Instituut voor Doven
In gebruik
Foto: Ansichtkaart
Theerestraat 41 - 42
Sint Michielsgestel
Gemeente Sint Michielsgestel
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Het Groot-Seminarie van het bisdom Den Bosch was sinds eind 18e eeuw in kasteel Herlaer aan de Theerestraat gevestigd.
In 1839 werd het Groot-Seminarie verplaasts naar Haerendaal te HAAREN (zie daar).
Het Kasteel Herlaer werd een Instituut voor Doven. Na de oprichting van het instituut (met medewerking van de bisschoppen van 's-Hertogenbosch en Breda) werd het verplaatst naar de verlaten gebouwen van het grootseminarie Herlaer in het voormalig kasteel Nieuw-Herlaar, bij Sint Michielsgestel. Het Instituut voor Doven (IvD) was een Nederlandse zorginstelling en onderwijsinstelling voor doven, slechthorenden en doofblinden. Martinus van Beek gaf vanaf 1828 godsdienstlessen aan een viertal Gemertse doven door middel van gebarentaal, schrift en handalfabet. De drijfveer hiertoe was het bijbrengen van katholieke geloofsovertuiging, aangezien anders de analfabete doven nooit kennis zouden nemen van geschriften als de Bijbel. In 1844 werd ook de Hostiebakkerij St. Michael gestart waar horenden en slechthorenden naast elkaar werkten bij de bereiding en verkoop van hosties aan katholieke instellingen.
De betreffende geestelijken behoorden tot de eersten die communicatiemiddelen ontwikkelden en toepasten. In 1855 werd de spreekmethode (spraakafzien) ingevoerd en omstreeks 1900 verdween de gebarentaal geheel van de dovenschool, waarmee deze school een van de laatste was in Nederland. Het instituut onderwees het zogenaamde Van Beek-gebarensysteem, dat heden ten dage nog steeds gebruikt wordt op het instituut, namelijk door doven met een verstandelijke beperking.
Op 15 september 1840 vertrokken vijf Zusters van de Choorstraat naar het instituut. Martinus van Beek onderrichtte de zusters in gebarentaal en in het lesgeven aan doofstommen. In 1868-1869 werden er een meisjes- en een jongensvleugel aangebouwd, alsmede een drukkerij en een kapel. De zusters openden na korte tijd een hostiebakkerij en werkten er tot 1910, toen het onderwijs aan doofstommen naar Sint-Michielsgestel werd verplaatst.
Nieuwe kapel gebouwd in 1910
Sloop van de kapel, in 1972.
In 1845 kwamen de Broeders van Maastricht naar het Instituut voor Doven in Herlaer. Ook zij vertrokken in 1910 naar het nieuwe gebouw in Sint-Michielsgestel. .
In 1908 vond de eerstesteenlegging plaats van het kolossale neo-gotische pand aan de Theerestraat naar ontwerp van architect Hubert van Groenendael. In 1910 werd dit complex in gebruik genomen en werd het kasteel verlaten. Het hoofdgebouw heeft architectonische kenmerken van vooral neogotiek en neorenaissance. Dit komt onder meer tot uiting in de vormgeving van de ornamenten in de gevels en detaillering van het metselwerk.
Jongens en meisjes verbleven intern en leefden gescheiden, ze kregen onderwijs van geestelijken en men was geheel zelfvoorzienend. Een boerderij, wasserij, drukkerij en een schoenmaker zijn enkele van deze werkzaamheden, waarbij oudere dove leerlingen het vak konden leren.
Op 2 januari 1925 begonnen de zusters in een vleugel van Oud-Herlaer een internaat met blo-onderwijs voor geestelijke gehandicapten. Al op 1 september 1926 werd de blo-school overgeplaatst naar Udenhout.
Tussen 1912 en 1919 fungeerde het kasteel als abdij voor de Benedictinessen van Jouarre, die uitgeweken waren voor de antikatholieke wetten in Frankrijk. In 1912 kwam er een speciale klas voor dove kleuters, aangezien het inzicht was gegroeid dat in een zo vroeg mogelijk stadium met het onderwijs moest worden begonnen. In de jaren 40 van de 20e eeuw werd ook de geluidsmethode ingevoerd, waarbij muziek en dans centraal stonden.
In 1919 ging het huis Herlaer over in handen van de Weense Zusters, die in omringende dorpen zieken gingen verplegen. In een – thans niet meer bestaande - vleugel vonden enkele hoogste klassen van het kleinseminarie van de Missionarissen van het H. Hart uit Tilburg onderdak van 1921-1923.
De Sociëteit SMA huurde de gebouwen in 1926 van de Weense Zusters, die in een afzonderlijk gebouw hun klooster met kapel hadden. De sociëteit begon hier met de eerste drie klassen van de humaniora. Enige zusters namen de huishouding voor de studenten voor hun rekening.
In 1937 vernielde een grote brand het achttiende-eeuwse gedeelte, het zusterhuis. Spoedig verrees een nieuw klooster met een nieuwe kapel, waarschijnlijk van architect J. van Halteren.
Op 31 oktober 1990 vertrokken de twee laatste zusters uit het Instituut.
De communiteit SMA vertrok in juli 1954 naar Cadier en Keer. In 1955 kwam er een observatiekliniek voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Het klooster Herlaer is op 30 juni 1966 gesloten. De Weense Zusters vertrokken naar Bakel. Alle kloostergebouwen zijn in 1972 gesloopt. De observatiekliniek verhuisde in 1975 naar Vught. Het oude huis is later geheel gerestaureerd en de omgeving is heringericht als particulier landgoed. De vleugel van Van Halteren bestaat nog.
Het Instituut voor Doven is in 1998 gefuseerd met de Nijmeegse Mgr. Terwindtstichting onder de naam IvD/MTW en in 2003 verdergegaan als Viataal, een bedrijf dat haar hoofdzetel heeft op het terrein van het voormalige IvD. In 2009 is zij gefuseerd met KEGG en Sint Marie tot Kentalis.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
-

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Instituut voor Doven Sint Michielsgestel -

Orgelhistorie

- 1973: electronisch orgel in de kleine kapel

Dispositie

-

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-10-03 11:13:44