Hervormde Grote of Catharinakerk
In gebruik
Foto: Ansichtkaart
Kerkstraat
Oud Heusden
Heusden

Gemeente Heusden
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de 14e eeuw.
Anno 1585 is er een organist.
Kerkrestauratie na 1587. Driebeukige kruiskerk.
Begin november 1944 lag Heusden in de frontlijn van de oprukkende geallieerde troepen. In de nacht van 4 op 5 november 1944 bliezen de Duitsers om 2.00 uur de toren en het westelijke gedeelte van de kerk op. Het monumentale Naber-orgel ging verloren.
In januari 1952 werd met het herstel van de kerk begonnen onder leiding van architect Fred.B. Jantzen. De drie schiptraveëen werden herbouwd. In 1954 volgde het transept en het koor. Bouw van de toren met zijn romaniserende hoogfriezen en de achtzijdige bekroning zijn niet herbouwd. Op de viering werd een klein torentje geplaatst.
Het Lohman-orgel werd in 1984 geplaatst tegen de westgevel op een nieuw balcon, gedragen door eenvoudige zuilen.
Over de herbouw van de toren werd in 1987 nagedacht en gesproken.
De kerk is geen PKN-kerk.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Catharinakerk Heusden -

Orgelhistorie

b: 15e eeuw (1566)
- het orgel is bij de beeldenstorm in 1572/73 vernield
b: Rensebrink 1577
b: Albert Kiespenninck, Nijmegen 1614/15; M II vp: Hw 6-Borstw 4-Ped 1
r: Christian Müller en Johann Heinrich Hartmann Bätz, Utrecht 1738; twee nieuwe balgen
r: Johann Heinrich Hartmann Bätz, Utrecht 1742; groot herstel
- Johann Heinrich Hartmann Bätz te Utrecht, onderhoud van 1742 tot 1765
- organist A. Labaar, onderhoud van 1765 tot 1770
- Leonard van Eijsdonck, onderhoud vanaf 1770; M II vp: totaal 12 registers
- In 1834 was het orgel niet meer te herstellen
b: Carl Friedrich August Naber & Quelhorst, Deventer 1838/40; M II vp: Hw 11-Rw 9-Ped 2 (4)
Examinaters De Vries te Nijmegen (volgens de Boekzaal 1840 en Snethlage te Beest)
Het orgel werd op 18 oktober 1840 ingewijd
r: L. van Dam & Zn., Leeuwarden
r: Fa. Johann Frederik Witte, Utrecht tussen 1890 en 1900; schoonmaak
r: Fa. A. Standaart 1912; dispositie enigszins gewijzigd (nieuw binnenwerk ??)
Het orgel is op 8 mei 1912 weer in gebruik genomen
r: Fa. J.C. Sanders & Zn., Utrecht 1942/44; M II vp: Hw 12-Rw 10-Ped 4
de ingebruikname was op zondag 20 februari 1944 met een bespeling door gastorganist dr Anthon van der Horst
- het orgel is op 4/5 november 1944 verloren gegaan door de instorting van de toren ten gevolge van oorlogshandelingen
- In 1946 werd door de Fa. Valckx & van Kouteren te Rotterdam een “tijdelijk noodorgel” geplaatst. Dit orgel deed dienst tot 1981; Pn II vp: Hw 5-Nw 5-Ped 1
b: in eerste aanleg gebouwd voor Huize De Schaffelaar
o: F.G. Heijneman 1794 naar ARNHEM St Janskerk
o/r: N.A.. Lohman & Zn., Groningen 1824/28 naar ZUTPHEN Hervormde kerk - Broerenkerk; nieuwe kas met uitbreiding, uitgangspunt voor het frontontwerp was het Lohman-orgel te Eenrum; M II vp: Man 12-Rugpos 9-Ped 8 (geres.)
r: Johann Frederik Witte, Utrecht 1893/94; schoongemaakt en herstelling, kas opnieuw geschilderd, pijpwerk hersteld en deels van steminrichtingen (expressions) voorzien
r: Fa. J.C. Sanders & Zn., Utrecht 1938; elektrische pedaaltractuur en uitbreiding rugpositief; M II EL vp: Hw 11-Rw 9-Ped 6
r: Fa. J.C. Sanders & Zn., Utrecht 1943/44
Op 20 februari 1944 was de ingebruikname met een bespeling door dr Anthon van der Horst
- Het orgel is in november 1944 verwoest
- Fa. Valckx & van Kouteren, Rotterdam na de Tweede Wereldoorlog tegen de westgevel werd een bescheiden noodorgel geplaatst.
- In het najaar van 1980 werd het Lohman-orgel uit de Broederenkerk te Zutphen aangekocht. De Gebr. Reil te Heerde ontvingen in 1981 de opdracht tot demontatie en opslag in de werkplaats van de orgelbouwer
Adviseur drs J.J. van der Harst
o/r: Orgelmakerij Gebr. Reil, Heerde 1984; herbouw en restauratie, de situatie van 1828 werd als uitgangspunt genomen, de kas werd geschilderd door het schildersbedrijf Hasselo te Ruurlo. Nieuw Pedaal met mechanische tractuur, alle toetsmechanieken hersteld. Enkele registers gereconstrueerd, nieuwe magazijnbalg en windkanalen en afsluiters hersteld. De kas is ondieper gemaakt en in een andere kleurstelling geschilderd. Naber-registerknoppen van het orgel uit de Ned Hervormde St Laurenskerk te Alkmaar, het snijwerk bij voeten en vleugels werd opnieuw gemaakt. Bij de pijpvoeten in het front werd blinderingssnijwerk aangebracht of vernieuwd. Op de zijtorens van het Rugpositief werden twee bazuinblazende engelfiguren geplaatst. Alle overige toegevoegde bekroningen en vleugels aan de grote kas werden door de restaurateurs ontworpen en vervaardigd; M II vp: Hw 12-Rw 9-Ped 8
Adviseurs drs J.J. van der Harst en O. Wiersma namens Monumentenzorg
Het orgel werd op zaterdag 22 september 1984 in gebruik genomen met een bespeling door Bert Matter en Hans van der Harst
r: Fa. Reil, Heerde 2006/07; orgelinterieur en het pijpwerk schoongemaakt en waar nodig gerestaureerd, windladen hersteld en intonatie verbeterd
Adviseur Peter van Dijk
Ingebruikname op 26 mei 2007 met een bespeling door Peter van Dijk

Dispositie

1615 (Kiespenninck):
Hoofdwerk C D E F G A-a2
Quintadeen 6, Prestant 3, Holpijp 3, Superoctaaf 1 1/2, Gemshoorn 1 1/2, Mixtuur, Tremulant
Borstwerk C D E F G A-a2
Fluit 3, Octaaf 1 1/2, Schuyfflet, Touzyn of Kromhoorn 3, Tremulant
Pedaal C D E F G A-d1
Prestant 6
Trom, Nachtegaal, Drie blaasbalgen
 
1840 (Naber):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Bourdon 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur III-VI 2, Cornet IV discant, Fagot 16*, Trompet 8 bas/discant, Vox Humana 8 bas/discant
Rugpositief C-f3
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Viola di gamba 8, Fluit travers 8 discant, Nachthoorn 4, Roerfluit 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8, Vox Humana 8, Tremulant
Pedaal C-c1
Subbas 16, Prestant 8*, Bazuin 16, Trompet 8*
* in het bestek nog geen sprake
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint-Prestant 3, Superoctaaf 2, Mixtuur, Cornet IV, Fagot 16*, Trompet 8
Bovenmanuaal
Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Nachthoorn 4, Quint 3, Fluit 2
Pedaal
aangehangen
Koppeling
Ventiel, Tremulant
 
1938 (Naber/Sanders):
Hoofdwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Roerquint 3, Octaaf 2, Cornet IV, Mixtuur III-IV 2, Trompet 8
Rugwerk
Prestant 8, Holpijp 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Woudfluit 2, Sifflet 1, Sesquialter, Dulciaan 8
Pedaal
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Wijdgedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16
Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk bas/discant, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Rugwerk
 
1984 (Lohman/Reil):
Hoofdmanuaal (II) C-f3
Bourdon 16, Praestant 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Roerquint 3, Octaaf 2, Cornet IV discant, Mixtuur III-IV 2, Trompet 8 bas/discant, Vox Humana 8 bas/discant, Tremulant
Rugpositief (I) C-f3
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Quintadena 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Woudfluit 2, Flageolet 1, Sesquialter II 1 1/3-4/5, Dulciaan 8 bas/discant, Tremulant
Pedaal C-d1
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Wijdgedekt 8, Quint 6, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8
Drukkoppel Hoofdwerk-Rugwerk bas/discant, Pedaal-Hoofdwerk
Hulpregisters: Calcant, Ventiel, Schel, Afsluiters voor Hoofdwerk, Rugwerk en Pedaal
Toonhoogte: a1 = 435 Hz., Stemming Werckmeister III
Grote rechtopgaande balg met dubbele vouw, ondergebracht op een zolder van het uit 1953 daterende ingangsportaal
 
2007 (Lohman/Reil):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Praestant 8, Viola di Gamba 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Roerquint 3, Octaaf 2, Cornet IV discant, Mixtuur III-IV, Trompet 8 bas/discant, Vox Humana 8 bas/discant
Rugwerk C-f3
Praestant 8 discant, Holpijp 8, Quintadena 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Woudfluit 2, Flageolet 1, Sesquialter II, Dulciaan 8 bas/discant, Tremulant
Pedaal C-d1
Praestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Wijdgedekt 8, Quint 6, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8
Koppelingen: Hw-Rp bas/discant, Ped-Hw
Afsluitingen voor Hw, Rp en Ped
Calcant (buiten werking). Ventiel
Toonhoogte: a1 = 435 Hz. Stemming: Werckmeister III

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
 
Brouwer: sleutelstad-orgelstad 27
Hess 27
Jespers, Frans & Sleuwen, Ad van: tot roem van zijn makers (1978)10 103 211
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)154-156 aanv II 33, het Noordbrabants Genootschap 1983
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)115, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie van Eijsdonck / van Nistelrooy / Kuijte (1983)8 23 59 64 150; Het Noordbrabants Genootschap
Leeuwen, Wies van: De Verdwenen Kerken van Noord-Brabant. WBooks (2017)62** 116-117
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 10 47-49, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 80-81 jg XXVI nr 2 pag 51
brabantse orgelkrant (2008)22*, uitgave brabantse orgelfederatie
contactbrief voor kerkenverzamelaars 17(1987)25
de Mixtuur 20(1977)421, 36/37(1981)266, 38(1982)320, 49(1985)782, 50(1985)828 829, 66(1990)330
de Orgelvriend 3(1982)21-26***
het Orgel 1(1982)4, 1(1984)7, 11(1984)469, 4(1987)136-143 (9 foto's)*
orgelmaker van hirtum 11
toekomst voor Religieus Erfgoed in Noord-Brabant 29*

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Catharinakerk Heusden -

Orgelhistorie

b: Kerkorgelbouw Pels & van Leeuwen, ’s Hertogenbosch 1990; het klassiek vormgegeven snijwerk is gemaakt door De Wit te Waddinxveen; M I ap: Man 6
Geen adviseur

Dispositie

1990 (Pels & van Leeuwen):
Manuaal C-g3
Holpijp 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Quint 2 2/3 discant, Octaaf 2, Quint 1 1/3 bas
Pedaal C-f1
Aangehangen
Windvoorziening: schuin opgaand balgje in balgkist in de onderkas.
Winddruk: 70 mm. Toonhoogte a1 = 435 Hz. Winddruk 70 mm Wk. Evenredig zwevende temperatuur

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
het Orgel 3(1992)102-104**
Laatste update: 2018-10-21 11:39:10