RK kerk H Antonius Abt
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Gravin Helenastraat 1
Bokhoven
Gemeente 's-Hertogenbosch
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Op 18 oktober 1363 is de eerste kapel gesticht, afhankelijk van de moederkerk te Hedikhuizen.
Op 23 maart 1369 is Bokhoven verheven tot zelfstandige parochie. De zielzorg kwam vanuit de Abdij van Berne te Heeswijk.
In 1495 is de kapel in het kasteel, de kerk en een groot deel van het dorp door een brand verwoest.
In 1498 is het afgebrande eenbeukige schip herbouwd mede op kosten van de heer van Bokhoven.
De romaans-gotische toren uit de vroege 15e eeuw (27 meter hoog) is het oudste gedeelte van de kerk en heeft twee geledingen.
De overwelfde doopkapel aan de noordzijde werd toegevoegd omstreeks 1500.
Nieuwe kerk gebouwd in 1531, Antonius Abt aan de Gravin Helenastraat.
Het vroeg 16e eeuwse schip omvat 3 traveeën met spitsboogvormige vensters met laat-gotische natuurstenen traceringen. Op de kruising van koor en dwarspand een achtzijdige vieringstorentje met angelusklokje. Het transept en koor dateren, ondanks de nog gotische vormentaal, deels uit 1610.
De kerk heeft belangrijke grafmonumenten, waaronder grafzerken voor de heren van Bokhoven. Ridder Jan en zijn vrouw Elisabeth van Egmond werden in 1540 bijgezet in een tombe in het midden van het koor, die in 1836 bij het instorten van een zijbeuk onherstelbaar werd beschadigd.
Voor graaf Engelbert van Immerseel († 1652) en diens vrouw Hélène de Montmorency († 1649) maakte de Antwerpse beeldhouwer Artus Quellinus (Quellien) de vorstelijke marmeren graftombe die in het noordertransept werd opgesteld.
De overwelfde doopkapel aan de noordzijde werd toegevoegd omstreeks 1500. In de doopkapel een geel en rood koper doopvont uit 1838.
De kerk is tevens bedevaartskerk van Sint Cornelius.
Na de 80-jarige oorlog bleef Bokhoven een vrije heerlijkheid in bezit van de prins-bisschop van Luik. De RK-eredienst bleef gehandhaafd.
In het kleine portaal fors houtsnijwerk boven de toegang tot de kerk uit ± 1730.
Het kerkgebouw heeft een rijk barokinterieur. Het rococo stucplafond, voorzien van ornamenten en sterren, dateert uit 1771 door Johannes Goyssens. Een hoogaltaar in Brabantse schurenbarokstijl en een neobarokke spreekstoel uit de 19e eeuw. Het eveneens barokke altaarretabel met beeld van Sint-Michaël (± 1700) is afkomstig uit de Michaëlkerk te Dennenburg. Het vroegere hoofdaltaar, nu geplaatst in het transept is eveneens vroeg 18e-eeuws.
Het orgel op de houten orgeltribune is uit circa 1780.
Kruiswegstaties uit 1852 van Gerard Lucius uit Berlicum.
De uitbundig met houtsnijwerk versierde eikenhouten preekstoel is in 1862 geplaatst en is voorzien van voorstellingen uit het leven van de heilige Norbertus.
Bij de bevrijding in oktober-november 1944 raakte de kerk zwaar beschadigd en werd hersteld.
In 1947/50 is de kerk grootscheeps gerestaureerd door architect dom. Johannes Antonius van der Laan O.S.B. (1896-1966).
Vroeger hadden drie van de vijf zijden van het koor een spitsboogvenster. Bij de restauratie van 1950 zijn de ramen dichtgemetseld en in twee aan weerszijden van het hoogaltaar kleine ronde venstertjes aangebracht.
Twee luidklokken, afkomstig uit de St Pieterskerk te 's Hertogenbosch.
Een marmer geschilderd houten altaarkast uit de St Michaëlkerk te DENNENBURG bij Ravenstein uit 1700 kreeg in 1948 in de kerk een plaats.
Dendrochronolisch onderzoek (onderzoek naar de jaarringen in het hout) heeft aangetoond dat de RK kerk van de H Antonius Abt gebouwd moet zijn in 1531 en niet in 1610, zoals steeds werd aangenomen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Damen: Bokhoven heerlijkheid aan de Maas 16 foto's*
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 33, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)134, uitgave prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in noord-brabant, 's-hertogenbosch
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900 29-31 aanv I 173 56, het Noordbrabants Genootschap 1983
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie Van Eijsdonck/Van Nistelrooy/Kuijte: (1983)8 23 25 38-39; Het Noordbrabants Genootschap
Tijdschriften en andere uitgaves
250 jaar orgelmaker Vermeulen 38
contactbrief voor kerkenverzamelaars 53(2005)35
de Mixtuur 22(1977)472 478 487, 42(1983)481, 45(1984)624-625
de Orgelvriend 7(1984)28
het Orgel 4(1975)122, 12(1976)395, 1(1982)5, 12(1987)494-497 (5 foto's)*, 1(1988)30, 4(1990)137
kerkepadgids (1969/70)*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
RK kerk H Antonius Abt Bokhoven -

Orgelhistorie

b: mr Durand (Everaet) Choossens 1646, orgelkast van Andries Jaspers
r: mr J. van Schijndel 1672
r: J. van Dijck en Carvajal 1695
r: G. Verpers 1696
r: M. Verhofstad 1709
r: mr Andries Müller 1710 (1718)
r: P. de Visser 1738
r: Paulus van Eijsdonck, Helmond 1754; twee nieuwe blaasbalgen
b: Johan Theodor Gilmann, Kornelimünster 1779/81
r: Nicolaas van Hirtum, Hilvarenbeek 1786; verbeteringen en stembeurt
r: Nicolaas van Hirtum, Hilvarenbeek 1793; uitbreiding, Voxhumana
r: Riflaert begin 19e eeuw
r: Gebrs. J. en A. Franssen, Horst 1822
- onderhoud Gebr. Smits, Reek 1822 tot 1828
r: Smits, Reek 1828; grondige vernieuwing; M I ap: Man 11
r: Fa. Franssen, Roermond 1832
- stembeurten door L.A. van Nisterrooy te Oss 1870 tot 1877
r: L. van Nistelrooy, Oss 1875
r: J. en A. Franssen, Horst 1882; M I ap: Man 11
r: Adrianus (Janus) Kuijte, Oss 1883; reparatie en stemmen
r: J. Kuijte, Oss 1884; reparatie
- stembeurten Ostertag 1887 tot 1897
- stembeurten Gebrs. Gradussen, Winssen na 1897
- stembeurten J. Winkels, Boxmeer
- stembeurten G. Driessen, Winssen
- stembeurten Gebrs. Vermeulem, Weert
r: Gebrs. Vermeulen, Weert 1925; reparatie
r: 1926; sterk gewijzigd
- het orgel is in 1944 verloren gegaan ??
o: VELP RK klooster Zrs van het internaat de Goede Herder
b: Gebrs. Gradussen te Winssen ± 1880 met pijpwerk van F.C. Smits, Reek 1863 voor RAVENSTEIN-DENNENBURG RK kerk H Michaël
o/r: Gebrs. Vermeulen, Weert 1951; het werd zonder kas geplaatst; M I Pn vp: Man 9-Ped 1
o: RIJSWIJK RK kerk H Bonifacius in eigen beheer, intonatie Antoine Schreurs (Fa. Adema-Schreurs), Amsterdam 1983; M I vp: Man 6-Ped 1
b: Johannes Josephus Mittenreither, Leiden 1790 voor ?? (orgel niet afgebouwd), kas in Louis XVI-stijl
uit zijn nalatenschap gekocht door A. Wolfferts te Rotterdam; positief I:
o: BRIELLE RK schuilkerk A. Wolfferts, Rotterdam 1801 als positief
o: SLEEUWIJK Ned Hervormde kerk Adrianus van den Haspel 1877/78
o: WEST-KNOLLENDAM Doopsgezinde kerk Fa. Flentrop, Zaandam 1936; tot ca. 1960
- het orgel op de houten orgeltribune is uit ca. 1780 in is in 1979 aangekocht
r: S.F. Blank, Herwijnen 1982/83 tegen de westelijke wand van het schip; de kas werd hersteld en nieuw snijwerk werd gemaakt, blinderingen zowel bij pijpvoeten als bij de boveneiden van de pijpen. Een nieuw handklavier en nieuwe registeropschriften werden aangebracht. Herstel windvoorziening en de balg werd opnieuw beleered. Herstel windlade en mechanieken. Herstel van de dispositie en herstel van de frontpijpen, die gepolijst en van bladgoud op de labia werden voorzien; M I ap: Man 9
het orgel is op 27 maart 1983 in gebruik genomen met een bespeling door adviseur KKOR Hans van der Harst

Dispositie

1822 (Franssen):
Manuaal
Prestant 8 discant, Bourdon 8, Viol di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit douce 4, Quint 3, Octaaf 2, Fluit 2, Flageolet 1, Mixtuur III, Trompet 8, Tremulant
Pedaal
aangehangen
Afsluiting, Ventil, Twee balgen
 
1951 (Gradussen):
Manuaal C-e3
Bourdon 16 discant, Prestant 8 discant, Holpijp 8 bas/discant, Viool 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur III 2 bas, Cornet III discant
Pedaal C-fº
aangehangen
 
1983 (Mittenreither):
Manuaal C-e3
Bourdon 16 discant, Prestant 8, Holpijp 8 bas/discant, Viola di Gamba 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Nachthoorn 2 bas, Cornet III discant
Pedaal C-fº
aangehangen
Onder in de kas ligt een rechtopgaande balg met één vouw, waaronder een schepbalg
Stemming Werckmeister III
Klavier in de rechter zijwand

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-10-02 14:14:42