RK kerk - Grote of St Gertrudiskerk hoofdorgel
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Grote Markt 10
Bergen op Zoom

Gemeente Bergen op Zoom
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

De toren "de Peperbus" is gebouwd in de tweede helft van de veertiende eeuw, en in ± 1370 met witte natuursteen bekleed. Het driebeukig schip is van 1444 tot 1477 gebouwd onder leiding van bouwmeester Everaart Spoorwater, stadsarchitect van Antwerpen.
In 1397 woedde een zeer grote stadsbrand.
De kerk is in 1428 tot kapittelkerk verheven.
In 1443 zijn plannen gemaakt voor het bouwen van een kooromgang, maar deze vonden geen doorgang vanwege de stadsbrand in augustus 1444, waarbij de kerk en het stadsdeel eromheen afbrandden.
Bouwmeester Evert Spoorwater te Antwerpen maakt een plan voor een nieuwe kerk, die omstreeks 1470 voor het grootste gedeelte gereed kwam. Er verrees een hoge driebeukige kruisbasiliek, aan de buitenzijde met witte natuursteen bekleed en inwendig met stenen kruisribgewelven. De toren uit de 14e eeuw bleef gehandhaafd.
In 1472/73 werd het inwendige van de toren aan de westzijde van het middenschip verbouwd. De 13,5 meter hoge, overwelfde torenhal stond in open verbinding met het kerkschip. Door het inbouwen van een gewelf op 8,5 meter hoogte ontstond een extra verdieping in de toren.
Op de toren werd in 1448 een eenvoudige bekroning geplaatst die in 1562 en 1608 veranderd werd.
Omstreeks 1465 werd in de middelste straalkapel het familiegraf van de heren - vanaf 1533 markiezen - van Bergen op Zoom werden ondergebracht.
De economische voorspoed van Bergen op Zoom in de periode 1470-1530 bracht in 1489 het stadsbestuur ertoe een nog grotere kerk te laten ontwerpen door Anthonis Keldermans te Mechelen.
Anthonie en Rombout Keldermans startten in 1504 met de bouw van een geheel nieuw koor met dwarsbeuk aan de oostzijde van het bestaande koor. Na enkele onderbrekingen was men in 1545 zover dat het z.g. "Nieuwe Werck" kon worden overkapt.
De plannen om de kerk tot de langste kerk van Nederland te maken bleven onvoltood vanwege de economische achteruitgang in die tijd. Slechts de westelijke zijbeuk van het transept is bewaard gebleven.
Bij de beeldenstorm in 1566 is het orgel verschoond gebleven.
In 1577 kwam Bergen op Zoom in Staatse handen, een late beeldenstorm in 1580 richtte grote vernielingen aan in de kerk, de kerk werd geplunderd en het interieur verwoest. Het luidde het einde in van de uitoefening van de RK eredienst. De soldaten gebruikten het gebouw in de daarop volgende jaren voor allerei doeleinden, waardoor het in bouwvallige en vervuilde toestand kwam te verkeren.
Pas na het nodige herstelwerk nam de Nederduits Gereformeerde Gemeente de kerk in 1588 in gebruik.
Officiële ingebruikname in 1590 door het plaatsen van een tiengebodenbord.
In 1698 werden het koor en het transept afgebroken. In 1607 is de gehele bekapping verwijderd. In 1698 werden de laatste restanten van dit kerkgedeelte geslecht. Een klein deelte bleef gehandhaafd, omdat het westelijke deel van het nieuwe dwarsschip constructief aan de oude kerk was verbonden. In dit deel werden in de loop der tijd fraaie grafmonumenten geplaatst.
Bij het beleg van de stad in 1747 brachten beschietingen door het Franse leger grote schade toe aan het kerkgebouw. Het grootste deel van de hoge kerkbeuken stortte in en kwam in het schip terecht. De torenspits kwam brandend naar beneden. Dit betekende het einde van het Niehoff-orgel.
De kerk werd in de jaren 1750-1752 sober (en 9 meter lager) in sobere vorm herbouwd door Dirk Dijkerhof. Hij vormt de kerk om tot een hallenkerk met tongewelven. De toren uit 1370 kreeg zijn huidige bekroning en wordt sindsdien in de volksmond "de Peperbus" genoemd.
De herbouw was in 1752 afgerond.
In 1762 werd een houten schot geplaatst tussen het kerkschip en het transept wegens akoestische reden.
De toren liep door oorlogshandelingen in 1944 veel schade op. In de jaren 1949-1952 is de oorlogsschade aan de toren gerepareerd.
In 1966 verlaten de hervormden het gebouw wegens bouwvalligheid. De sterk onderkomen kerk is in 1968 overgedragen aan de burgerlijke gemeente Bergen op Zoom. De toren was al sinds de middeleeuwen stedelijk eigendom.
In september 1969 is een grote restauratie begonnen, tijdens deze werkzaamheden verwoestte een fatale brand op 10 april 1972 het orgel en de gehele bovenbouw van het schip en de bekapping van de kerk, waardoor de restauratieplannen voor het schip volledig in duigen vielen. De inventarisstukken van de RK kerk H Joseph werden voor een deel ondergebracht in de kerk van de H Maagd en voor een deel in de Gertrudiskerk. De inventarisstukken in de Gertrudiskerk gingen voor een deel bij de brand van 1972 verloren, met name de wit-marmeren communiebanken en de preekstoel.
In 1981 werden het koor en het dwarspand gerestaureerd, tevens werd het troforium gereconstrueerd en in gedeelten weer aangebracht. Het schip werd alleen aan de buitenkant hersteld, de binnenkant werd niet herbouwd vanwege bezuinigingen. In de schipkapellen aan de noordzijde zijn de gewelven verdwenen, terwijl ze aan de zuidzijde behouden zijn. Opvallend is bij deze bouwstijl dat de traptorens aan de noordzijde zijn aangelegd bij het transept.
In de kerk fraaie, deels gerestaureerde graven.
Nadat de kerkrestauratie was voltooid werd de kerk in 1987 voor de katholieke eredienst geconsacreerd door mgr H. Ernst van Breda als "parochie RK kerk H Maagd Maria".
Het meubilair komt oorspronkelijk uit een oud RK schuurkerkje en stond later in de H Maagdkerk, nu theater aan de Markt. De preekstoel is uit de 18e eeuw. Barok-gesneden versieringen aan communiebanken en biechtstoelen. De roodgeschilderde kapel valt op: de schutters van het Sint Bastiaansgilde kwamen hier samen.
Behalve de kerkdiensten wordt de kerk ook voor concerten gebruikt.
In 2004 werd de restauratie van de torenbekroning afgerond. Het carillon werd eveneens gerestaureerd.
De kerk maakt vanaf 1 januari 2008 deel van Lievevrouweparochie.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
RK kerk - Grote of St Gertrudiskerk hoofdorgel Bergen op Zoom -

Orgelhistorie

b: Daniël van (der) Distelen jr, Antwerpen (Mechelen) 1472/74; de orgelkas werd vervaardigd door Cornelis Ghysbrechtszoon (de orgelkas was geleverd door schrijnwerker Peter Ingels), een beeldhouwer sneed een Mariabeeld dat in het front stond en vijf engelen op de kas, vóór het orgel grote beschilderde deuren, zes vergulde frontpijpen; M III ap: Hw 4-Rw 11-Bw 10
r: van Haestricht 1520 ??
r: rond 1520 werd een apart balghuisje gebouwd aan de noordelijke buitenmuur van de kerk; de orgelmaker Jan van Covelen (± 1470-1532) te Amsterdam was bij deze vergroting betrokken
r: 1735/37
b: Hendrick Niehoff, 's Hertogenbosch 1553/55, de orgelkassen worden toegeschreven aan Adriaan en/of Jan Schark(en) te 's Hertogenbosch
- onderhoud Nicolaas Niehoff (± 1530- ± 1605), zoon van Hendrick vanaf 1561 tot 1580 ??
- bij de plunderingen en vernieling van het interieur in 1580 bleef het orgel gespaard. Decennia lang moest het orgel zwijgen tijdens de kerkdiensten
- vermoedelijk werden de diensten vanaf de tweede helft van de 17e eeuw weer begeleid door het orgel. Daardoor alleen voorafgaand aan de dienst en na afloop.
- In 1593 bleek de conditie van het orgel niet optimaal
r: Jan Roose, Middelburg 1593
aanbesteding op 10 september 1593
r: Albert Kiespenning, Nijmegen 1609
- onderhoud Albert Kiespenning te Nijmegen van 1609 tot 1612
r: Willem Daekens, Haarlem rond de jaarwisseling van 1643 op 1644
- verslag uit maart 1700 over het orgel van Johannes Baptiste (de) Forceville (± 1660-1739) te Antwerpen
r: Johannes Baptiste (de) Forceville, Antwerpen 1700 ??
r: Matthijs van Deventer (± 1684-na 1760), Nijmegen 1736/37; grondige verbouwing; M III ap: Hw 7-Rw 8-Bov 10
adviseur bij het maken van het bestek . Het contract werd getekend in 1736
keuring door Jacobus Zeemans (1665-1744) te Breda in mei 1737
- Bij het beleg van de stad in 1747 ging het orgel geheel verloren
b: Louis II Del Haye (1696-1781), Antwerpen 1768/71, orgelkassen vervaardigd door mr Omer Favier, schrijnwerker te Antwerpen; M II ap: Hw 14-Rw 9
contract getekend op 19 (25) december 1768
orgel geëxamineerd door organist Trubel op 10 april 1771
het orgel is op woensdag 10 april 1771 plechtig in gebruik genomen met een bespeling door organist J. Freubel "Trubel", sinds november 1769 in dienst als organist
- onderhoud door Louis Delhaye 1772 tot 1779
- onderhoud door Hendrikus Hermanus Hess (1735-1794) te Gouda vanaf 1780
r: Hendrikus Hermanus Hess, Gouda 1786; Vox Humana Hoofdwerk vervangen door een Bourdon 16
- onderhoud door J.J. Wagner 1789 en 1790
- onderhoud door J.P. Schmidt te Gouda 1796 tot 1807
r: J.P. Schmidt sr, Gouda 1807; hij overleed in 1807 tijdens de werkzaamheden in Bergen op Zoom
- onderhoud door zoon Jan Christoffel Schmidt te Gouda 1808
- onderhoud door Frederik van der Weele te Middelburg 1811
- onderhoud door Jan Christoffel Schmidt te Gouda 1813 en 1814
- onderhoud door P. Wannewitz, Gouda 1816-1828
r: P. Wannewitz, Gouda 1823; grote reparatie
- onderhoud door organist Heyblom 1830 tot 1841
- onderhoud door Cornelis Johannes Rogier (1804-1885) te Bergen op Zoom vanaf 1841
r: Cornelis Johannes Rogier, Bergen op Zoom 1841; drie nieuwe balgen
r: Cornelis Johannes Rogier, Bergen op Zoom 1849; 3 nieuwe balgen
r: Cornelis Johannes Rogier te Bergen op Zoom 1865/66; orgel omgebouwd, vulstemmen en aliquoten verdwenen en maakten plaats voor grondstemmen, lieflijke fluiten en een strijker, vrij pedaal met vier registers
r: Cornelis Johannes Rogier, Bergen op Zoom 1869
r: Cornelis Johannes Rogier, Bergen op Zoom 1885; zelfstandig pedaal
- onderhoud Fa. Gebr. Franssen te Roermond vanaf 1889
r: Fa. Gebr. Franssen, Roermond 1902; omvangrijke reparatie
- onderhoud H.w. Flentrop te Zaandam vanaf 1948
- het Del Haye-orgel is door een kerkbrand op 10 april 1972 verloren gegaan
b: Gebr. C. Rud & Richard Ibach, Barmen (D) 1863/64 voor BERGEN OP ZOOM RK kerk H Maagd Maria ten Henelopneming aan de Grote Markt; M III ap: Hw 13-Pos 9-Réc 8-Ped 11 (zie daar)
o/r: Elbertse Orgelmakers, Soest 1987/88; meubelmaker A. Kruf voerde herstellingen uit aan de kas, schilderwerk door de Gebr. de Waal te Bergen op Zoom. Overplaatsing en beperkte restauratie: herstellingen aan de oude magazijnbalg, de balgen van Hoofdwerk en Pedaal werden gerestaureerd, nieuwe windkanalen voor de magazijnbalg op de eerste verdieping van de kerktoren; Pn II vp: Hw 12-Bov 8-Ped 5
Op 10 april 1988 werd het orgel ingezegend en ingespeeld door Kees van Eersel en Toine Jimkes
- In 2001 werden restauratieplan opgesteld door Jan Jongepier te Leeuwarden. Restauratieplan het Ibach-concept van 1863
- in augustus 2003 zijn alle oorspronkelijke onderdelen tot beschermd rijksmonument verklaard
r: Elbertse Orgelmakers, Soest 1992; pneumatiek gereviseerd en membranen vernieuwd
- onderhoud Elbertse Orgelmakers te Soest tot 2008
r: Verschueren Orgelbouw, Heythuysen 2009/11; gerestaureerd en gereconstrueerd naar de oorspronkelijke opzet van Ibach, van de 41 registers was de helft (deels) nog aanwezig, oude windkanalen en balgen konden worden gerestaureerd, nieuw pijpwerk, laden, klaviatuur en mechanieken; M III vp: Man 14-II 9-III 8-Ped 11
adviseurs Jan Jongepier te Leeuwarden en Rogér van Dijk te Utrecht namens de KKOR
orgel op zondag 20 maart 2011 ingezegend door emeritus bisschop Ernst en voor de eredienst in gebruik genomen
op zaterdag 3 september 2011 was de officiële presentatie met een bespeling door Janno den Engelsman

Dispositie

1555 (Niehoff):
Hoofdwerk contra F G A-g2 a2
Prestant 8 I-II, Octaaf 4, Mixtuur, Scherp
Rugwerk F G A-g2 a2
Prestant 8 I-II, Quintadeen 8, Octaaf 4, Holpijp 4, Sifflet 1 1/3, Mixtuur, Scherp, Kromhoorn 8, Baarpijp 8, Regaal 8, Schalmei 4
Bovenwerk F G A-g2 a2
Prestant 8, Holpijp 8, Nachthoorn discant, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Gemshoorn 2, Sifflet 1, Cymbel, Trompet 8, Zink 8 discant
Pedaal F G A-c1
aangehangen
Pedaal -Hoofdwerk, koppeling Bovenwerk aan het Rugwerk
Tremulant en Nachtegaal ?
Alle windladen zijn springladen
 
vóór 1735 (Niehoff/Forceville):
Hoofdwerk contra F G A-g2 a2
Prestant 8 I-II, Octaaf 4, Mixtuur ?-VII, Scherp ?-VIII, Trompet 4
Rugwerk F G A-g2 a2
Prestant 8 I-II, Holpijp 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Sifflet 1 1/3, Mixtuur III, Scherp IV, Baarpijp 8, Regaal 8, Schalmei 8
Bovenwerk F G A-g2 a2
Prestant 8, Holpijp 8, Nachthoorn discant, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Gemshoorn 2, Sifflet 1, Cymbel III, Trompet 8, Zink 8 discant
Pedaal F G A-c1
Bourdon 16, Fluit 4
Pedaal -Hoofdwerk, koppeling Bovenwerk aan het Rugwerk
 
1737 (Niehoff/Van Deventer):
Hoofdwerk contra F G A-c3
Prestant 8 I-II, Bourdon 8, Octaaf 4, Fluit 2, Mixtuur ?-VII, Scherp ?-VIII, Trompet 8 bas
Rugwerk F G A-c3
Prestant 8 I-II, Holpijp 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Sifflet 1 1/3, Mixtuur III, Scherp IV, Cornet VI discant
Bovenwerk C-c3
Prestant 8, Holpijp 8, Nachthoorn discant, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Gemshoorn 2, Sifflet 1, Cymbel III, Trompet 8, Zink 8 discant
Pedaal F G A-cis1 g1
aangehangen aan het Hoofdwerk
koppeling Bovenwerk-Hoofdwerk
Rugwerk springlade, Hoofdwerk en bovenwerk sleepladen
 
1736 (volgens Matthijs van Deventer):
Middelwerk
Octaeff, Prestant, Bordon, Fluyt, Mixtuur VII, Scherp VIII, Trompet 8
Rugpositief
Prestant 8, Quintadena 8, Holpijp 8, Octaeff 4, Siefflet, Scherp IV, Mixtuur III, Cornet VI discant
Bovenwerk
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Naesaet 4, Gemshoorn 4, Siefflet 3, Nagthoorn discant, Fluyt, Cimbel III, Trompet
Pedaal
aangehangen
 
1768 (volgens Louis Delahaije):
Groot orgel C-d3
Praestant 8, Holpijp 8, Praestant 4, Fluyt 4, Doublet 2, Nazar, Tiers, Cornet VI, Sexquialter II-III bas/discant, Fourniture IV, Cimbal III, Bombarde 16, Trompet 8 bas/discant, Vox humana 8
Rug Positief C-d3
Praestant 8, Holpyp 8, Prestant 4, Fluyt 4, Nazar, Octaef 2, Tiers, Cornet IV discant, Fourniture IV, Trompet 8, Tramblant
Pedaal
aangehangen
Nagtegaal, Rosignol, Ventil, drie balgen
 
1772 (Del(a)haye):
Groot orgel C-d3
Praestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Doublet 2, Terts 1 3/5, Cornet VI discant, Sesquialter II bas/discant, Fournituur IV, Cymbal III, Bombarde 16, Trompet 8 bas/discant, Vox humana 8
Rugpositief C-d3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Octaaf 2, Terts 1 3/5, Cornet IV discant, Fournituur IV, Trompet 8 bas/discant, Tremulant
Pedaal C-c1
aangehangen aan Grootorgel
Nachtegaal, Ventiel
 
± 1850 (volgens Broekhuyzen):
Manuaal C-d3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Nazard 3, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Mixtuur IV, Sexqualter II, Cornet IV discant, Cimbal III, Trompet 16, Trompet 8
Rugpositief C-d3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Nazart 3, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Mixtuur IV, Cornet IV, Trompet 8, Tremulant
Pedaal C-c1
aangehangen aan Manuaal
2 Koppelingen, welke tussen de clavieren zijn geplaatst
Ventil
 
1866 (volgens de orgelcommissie der Ned. Hervormde kerk):
Hoofdwerk C-d3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Cornet V discant, Trompet, Claron 4 bas
Rugwerk C-d3
Holpijp 8, Fluit travers 8 discant, Salicionaal 8, Prestant 4, Fluit 4, Quint (Nazard) 3, Octaaf 2, Flageolet 2, Trompet 8, Tremulant
Pedaal C-c1
Bourdon 16, Openfluit 8, Octaaf 4, Bazuin 16
Pedaalkoppel, Manuaalkoppel bas/discant (als trekkers aangebracht in de bakstukken)
Afsluiter Hoofdwerk (niet in functie), Ventiel (niet in functie), Toonhoogte: iets onder a' = 435 Hz.
N.B. De Trompet van het Rugwerk is in feite een Kromhoorn
 
1915 (Del Haye/Franssen)
Hoofdwerk (I)
Prestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Violoncel 8, Flûte harmonique 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Mixtuur V, Trompet 8
Bovenwerk (II)
Prestant 8, Roerfluit 8, Voix C?leste 8, Vila di Gamba 8, Salicionaal 8, Violine 4, Piccolo 2, Fagot 8, Tremulant
Pedaal
Contrabas 16, Subbas 16, Quintbas 10 2/3, Octaafbas 8, Bazuin 16
Koppelingen: Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Bovenwerk, Koppeling Hoofdwerk superoctaaf, Hoofdwerk-Bovenwerk suboctaaf
Crescenco op het Bovenwerk
Drukknoppen: Autom. Pedaal, Oplosser
Calcantschel
 
1972 (Del Haye/Flentrop)
Hoofdwerk (I) C-g3
Prestant 16, Prestant 8, Quintadeen 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Sesquialter II, Mixtuur V, Cymbel II, Kromhoorn 16, Trompet 8
Bovenwerk (II) C-g3
Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gedekte fluit 4, Woudfluit 2, Quint 1 1/3, Scherp III, Schalmei 8, Tremulant
Pedaal C-d'
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Bazuin 16
 
1988 (Ibach):
Hoofdwerk (I) C-g3
Prestant 16, Prestant 8, Quintadeen 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Sesquialter II, Mixtuur V, Cymbel II, Kromhoorn 16, Trompet 8
Bovenwerk (II) C-g3
Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gedekte fluit 4, Woudfluit 2, Quint 1 1/3, Scherp III, Schalmei 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Bazuin 16
 
2011:(Ibach/Verschueren):
Manual I (Hoofdwerk) C-g3
Principal 16, Quintatön 16, Principal 8, Viola di Gamba 8, Gemshorn 8, Grossgedakt 8, Octav 4, Hohlflaut 4, Quint 2 2/3, Octav 2, Cornet IV 4, Scharff V 2, Fagott 16, Trompete 8
Manual II C-g3
Bourdun 16, Principal 8, Bassethorn 8, Rohrflaut 8, Octav 4, Flaut Dolce 4, Flautino 2, Mixtur III 1, Fagot-Oboë 8
Manuaal III C-g3
Salicional 8, Flaut-Angelika 8, Dolce 8, Quintatön 8, Flaut-Travers 4, Viola 4, Flageolet 2, Euphone 8
Pedal C-d1
Principal 16, Violonbass 16, Subbass 16, Octavbass 8, Jubal 8, Gedaktbass 8, Quintbass 5 1/3, Octavbass 4, Posaunenbass 16, Trompetenbass 8, Claironbass 4
Coppel I & II Manual, Coppel II & III Manual, Coppel Pedal & I Manual
Ventil, Calcantenglocke, Pedal Forte, Tacet
Crescendo III Manual (trede)
Sperrventil I Manual, Sperrventil II Manual, Sperrventil III Manual
Winddruk Manuaal I, II en III 80 mm. wk., Pedaal 90 mm. wk.
Toonhoogte a1 = ruim 440 Hz., Stemming evenredig zwevend

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Bos, Han/Dijk Rogér van: Geschiedenis en restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom (2011)57-86 (veel foto's)*
Bos, Han: Geschiedenis en restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom (2011)39-56, 87-118
Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)61 foto 38*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943
Dijk, Peter van: Geschiedenis en restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom (2011)11-38
Dijk, Rogér van: Geschiedenis en restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom (2011)119-146
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)100 101 102 122 161
Jespers, Frans: Sieur Jacobus Zeemans - d'Hükes nummer 23 13(1992)64
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)16-18 aanv I 173, het Noordbrabants Genootschap 1983
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland I 51 III 150
Kruijs, M. H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)70, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Nijnatten, Ton van: kerken in het bisdom breda 009* plattegrond*
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 84 jg XXVI nr 3 pag 96
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2011)omslag* 20-21 (8 foto's)* 44 46** 47*
contactbrief voor kerkenverzamelaars 14(1985)18, 21(1989)22
de Mixtuur 30(1980)755 756 759 762, 34(1981)139, 38(1982)277* 295-296, 39(1982)339, 45(1984)609, 52(1986)54 55
de Orgelvriend 10(1987)8
het Orgel 12(1968)352, 6(1969)161, 7/8(1969)196, 6(1971)197, 6(1975)197
kdov-blad, uitgave van de Katholieke Dirigenten- en Organistenvereniging herfst(2011)15-16*
teteringen J.J. Delahaije-orgel 1823
Laatste update: 2018-03-28 15:17:01