Hervormde kerk Laurentius - Catharina - Raadzaal
Nieuwe bestemming
Foto: Flip Veldmans
Markt 1
Etten-Leur
Gemeente Etten-Leur
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in ??. driebeukige laatgotische hallenkerk met toren.
De Spanjaarden staken in 1584 de kerk in brand.
De kerk werd in 1584, 1732 en 1821 in verschillende fasen verkleind, tot uiteindelijk alleen het middenkoor met een nieuwe toren overbleef. De tekening uit de 18e eeuw toont de schade van de brand van 1584.
In 1648 werd de kerk door de Staten-Generaal van de toen zelfstandig geworden Republiek der Verenigde Nederlanden afgedwongen.
In 1669 werden 150 cathechisatieboeken en 50 trouwformulieren besteld.
De toren is in 1732 ingestort en werd weer opgebouwd.
In 1952 besloten de hervormden van Etten en Leur samen te gaan.
De kerk is sinds 1977 buiten gebruik als kerk en in dienst bij de Gemeente Etten-Leur als raadszaal.
In januari 1981 is, na enige jaren van voorbereiding, begonnen met restauratiewerkzaamheden en de bouwkundige consolidatie van het gebouw.
De kerk werd vanaf 13 november 1986 de Gemeentelijke Raadszaal..
Op vrijdag 19 december 2014 opende de voormalige Nederlands Hervormde kerk aan de Markt in Etten-Leur de deuren en heeft het interieur een Van Gogh-saus gekregen. De grote ramen van het monumentale gebouw werden voorzien van kunstzinnige afbeeldingen en grote panelen en schermen geven de bezoeker informatie over het werk en leven van de wereldberoemde schilder die in 1881 in Etten woonde.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Brouwer: orgelluiken in ned 66 70
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)156 ??
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels 4.26
Jespers, Frans: Sieur Jacobus Zeemans - d'Hüskes nummer 23 13(1992)22 27 28-31 (foto's 38 4* 5*)*
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)kaft* 60 61*, uitgave prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in noord-brabant, 's hertogenbosch
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900 88-89 aanv I 175, het Noordbrabants Genootschap 1983
Leeuwen, Wies van: De Verdwenen Kerken van Noord-Brabant. WBooks (2017)53* 112-113
Nieuwkoop, Hans van: het Jacobus Zeemansorgel in de Etten-Leurse raadzaal
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 104
Zom: ontstaansgeschiedenis van de herv gemeente te Dongen (1993)38
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants heem jg XXXIV nr 4 pag 84
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2011)33*
contactbrief voor kerkenverzamelaars 6(1981)8, 8(1982)13, 11(1984)18, 14(1985)21
de Mixtuur 22(1977)472 483, 52(86)52 54 56
het Orgel 7/8(1969)196, 11(1973)323-324, 1(1984)8, 9(1990)402, 9(1994)337, 11(1994)410, 2(1996)26
kerkepadgids (1978)15

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Laurentius - Catharina - Raadzaal Etten-Leur -

Orgelhistorie

b: ± 1550
- Bij de brand in 1584 ging het orgel verloren
b: Caspar König ± 1686 voor ROOSENDAAL Hervormde kerk; het orgel was eigendom van Jacobus Zeemans
o/r: Jacobus Zeemans, Breda 1699; kas aangepast, voorzien van een loos rugwerkfront en vleugeldeuren en orgelluiken. De kas werd bruin geschilderd; M I ap: bas 8-discant 10
r: Jacobus Zeemans, Breda 1710; herstellingen; M I: bas 8-discant 10
r: Jacobus Zeemans, Breda 1726
- De restauratieplannen uit 1762 en 1764 gingen niet door
b: Johannes Baars, Vreeswijk 1774; nieuw binnenwerk in oude kas, enig pijpwerk van Zeemans, nieuwe windlade; M I: Man 10
- Het orgel werd gekeurd in juni 1774 door Stokkelmans, organist Grote kerk te Breda
- In 1791 was het echter al weer slecht: Van Hirtum spreekt van een bouwvallig orgel.
- Door de Franse soldaten wordt het orgel in 1793 definitief ontluisterd. Tot 1814 bleven de restanten ongemoeid
r: Jan Christoffel Schmidt, Gouda 1814/15; binnenwerk opnieuw gemaakt; M I: Man 8
r: Cornelis van Oeckelen jr, Leur 1822
r: Johan Pieter Welter, Geertruidenberg 1830
disp. Broekhuysen ± 1860: M I: Man 6
r: Camille Loret, Mechelen 1886
b: Fa. A. Standaart, Schiedam ± 1930; in oude kas met oud pijpwerk; Pn I: Man 7
r: Fa. van Leeuwen, Leiderdorp 1933; pneumatische lade met veel oud pijpwerk; Pn I: Man 6
- Op 17 juni 1933 werd het vernieuwde orgel in gebruik genomen
r: Fa. van Leeuwen, Leiderdorp ± 1950; veranderingen en moderniseringen
- restauratieplan opgesteld door Klaas Bolt in 1977 waarbij werd teruggegrepen op de situatie van 1774. Van de registers van Zeemans resteert nog de Cornet en delen van de Fluit, bij elkaar zo'n honderd pijpen
b: Orgelmaker Henk van Eeken, Leusden 1990/94 in oude kas uit 1699 van Jacobus Zeemans, hoewel inmiddels duidelijk was geworden dat 1814 een logischer uitgangspunt zou zijn, nieuwe windlade, vier registers van Jan Christoffel Schmidt en ± 100 pijpen van Jacobus Zeemans. De fraaie kas uit 1699 werd ontdaan van zijn witte verflaag en voorzien van nieuw bladgoud. Helaas is de akoestiek van de ruimte door de inrichtings als raadzaal wel achteruitgegaan; M I: bas 8-discant 10
Adviseur Hans van Nieuwkoop
Het orgel is op donderdag 15 september 1994 officieel weer in gebruik genomen met een bespeling door Hans van Nieuwkoop

Dispositie

1699 (König/Zeemans):
Manuaal C-f3
Prestant 8 discant, Holpijp 8 bas/discant, Praestant 4 bas/discant, Fluyt 4 bas, Quintprestant 3 discant, Tertiaan major, Octaef 2 bas/discant, Quint 1 1/2 bas, Quint 1 1/2 bas/discant, Superoctaaf 1 bas, Tertiaan major discant, Superquint of Octaef 1 1/2 discant, Scherp bas/discant, Mixtuyr III bas/discant
Pedaal C-H
aangehangen
2 Blaasbalgen
 
1710 (König/Zeemans):
Manuaal
Bas of slinckerhant
Holpijp 8, Praestant 4, Fluyt 4, Octaef 2, Quint 1 1/2, Superoctaaf 1, Scherp, Mixtuyr III
Discant of regterhant
Praestant 8, Holpijp 8, Octaff 4, Quintprest 3, Sup. Octaef 2, Nasaat 1 1/2, Tertiaen II, Cornet, Mixtuur, Sexquialter,
 
1774 (Baars):
Manuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8 discant, Holpijp 8, Prestant 4, Fluit does 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet III, Mixtuur III, Vox Humana 8
 
1814 (Baars/Schmidt):
Manuaal
Boerdon 8, Prestant 4, Fluit 4, Nazard 3, Octaaf 2, Flageolet 1, Cornet IV discant, Vox humana 8
 
1830 (volgens Broekhuysen):
Manuaal C-f3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Cornet IV, Voxhumana 8, Tremulant
Twee blaasbalgen, Ventil
 
1970 (Standaart):
Manuaal C-f3
Bourdon 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur III bas, Cornet IV discant
Geen pedaal maar een stoof
Tractuur: pneumatisch
 
1994 (Van Eeken):
Manuaal C-c3
Bourdon 16, Praestant 8 discant, Holpyp 8 bas/discant, Praestant 4, Fluyt 4 bas/discant, Nasard 3 bas/discant, Octaef 2, Cornet IV discant vanaf cis1, Mixtuur III, Vox Humana 8 bas/discant, Tremulant
Pedaal C-c1
Aangehangen
Foto: Piet Bron

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-10-12 09:34:30