Evangelisch Lutherse kerk
Nieuwe bestemming
Foto: Flip Veldmans
Faurestraat 14
Bergen op Zoom

Gemeente Bergen op Zoom
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

In ± 1580 kerkdiensten in de middeleeuwse Sint Margrietkapel (onderdeel Minderbroederklooster) aan de Geweldigerstraat.
Tijdens het uitbreken van de Spaanse successieoorlog werd dit gebouw militair hospitaal, kerkdiensten in de Bayard (zaal van het Gasthuis).
In 1698 oprichting van de Evangelisch Lutherse Gemeente. De kerk is ontstaan voor het Duitse garnizoen in de stad, de Duitse soldaten waren Lutheranen.
In 1702 mocht men gebruik maken van de Waals-Hervormde kerk, deze was gevestigd in de in 1952 afgebroken kapel van het Sint Margrietenklooster aan de Geweldigerstraat.
In het midden van de 18e eeuw is het gebouw gesplitst in twee ruimten, waarbij de Evangelisch Lutherse kerk het westelijke deel werd toegewezen. Vanaf 1791 kreeg men een eigen ingang.
De Waalse hervormde Gemeente is in 1828 opgeheven.
Later wordt de Lutherse kapel vernield door Engelse troepen in hun strijd met het Franse leger.
In 1798 na restauratie weer kerkdiensten in de kapel.
In 1829 opheffing van de Waalse Gemeente; de Lutheranen kopen het kerkorgel.
In 1836 gingen de gebouwen aan de Geweldigerstraat over naar het Algemeen Burgelijk Gasthuis. De kapel bleef behouden voor de erediensten.
Het orgel bleef klinken tot 1850.
De kapel is in 1952 afgebroken om plaats te maken voor de uitbreiding van Huize Sint Catharina.
Nieuwe kerk gebouwd in 1939 naar ontwerp van architect F.J. Rampart. Kerk, zaal en pastorie aan de Faurestraat.
De kerk is op 13 mei 1939 in gebruik genomen.
De kerk werd ook gehuurd door de Gereformeerde kerk vrijgemaakt vanaf 1954 (1969) en de Remonstrantse kerk vanaf 1939, ca. zes maal per jaar. De GKV heeft nu een onderkomen gevonden in een school aan de Rijtuigweg.
De Lutherse kerk heeft in 1998 het 300-jarig bestaan gevierd.
Sinds 1 mei 2004 behoort de Evangelisch Lutherse kerk tot de PKN-kerk.
In het voorjaar van 2009 is de kerk gesloten voor kerkdiensten. Het aantal kerkleden daalde sterk en een fusie zorgde ervoor dat het gebouw overbodig werd. Verschillende inventarisstukken zijn nu te bezichtingen in de Gertrudiskerk. Voorjaar 2012 is de preekstoel gerestaureerd waarna de uit 1750 daterende koperen lezenaar op die preekstoel een waardige plek kreeg.
De kerk is verkocht aan de Openbare Regionale Scholengemeenschap (RSG), die de kerk nu als praktijkruimte gebruikt.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bos, Han: Geschiedenis en restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom (2011)105-118
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)161
Jespers, Frans & Sleuwen, Ad van: tot roem 22
Jespers, Frans: Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)15**, het Noordbrabants Genootschap 1983
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)33, uitgave prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in noord-brabant, 's-hertogenbosch
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2010)20, (2011)44*
contactbrief voor kerkenverzamelaars 62(2009)36, 64(2010)41, 68(2012)38
de Mixtuur 30(1980)757 758* 759 760*** 761 764 767 771
het Orgel 3(1980)85, 1(1982)3
programma inspelingsconcert in Gertrudiskerk op 14 maart 2010

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Evangelisch Lutherse kerk Bergen op Zoom 1939 - 2016
Grote of St Gertrudiskerk Bergen op Zoom 2016 -

Orgelhistorie

b: ?? vóór ??
o: BERGEN OP ZOOM Waalse kerk J.P. Schmidt, Gouda 1827
op 21 oktober 1827 werd het orgel in gebruik genomen
o: naar de Evangelisch Lutherse kerkruimte door P. Wannewitz, Gouda 1828; M I: Man 8
- In ± 1860 heeft de orgelbouwer W.H. Kam (1806-1863) te Rotterdam onderzoek ingesteld naar de toestand van het orgel
b: Cornelis Johannes Rogier (1804-1885), Bergen op Zoom 1857; het orgel stond in zijn werkplaats; pijpwerk van Jean Corneille Charles de la Haye (1809-1863) te Antwerpen ??; M I ap: Man 9
- het orgel werd aangekocht op advies van orgelbouwer Kam te Rotterdam: deugzaam werk, gerammel van het mechaniek wegnemen en een klein Pedaal toevoegen
o: Cornelis Johannes Rogier 1863 voor de kapel St Margrietenklooster aan de Geweldigerstraat als balustrade-orgel, vleugelstukken toegevoegd
het orgel werd op 14 juni 1863 in gebruik genomen met een bespeling door P.C.J. Pouwels
- het oude orgel mocht Rogier meenemen
o: men besloot het oude orgel in 1939 alsnog over te brengen naar de nieuwe kerk aan de Faurestraat. Het dak werd ter plaatste van de orgelgalerij verhoogd. De harpspelende figuur en de twee vazen konden niet worden herplaatst
- in oktober 1944 trof een granaatscherf het orgel
r: de beschadigde frontpijpen werden na de oorlog hersteld
r: A.H. de Graaf, Leusden 1980/81; M I ap: Man 9
adviseurs Klaas Bolt te Haarlem en O.B. Wiersma namens Monumentenzorg
het orgel is op 18 januari 1981 weer in gebruik genomen met een bespeling door organist dr Willem Mudde
- In 2000 is het orgel op de Monumentenlijst geplaatst
o/r: BERGEN OP ZOOM Gertrudiskerk Elbertse Orgelmakers, Soest 2015/16. Het orgel is door de Lutheranen in bruikleen gegeven aan de Stichting Nationaal Kerkmuziek Centrum Bergen op Zoom; M I ap: Man 9

Dispositie

1827 (Schmidt):
Manuaal
Prestant 8 discant, Holpijp 8 bas/discant, Octaaf 4 bas, Fluit 4 bas/discant, Quint 3 bas/discant, Prestant 2 bas, Octaaf 2 discant, Flageolet 1 bas, Cornet IV discant
 
1863 (Rogier):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Praestant 8 bas/discant, Holpijp 8, Praestant 4 bas/discant, Fluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Fluit 2, Trompet 8 bas/discant
Pedaal C-bº (C-c1)
aangehangen
Ventil
Deling bas/discant tussen bº - c1
Toonhoogte bijna een halve toon onder a1 = 440 Hz.
 
1981 (De Graaf):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Praestant 8 bas/discant, Holpijp 8, Praestant 4 bas/discant, Fluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Fluit 2, Trompet 8 bas/discant
Pedaal C-c1
aangehangen
Deling bas/discant tussen bº - c1
Toonhoogte een halve toon onder a1 = 440 Hz.

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Koororgel 3

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Grote of St Gertrudiskerk Bergen op Zoom -
Evangelisch Lutherse kerk Bergen op Zoom -

Orgelhistorie

b: Cornelis Johannes Rogier (1804-1885), Bergen op Zoom 1857; het orgel stond in zijn werkplaats; pijpwerk van Jean Corneille Charles de la Haye (1809-1863) te Antwerpen ??; M I ap: Man 9
- het orgel werd aangekocht door de Evangelisch Lutherse kerk op advies van orgelbouwer Kam te Rotterdam
o: 1863 in kapel St. Margrietenklooster, Geweldigerstraat/Minderbroederstraat
o: Nieuwe Lutherse kerk in 1939
r: A.H. de Graaf, Leusden 1980/81; M I ap: Man 9
o/r: Elbertse Orgelmakers, Soest 2009/10; in bruikleen gegeven door de Lutheranen aan de Stichting Nationaal Kerkmuziek Centrum Bergen op Zoom; opbouw- en herstelwerkzaamheden, blaasbalg opgeknapt, het instrument werd op een podium geplaatst in de tweede travee aan de noordzijde waar vanaf 1987 het Vlaams koororgel had gestaan, de orgelbank en lessenaar werden vernieuwd, ; M I ap: Man 9
orgel op zondag 14 maart 2010 in gebruik genomen met een bespeling door de achter-achter-achterkleinzoon van orgelbouwer Rogier, Piet van Kalmthout, de kort daarvoor aangetreden organist Janno den Engelsmans en dirigent Marcel van Westen
- de oorspronkelijke ornamenten die in 1939 waren verdwenen werden eind 2010 in de vorm van historischerende vazen weer aangebracht

Dispositie

1863 (Rogier):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Praestant 8 bas/discant, Holpijp 8, Praestant 4 bas/discant, Fluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Fluit 2, Trompet 8 bas/discant
Pedaal C-bº (C-c1)
aangehangen
Ventil
Deling bas/discant tussen bº - c1
Toonhoogte bijna een halve toon onder a1 = 440 Hz.
 
2010 (Rogier/Elbertse):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 discant, Praestant 8 bas/discant, Holpijp 8, Praestant 4 bas/discant, Fluit 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Fluit 2, Trompet 8 bas/discant
Pedaal C-bº
aangehangen
Ventil
deling bas/discant tussen bº en c1, Praestant 8 vanaf D
windvoorziening door middel van een magazijnbalg met twee schepbalgen (1858)
Toonhoogte a1 = 430 Hz., Temperatuur evenredig zwevend

Bronvermelding van het koororgel 3

Boeken
Bos, Han: Geschiedenis en restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom (2011)105-118
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2010)20-21***** (2011)44* 46*
contactbrief voor kerkenverzamelaars 64(2010)41
inspelingsprogramma 14 maart 2010
Laatste update: 2017-01-01 16:33:29