RK kerk - Basiliek H Jan de Doper hoofdorgel

In gebruik

(Kerk)gebouw

Grote romaanse kerk uit ± 1000 opgetrokken in tufsteen op plaats van de huidige St Janskerk.

Oudst bekende oorkonde uit 1277.

Nieuwe kerk gebouwd in 1470/1495 in laat-gotische stijl van de Kempen. Absis en kruisbeuken aan de oostzijde achter het koor van de bestaande romaanse kerk, geheel in steen overwelfd. De zijbeuken door een zg. halve ton overwelfd.

1519-1548 bouw van de toren, het is een onvoltooide bakstenen repliek van de toren van Breda, stond los van de kerk.

In 1548/52 is het schip overwelfd door een houten tongewelf. In de bovenmuren van het middenschip werden gewelfkassen aangebracht.

De aansluiting van het schip en de toren kwam in 1552 tot stand.

Kerkbrand in 1625 tengevolge van oorlogshandelingen in de 80-jarige oorlog. De kerk werd verwoest door de Staatse troepen vanwege het feit de Spaanse troepen uit de toren te verdrijven. Het hele interieur ging verloren, het koor bleef gedeeltelijk gespaard. Ook het houtwerk van de toren ging in vlammen op.

In 1628/29 herbouw van koor, zijbeuken en dwarspand.

De restauratie van het middenschip en toren kwam gereed in 1636. Het vroegere stenen en houten tongewelf boven middenschip en dwarspand werd vervangen door een vlakke houten zoldering (cassette-plafond). In koor, zijbeuken en in het zuidertransept waren de oude gewelven intact gebleven.

Het plafond bestaat uit een groot aantal eikenhouten schotten, die met standolieverf zijn beschilderd.

Na het sluiten van de Vrede van Munster kwam de kerk op 20 juni 1648 in protestantse handen.

RK kerk - schuurkerk in 1648 (zie daar).

Het gebouw is in mei 1809 door koning Lodewijk Napoleon aan de katholieken teruggeven.

De kerk is in 1810 weer in gebruik genomen.

Enige uit de toenmalige Zuidelijke Nederlanden aangetrokken bouwmeesters brachten in 1817/21 naar de heersende mode de kerk inwendig in classicische stijl door middel van kroonlijsten en plafonds in stucwerk.

In 1817 werd een ombouw opgetrokken rond het hoofdkoor. Hierin een sacristie, doopkapel en een bergplaats voor ornamenten. De ombouw reikte tot de halve hoogte van de ramen, die geheel werden dichtgemetseld.

Kerkinterieur en orgelkas geschilderd in 1864.

Ingrijpende verbouwing door de architecten P.J.H. Cuypers in 1881/83 na een brand in 1873/74.

Van de driebeukige kerk werd een vijfbeukige gemaakt. De zijbeuken kwamen onder steekkappen. Aan de markzijde een torentje en een nieuwe sacristie in neo-gotische stijl gebouwd door architect J. van Langelaar naar plannen van architect Pierre Cuypers. Hoogte toren 48 meter, lengte kerk en portaal 70 meter, breedte 30 meter. De ombouw rond het koor werd gesloopt.

Men verwijderde uit het interieur het classicitische stucwerk. Het dwarspand kreeg weer - als in de middeleeuwen - een stenen gewelf.

De buitenwanden van de eenvoudige lessenaarsdaken werden doorbrokken en een weerszijden een tweede beuk aangebracht. De beuken werden van stenen gewelven voorzien.

Doopvont van petit granit met gedreven koperen deksel met beeld van St Jan de Doper. De tombe van het altaar is van natuursteen met eikenhouten beeld van St Jan de Doper. Neo-gotisch hoofdaltaar uit 1882 gemaakt in het atelier Cuypers en Stolzenberg. Ook het altaar in de zuiderkapel is aan Cuypers gewijd.

In 1891 restauratie van de toren.

Kort nadien werd aan de oostzijde van het noordertransept een nieuwe kapel gebouwd en in de jaren 1908/09 eenzelfde aan de oostzijde van het zuidertransept.

In 1910 schonk de gemeente de toren aan de parochie.

De kerk is in 1930 verfraaid met 14 gebrandschilderde ramen aan de noordzijde van de glazenier Joep Nicolas sr. In de viering twee gebrandschilderde ramen van Max Weiss. Gebrandschilderde ramen in de absis van het priesterkoor van Lucas van Hoek, glazenier te Goirle. Zeven gebrandschilderde ramen aan de marktzijde ontworpen en vervaardigd in het atelier van Cuypers te Roermond door glazinier Joep Nicolas sr rond 1930.

In de viering een offeraltaar van natuursteen, gebeeldhouwd door Niel Steenbergen.

Een groot aantal natuurstenen beelden uit het atelier van Van der Geld.

Twee communiebanken van wit Italiaans marmer met knielbank van petit granit.

Tegen de wanden van de toren enige grafstenen.

In 1959 is de toren aan de gemeente Oosterhout verkocht, die er in 1961 een carillon heeft laten plaatsen In 1968/69 restauratie, waarbij de toren zijn huidige kapje kreeg om hem te beschermen tegen inwateringsproblemen.

Restauratie in 1974/79 van de kerk. De neo-gotische sacristie aan de marktzijde en de zijkapellen werden gesloopt en aan de noordzijde een dienstgebouw tot sacristie omgebouwd onder leiding van architect ir L.F.A.M. Sturm te Roosendaal. Aannemer Fa. Nico de Bont & Zn. te Nieuwkuijk. Het interieur onderging een aantal veranderingen door gewijzigde liturgie-opvattingen.

Gebrandschilderde ramen van Luc van Hoek vóór in de kerk.

De eikenhouten kerkbanken zijn door stoelen vervangen. Vóór het oude hoofdaltaar verrees een nieuw, vervaardigd door Niel Steenbergen te Oosterhout. De marmeren communiebank werd achter in de kerk geplaatst.

De wanden van de kerk zijn versierd met tien uit Italiaanse graniet gebeeldhouwde relièfs van Niel Steenbergen.

De kerk is op 25 oktober 1977 door Paus Paulus VI tot basiliek verheven. Reden was dat in dat jaar de parochie 700 jaar bestond en de restauratie van de kerk werd afgerond. Bovendien waren de schoonheid van architectuur, de centrale functie emn de ouderdom mede een reden de kerk tot basiliek te verheffen.

Op 6 juli 1982 heeft koningin Beatrix aan de kerk een wapen verleend.

Klokken: Johannesklok in 1763 door de gieters A. en P. Petit gegoten, diameter 128 cm, weegt 1500 kg, de toon is dis. Mariaklok is in 1948 op de klokkengieterij Petit & Fritsen gegoten, diameter 1115 cm, weegt 929 kg, toon fis. Augustinusklok idem uit 1951, diameter 145,5 cm, weegt 2033 kg, toon Cis.

Carillon van 39 klokken, in 1961 eerste klok geplaatst, in 1971 nog 5 klokken bijgekomen. Reconstructie en uitbreiding carillon in 1989.

Kerkrestauratie in 1999.

De laatste restauratie aan kerk en toren is in januari 2000 afgerond.

De kerk is een Rijksmonument.