorie

b: Albertus Anthony Hinsz, Groningen 1738/39 voor DEVENTER Evangelisch Lutherse kerk; M I ap: Man 8
r: Carl Friedrich August Naber, Deventer 1830
o: Carl Friedrich August Naber, Deventer 1854
het orgel heeft hier tot 1913 dienst gedaan
o: WORMERVEER Gereformeerde kerk H.W. Flentrop, Zaandam 1913
b: Johan Frederik Kruse (1848-1907), Leeuwarden 1886 voor KOOG aan de ZAAN Ned Hervormde kerk; balustrade-orgel met zijkantbespeling; M I:
o/r: Fa. Flentrop, Zaandam 1913; orgel vergroot met een tweede klavier met 4 registers; M II:
r: Fa. Flentrop, Zaandam 1944
- op 18 april 1956 werd een contract gesloten met D.A. Flentrop
b: Fa. Flentrop, Zaandam tussen 1956 en 1960; gebruikmakend van de oude balustrade, orgelkas, windlade en pijpwerk uit 1886 werd een tweemanualig orgel met 15 registers verdeeld over Hoofdwerk, Rugwerk en Pedaal vervaardigd. De oude orgelkas werd op een onderbouw geplaatst waarin de nieuwe speeltafel, tractuur en windvoorziening een plaats kregen. De orgelbalustrade werd gerestaureerd, vergroot en verplaatst naar de nieuwe aan de kerk toegevoegde travee, zodat het orgel weer tegen de westmuur kon worden opgesteld. M II vp: Hw-Rw-Ped
Adviseur Piet Kee namens de Kerkvoogdij
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1984/85; twee dispositiewijzigingen: Dulciaan 4 vergroot tot 8'-register en Quintadena 8 (Pedaal) werd vervangen door een Open Fluit 8
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1994; algehele herintonatie
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 2010; het orgel werd schoongemaakt en gereviseerd. De Quint 1 1/3 (Rugwerk) werd vergroot tot een Quint 2 2/3; M II vp: Hw 8-Rw 5-Ped 2

Dispositie

1854 (Hinsz/Naber):
Manuaal
Holfluit 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III, Kromhoorn 8
Pedaal
aangehangen
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Manuaal
Holfluit 8, Prestant 4, Viola di Gamba 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III, Kromhoorn 8
Pedaal
aangehangen
 
2010 (Flentrop):
Hoofdwerk (II) C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI, Sesquialter II vanaf gº, Trompet 8
Rugwerk (I) C-f3
Roerfluit 8, Prestant 4, Quint 2 2/3, Vlakfluit 2, Dulciaan 8
Pedaal C-f1
Subbas 16, Fluit 8
Koppelingen: I-II, P-I, P-II
Foto: Henk Veldmans

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42