RK klooster Barmhartige Zusters van de H Carolus Borromeus - Groot Ziekengasthuis (GZG)

Nieuwe bestemming

(Kerk)gebouw

Het Groot Ziekengasthuis (momenteel Jeroen Bosch Ziekenhuis) is de oudste ziekenzorginstelling van de stad en is gelegen links naast de Gasthuispoort. Het gasthuis werd als opvang en zorginstelling voor behoeftige vreemdelingen gesticht omstreeks 1250. Het Groot Ziekengasthuis was na het Reinier de Graaf Gasthuis uit Delft het oudste ziekenhuis van Nederland. Het wordt in 1274 voor het eerst beschreven.

Het bevond zich oorspronkelijk vlak buiten de Leuvensepoort in de Hinthamerstraat. In 1471 werd het gasthuis verplaatst naar de locatie ten noorden van de Binnendieze. Het bestond toen uit een beddenzaal met in het verlengde daarvan een kapel. In de loop van de tijd verrezen op het achterterrein diverse dienstgebouwen en een gebouw voor besmettelijke ziekten (pesthuis). Hoofdtoegang tot het complex vanuit de Hinthamerstraat via een poort in de Gasthuisstraat. Deze barok-classicistische Gasthuispoort is gebouwd in 1661. Het enige gebouw dat nog dateert uit de laatmiddeleeuwse tijd (16e eeuw) is de zogeheten regentenkamer: het gebouw De Waterpoort.

Vestiging in het pand in 1880 bij "de Waterpoort over de Dieze". Het ving de armen, zieken en zwakke kooplieden, pelgrims en zwervers van 's Hertogenbosch en omgeving op. Links van de poort is een klein raampje: een loket voor medicijnen dat kon worden benut na sluitingstijd. Echter, door de reformatie in 1629 werden de zusters vervangen door lekenpersoneel. Na 1800 werd het gasthuis een algemeen militair hospitaal en burgerziekenhuis. In 1880 werd de congregatie Liefdezusters van de Heilige Carolus Borromeus te Trier (ook genoemd Duitse zusters van De Plein) door het College van Regenten gevraagd de verpleging op zich te nemen. Het Groot Ziekengasthuis ging deel uitmaken van de stichting Godshuizen. Het klooster en de kapel aan de Tolbrugstraat uit 1910 zijn daar nog een zichtbaar bewijs van.

De overige ziekenhuisgebouwen dateren vooral uit de periode vanaf 1911, toen het gasthuis werd herbouwd volgens de toenmalige nieuwe inzichten in de ziekenzorg. Een lange overdekte gang loopt als navelstreng langs de kapel naar het stervormige verpleeggebouw (1911). Voor de ingrijpende herbouw van het Groot Ziekengasthuis aan het begin van de 20e eeuw werd naast het oude middeleeuws gasthuisgebouw in 1881 een polikliniek gebouwd. Deze werd rond 1913 tijdens de bouw van het nieuwe ziekenhuis herbestemd als mortuarium annex rouwkapel.

Tot 1915 waren de zusters gehuisvest in een pand naast de Waterpoort over de Dieze. Het klooster werd voortgezet in 1915 aan de Nieuwstraat.

In de naoorlogse periode is het mortuarium inwendig verbouwd en uitgebreid.

Het ziekenhuis is verscheidene malen uitgebreid. In de jaren zestig werd de volksbuurt De Pijp afgebroken ('gesaneerd') ten behoeve van de bouw van een nieuwe ziekenhuisflat. In De Pijp woonden veel autochtone Boschenaren.

In de jaren zeventig wilde het Carolusziekenhuis vanwege zijn beperkte uitbreidingsmogelijkheden fuseren met het Groot Ziekengasthuis, maar dit voelde weinig voor een fusie. Het Carolusziekenhuis week hierop uit naar de rand van de stad.

In 1990 werd het "Bosch Medicentrum" gevormd door een fusie tussen de drie ziekenhuizen in 's-Hertogenbosch: Het Groot Ziekengasthuis, het Carolusziekenhuis en het Willem-Alexander Ziekenhuis.

De aanbouw uit 1967-1974 van architect Jan van der Laan is gesloopt in 2016. Hier zal een woon- en winkelbestemming komen. De oude bebouwing: Het Mariapaviljoen, stergebouw, kapel, en klooster (1910-1915) blijven voor de binnenstad behouden. Dit zijn rijksmonumenten. Het gedeelte van het ziekenhuis werd afgebroken,