Hervormde Oude of Nicolaaskerk hoofdorgel

In gebruik

(Kerk)gebouw

Kleine kerk gebouwd in de 13e eeuw als hallenkerk, drie evenwijdige beuken van dezelfde breedte en hoogte, juist achter de Warmoesstraat (dijk langs de Amstel). Onder het koor zijn sporen gevonden van deze 13e eeuwse romaanse kerk.

Omstreeks 1300 werd deze kerk vervangen door een in hout overwelfde laat-gotische pseudo-basiliek met recht gesloten koor en een toren tegen de westgevel.

Op 17 september 1306 heeft de bisschop van Utrecht Guy d'Avesnes de kerk verheven tot parochiekerk (zij was al aan St. Nicolaaskerk toegewijd). Het is de oudste parochiekerk van Amsterdam.

De kerk werd na 1306 vergroot: het schip werd verbreed tot een driebeukige hallekerk en het koor werd verdiept tot een vijfzijdig gesloten koor.

In 1334 is een parochiepriester aan de kerk verbonden.

Tussen 1350 en 1370 werden de schipzijbeuken aan weerszijden van het koor doorgetrokken en ontstond een hallekoor; vervolgens werd een smalle omgang rond de koorafsluiting aangelegd.

Vanaf het einde van de 14e eeuw verrees het transept, dat pas omstreeks 1460 gereed kwam. Daarna werd begonnen met de bouw van de schipzijkapellen.

Restauratie midden 15e eeuw. De kern van de huidige toren is nog een restant van de oude toren. Het schip wordt geflankeerd door brede zijkapellen, het koor heeft een omgang met nevenruimten en aanbouwsels.

In de 16e eeuw werd de kerk omgevormd tot een basiliek. het middenschip werd verhoogd met een lichtbeuk en de toren kreeg een extra verdieping en werd met een bekroning afgesloten.

Tussen 1550 en 1560 zijn de Vrouwen- of Mariakapel (gelegen tegen de noordzijde van het koor) aangebouwd met drie gebrandschilderde ramen uit 1555.

Glas-in-loodramen gemaakt rond 1560 door Crabeth en Lambert van Noort. Het gedenkraam van de Vrede van Munster (1648), het koorhek uit 1681 en de vele gebeeldhouwde grafmonumenten en grafzerken.

Laat-gotische schilderingen in de houten gewelven., geschilderde oosterse tapijten op de zuilen van het koor en een kansel uit 1642.

De kerk heeft een schilderachtig exterieur met gotische natuurstenen en bakstenen topgevels.

In september 1566 is de kerk vernield door de beeldenstormers.

Na de hervorming kwamen veel katholieke kerken in handen van de protestanten, Amsterdam "ging" in 1578 "om". Evenals de Nieuwe Kerk is de Oude Kerk sinds 1578 in gebruik als Hervormde kerk.

Op het hoge koor is de verbouwing van de toren voltooid naar ontwerp van Joost Jansz. Bilhamer uit 1565.

Waterschade in 1674 door werkzaamheden aan de toren.

In 1726 is het orgel tegen de westwand van het schip boven de hoofdingang geplaatst.

In 1731/35 is de toren rechtgezet.

Restauratiewerkzaamheden aan de kerk in 1951.

De kerk is in 1955 door de Hervormde Gemeente overgedragen aan de Stichting de Oude Kerk te Amsterdam, die zich ten doel stelt de kerk te restaureren.

Begin mei 1975 zijn de houten schotten tussen schip en koor verwijderd.

Restauratie kerk van 1976 tot 1979 (1e fase)

Restauratie 1993 tot 1998 (2e fase). In augustus 1998 was de restauratie klaar. Muren, balken, vloeren, alles is aan de orde geweest. Een bijzondere klus was het aanbrengen van dubbele beglazing ter bescherming van de gebrandschilderde glazen.

Het graf van de Utrechtse bisschop Guy d'Avesnes is in de kerk nog steeds terug te vinden.

Het 700-jarig bestaan van de Sint Nicolaaskerk is in september 2006 uitgebreid herdacht en gevierd.

De derde fase van de restauratie van de PKN-kerk is begonnen. Men hoopt in 2013 klaar te zijn. Dit keer gaat het om de restauratie van de zerkenvloer. De 3300 m² vloeroppervlak telt 2500 historische grafstenen. Ook muren, tongewelf en dak worden aangepakt.

De restauratie van de Oude Kerk in Amsterdam werd feestelijk afgesloten op 13 september 2013 met een "monumentaal diner" voor achthonderd personen.

De toren herbergt een beiaard van François Hemony uit 1658.