Hervormde kerk Johannes de Doper
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Raadhuisstraat 17
Waspik
Gemeente Waalwijk
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

De parochie wordt voor het eerst genoemd in 1257. Kleine tufstenen kerk dicht bij de Maas.
Bij de St Elisabethsvloed werd de kerk weggevaagd.
Doopvontfragment uit de 12e eeuw.
Nieuwe kerk gebouwd in 1426, St Jan de Doper. Laatgotische kruiskerk met pseudobasilikaal schip zonder toren.
Na de Reformatie is tussen schip en koor een scheidingswand opgetrokken.
De Brabantse beeldhouwer Petrus Verhoeven verzorgde het rococo-snijwerk aan de kansel en het doophek. In een cartouche staat het jaartal 1771.
Ook de psalmborden, de tochtportalen en de orgelkas van zijn hand. Boven het positief is het alliantiewapen van Floris Franciscus Cousebant, heet van Waspik (1739-1799) aangebracht. Op de zijtorens van het positief de wapens van A. Buys en A.C.V. Andel.
Kerkrestauratie uit 1953/56. Het koor werd door een verlaagd plafond gesplitst. Boven is een vergaderzaal en beneden de consistoriekamer.
In de kerk is een middeleeuwse muurschilderingen ontdekt.
PKN-kerk.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 94, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)285
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 30 31 96* 97*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)26 27*, prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)327, het Noordbrabants Genootschap 1983
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)51
Knock, Nicolaes Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)58
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie Van Eijsdonck/Van Nistelrooy/Kuijte: (1983)6
Meijer: foto L 7*, de Mixtuur Schagen
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 38
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 30, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop orgelbouw 37 55
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 85
brabants orgelrijkdom (2010)12*, uitgave brabantse orgelfederatie
de Mixtuur 22(1977)472 477, 34(1981)122 135, 38(1982)303, 51(1985)5
de Orgelvriend 12(1981)36-37**
foto D.A. Flentrop, Zaandam 1958*
het Orgel 5(1958)79, 4(1964)82* 83** 85, 1(1982)4
het Orgelblad IV(1961)162
kerkepadgids (1985)64

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Johannes de Doper Waspik -

Orgelhistorie

b: Matthæus de Crane, Culemborg 1766/67; snijwerk van Petrus Verhoeven te Uden, en schilderwerk van Johannes van der Mast, meesterschilder te Gorcum. De Crane was autodidact en nam het Matthijs Verhofstadorgel uit de Grote of Barbarakerk te Culemborg als voorbeeld. Achterkantbespeling; M II ap: Hw-Onderpos
orgelinspeling door de maker in 1767
r: Nicolaas van Hirtum, Hilvarenbeek 1783; schoongemaakt en herstelt; M II ap: Hw 13-Opos 7
- opmerkelijk is het bijzondere kistpedaal van het orgel. Is dat aan Van Hirtum toe te schrijven ??
r: Naber 1851/52; de klank van enkele fluitregisters werd enigszins aangepast aan de smaak van de tijd
r: A.S.J. Dekker, Goes 1920; stemtoonhoogte een halve toon verhoogd, voorts werden de manualen en de manuaalkoppeling vernieuwd. De Sexquialter van het hoofdwerk werd opgeofferd om een registertrekker te hebben voor deze koppeling. Tevens werd de intonatie gewijzigd door et toevoegen van kernsteken
- door de oorlogsschade aan het orgel was het orgel onbespeelbaar geworden
r: G. van Leeuwen & Zn. 1952; enkele te zeer beschadigde frontpijpen in het onderpositief werden vernieuwd en een algehele vernieuwing van de windvoorziening
r: Fa. D.A. Flentrop, Zaandam 1957/58; gehele restauratie van het orgel. De Sexquialter III van het hoofdwerk werd gereconstrueerd en de kelen van de Trompet 8 ingrijpend gewijzigd. Het pijpwerk werd op de oorspronkelijke plaatsen teruggezet; M II ap: Hw 13-Rw 7
het orgel werd ingespeeld door Albert de Klerk
r: Fa. Flentrop, Zaandam 1981; herstel en herintonatie; M II ap: Hw 13-Rw 7
heringebruikneming orgel op 12 september 1981
r: Hans van Rossum 2014/15; oorspronkelijke mahoniekleur door Gerard de Jongh teruggebracht, hiervoor was het orgel wit geschilderd; de oorspronkeijke situatie van 1767 was het uitgangpunt, de laden zijn gerestaureerd, balansklavier van het positief teruggebracht naar een staartklavier, afgezaagde pijpen zijn teruggebracht naar oorspronkelijke lengte, frontpijpen opnieuw getinfolied. Nieuwe balgstoel met drie spaanbalgen naar voorbeeld van Culemborg. De Sexquialter III van het hoofdwerk uit 1957/58 werd gehandhaafd; M II ap: Hw 13-Pos 7
adviseurs Peter van Dijk en Wim Diepenhorst namens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed
Op zaterdag 30 mei 2015 werd het orgel officieel gepresenteerd en in gebruik genomen

Dispositie

1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal
Prestant 16 discant, Bourdon 16, Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Holfluit 4, Super Octaaf 2, Woudfluit 2, Cornet IV, Sexquialter III, Mixtuur IV, Cymbal III, Trompet 8 bas/discant
Positief
Dwarsfluit 8, Holpyp 8, Praestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Sexquialtera II
Pedaal
aangehangen
4 Blaasbalgen
 
1833 (volgens de Waal):
Bovenklavier C-d3
Prestant 16 discant, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Holfluit 4, Octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV, Cimbel III, Sexquialter III, Cornet IV, Trompet 8
Onderklavier C-d3
Holpijp 8, Dwarsfluit 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Sexquialter II, Tremulant
Pedaal C-c1
aangehangen
 
1958:
Hoofdwerk (II) C-d3
Prestant 16 discant, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaav 4, Holfluyt 4, Superoctaav 2, Woudfluit 2, Cornet IV discant, Sexquialter III discant, Mixtuur IV 1, Cimbaal III 1/3, Trompet 8 bas/discant
Positief (I) C-d3
Holpijp 8, Dwarsfluit 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Octaav 2, Quint 1 1/2, Sexquialtera II discant
Pedaal C-c' uitgevoerd als kistpedaal
aangehangen
Drukkoppeling manualen
Deling bas/discant tussen bº en c1
 
2015 (De Crane/Van Rossum):
Hoofdwerk C-d3
Prestant 16 discant, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Holfluyt 4, Superoctaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV, Cimbaal III, Sexquialter III discant, Cornet IV discant, Trompet 8 bas/discant
Positief C-d3
Holpijp 8, Dwarsfluyt 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Quint 1 ½, Sexquialter II discant
Pedaal C-c1
aangehangen aan het Hoofdwerk
Schuifkoppel voor de manuaalkoppel bas/discant
Het orgel is in middentoonstemming gestemd op een toonhoogte van a1 = 413 Hz.
Tremulant

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42