RK klooster Kruisheren (O.S.C.) - Sint Agathaklooster

In gebruik

(Kerk)gebouw

In 1371 vestigden zich enkele Kruisheren vanuit Asperen in Sint Agatha. Patroonheilige: St. Agatha. Activiteiten: Provincialaat; Parochie St. Agatha en pastoraal werk in de omgeving; boerderij; in 17e eeuw Latijnse school; in 19e en eerste helft 20e eeuw generalaat en opleidingshuis; vanaf medio november 2004 provincialaat Europese provincie (vanuit Leuven).

Geschiedenis: In St. Agatha werd rond 1300 een kapelletje gebouw, dat in 1371 werd overgedragen aan de Kruisheren. De gotische kerk is beschadigd tijdens Tachtigjarige Oorlog en Tweede Wereldoorlog (brand 1944). Grote verbouwingen aan (17e-eeuwse) westvleugel vonden plaats in 1905, 1962 en 2004. Na brand in 1944 volgde restauratie kapel en deel klooster (zuidvleugel uit 1625 in 1954). De eigen bibliotheek nog aanwezig, evenals de collectie kunstvoorwerpen en etnografische collectie. Archief sinds 1911 na verkoop deels bewaard in Rijksarchief Noord-Brabant, 's-Hertogenbosch, deels in St. Agatha. Ook de bibliotheek van Amersfoort en Uden is naar St. Agatha overgebracht.

In de 15e eeuw werd de kapel vergroot tot haar huidige vorm, de gotische kloosterkerk.

Tot aan de Reformatie neemt het grondbezit van het klooster door schenkingen en aankoop gestaag toe.

Bij de 15e-eeuwse hervorming van de orde staat het klooster van Sint Agatha model, er woont dan een twintigtal kloosterlingen, die zich voornamelijk bezighouden met koorgebed, studie, het schrijven van boeken, handenarbeid en pastorale taken.

Vanaf de Tachtigjarige Oorlog wordt er echter aan de positie van het klooster getorn, rond 1580 plunderen de Spanjaarden een groot deel van de gebouwen.

Dertig jaar later kunnen de Kruisheren een begin maken met het herstel. Ze raakten in die tijd al hun grondgebied kwijt en moeten hun klooster van de staat huren.

Rond 1650 opent het klooster zelfs een Latijnse School, waarvan de fundamenten tot op heden bewaard zijn gebleven.

Pas in 1886 werd overeengekomen dat de Kruisheren het kloostercomplex terugkrijgen, het voormalige grondgebied vervalt echter aan het Rijk.

Tussen 1855 en 1956 is Sint Agatha het Moederhuis van de orde en de woonplaats van de magister-generaal, de hoogste overste. Tot 1967 is Sint Agatha ook het opleidingshuis van de Kruisheren, met als gevolg dat de middeleeuwse bibliotheek wordt aangevuld met eigentijdse literatuur.

De kloosterbibliotheek van Sint Agatha is in Nederland de enige bibliotheek die steeds ter plekke bewaard is gebleven. Om die reden is de hele collectie boeken en handschriften tot 1800 geplaatst onder de Wet Behoud Cultuurbezit.

Na een grote brand in 1944 is de kloosterkerk hersteld.

Door terugloop van het aantal kloosterlingen komt tegen het einde van de twintigste eeuw een deel van de kloostergebouwen leeg te staan.

In 2006 vestigen de gezamenlijke Nederlandse kloostergemeenschappen hier het Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven (KAN). Het wordt een verzamelplaats van archieven en kostbaarheden uit gesloten kloosters. De westvleugel van het klooster wordt voor de nieuwe bestemming gerenoveerd. Daarnaast verrees een nieuw archief- en bibliotheekdepot.