Hervormde kerk
In gebruik
Kerkstraat 34
Sprang
Gemeente Waalwijk
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de 15e eeuw. Laatgotische kerk.
Koor en de drie oostelijke traveeën van het schip uit ± 1400. Dwarspanden uit ± 1450.
Onvoltooide toren uit ± 1500; voorbeeld van Kempische gotiek.
Nieuwe kerk gebouwd in 1750. Centraalbouw.
Herenbank in het noordertransept 17e eeuws.
Kansel uit 1687 evenals het voormalige doophek. De gemeente schaart zich rondom de met een dooptuin omheinde preekstoel.
Met rijkssubsidie kon een na driehonderd jaar gapend gat in de torenhoek dichtmetseld worden.
In 1910 is de zuidwesthoek van de toren herbouwd.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de kerk en het orgel geraakt door een granaat-inslag.
Bij de kerkrestauratie in 1952/53 werden fresco's ontdekt. Ze zaten onder het pleisterwerk en bleken in niet al te goede staat.
In september 1997 is een Amsterdamse restaurateur begonnen met de restauratie van vijf fresco's.
Voorjaar en zomer 2000 is er gewerkt aan de algehele restauratie van deze kerk. In de kerk is een geheel nieuwe tegelvloer en tegelverwarming aangelegt. De muren zijn gewit en het portaal tochtvrij gemaakt. Er zijn 270 nieuwe stoelen geplaatst.
Op 20 augustus 2002 stond de kerk in brand. Het kurkdroge hout van het dak is vermoedelijk door soldeerwerkzaamheden aan de dakgoot warm geworden waarna het vlam heeft gevat. De kerk is behouden gebleven. Delen van het interieur zijn wel beschadigd.
PKN-kerk.
Het kerkelijke centrum heet "Elthato".

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)187
Jespers, Frans & Sleuwen, Ad van: de orgelmakers Van Hirtum (1976)11 23 25-29 66 68 70 24* 26* 28* 78*
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)18 26, prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)49-50 aanv I 174 277-278, het Noordbrabants Genootschap 1983
Kluiver, dr J.H.: orgels in Zeeland II 47-49
Kriek/Zandt: Organum Novum 47 77 afb 5*
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie van Eijsdonck / van Nistelrooy / Kuijte (1983)153; Het Noordbrabants Genootschap
Leeuwen, Wies van: De Verdwenen Kerken van Noord-Brabant. WBooks (2017)17
Tijdschriften en andere uitgaves
75 jaar Flentrop Orgelbouw 37 55
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 76 80-81, jg XXVI nr 2 pag 51
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2008)4, (2011)12 16* 45*, (2016)18*
contactbrief voor kerkenverzamelaars 29(1993)29, 44(2000)49, 48(2002)40, 64(2010)40, 65(2011)34
de Mixtuur 22(1977)470 473 474 493, 30(1980)778, 34(1981)122-131, 39(1998)33, 42(1999)44, 49(1985)762-763***, 57(1987)326-327, 68(1991)445
de Orgelvriend 7(1986)1* 20-23 (8 foto's)*
het Orgel 4(1964)84* 85, 5(1976)188, 2(1985)67
kerkepadgids (1985)65-66**
programma ingebruikneming 6 april 1984**

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Sprang -

Orgelhistorie

b: tussen 1700 en 1750. Hoofdwerk vóór ROTTERDAM mogelijk voor de Oosterkerk aan de Hoogstraat
o/r: N. Criene, Dordrecht 1807
b: E. van Gelder, Amsterdam 1832, het orgel werd geschonken door een gemeentelid; samengesteld uit 2 instrumenten uit de 18e eeuw, samengesteld uit twee orgels uit het midden van de 18e eeuw, manuaallade en voor het Positief een huisorgellade; M II ap: 8-Pos 7
o: MIDDELBURG Christelijk Gereformeerde kerk - Gasthuiskerk J. van de Haspel 1874
b: Thomas Houben, Ratingen (Rijnland) 1728 vóór DORDRECHT Waals Hervormde kerk; M II ap: Hw 13-Rugpos 9
r: Rudolph Garrels 1738; herstelwerkzaamheden
r: Jacob Francois Moreau 1743; herstelwerkzaamheden
r: Hendrikus Hermanus Hess, Dordrecht 1778; klaviatuur vernieuwd en een gehalveerde klavierkoppeling aangebracht; M II ap: 19 registers
r: Pieter Johannes Geerkens, Dordrecht 1804 (1806); het orgel werd drastisch gewijzigd: het Rugwerk werd gesloopt en het pijpwerk op nieuwe lades in de verbrede onderkas als Onderpositief in de orgelkas in de Hoofdwerkkas herplaatst. Dispositie gewijzigd, toonhoogte gebracht op a1 = 435 Hz. (een halve toon hoger dan Houben); M II ap: Hw 12-Pos 8
r: Justus Geerkens, Dordrecht 1841; groot onderhoud en verguldwerk vernieuwd
- P.J. Geerkens te Dordrecht; onderhoud tot 1854
o/r: 1868/69; frontpijpen vernieuwd; M II ap: M II ap: Hw 12-Borstw 8
- tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de kerk en het orgel geraakt door een granaat-inslag
- het orgel is in 1953 door D.A. Flentrop te Zaandam gedemonteerd in verband met de kerkrestauratie
r: Fa. Flentrop, Zaandam 1958; orgel teruggeplaatst en gerestaureerd: orgel uitgebreid met een vrij pedaal, nieuwe lade voor het hoofdwerk, nieuwe windvoorziening inclusief nieuwe kanalen, enkele registeraanpassingen; M II vp: Hw 13-Borstw 8-Ped 7
adviseur mr A. Bouman namens de Ned. Klokken- en Orgelraad
- rapport van Jan Jongepier uit begin 1990
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 2009/10, kas door Gerard de Jongh te Waardenburg in de oorspronkelijke kleur roodpallissander geschilderd; nieuw pedaalklavier met dispositie van 6 registers; M II vp: Hw 13-Opos 8-Ped 6
adviseur Jan Jongepier, in 2006, overgedragen aan ir Henk Kooiker
het orgel werd op zaterdag 13 november 2010 weer officieel in gebruik genomen met een bespeling door Margreeth de Jong te Middelburg

Dispositie

1700-1750:
Manuaal C-d3 ??
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Sesquialter II, Mixtuur IV bas/Cornet III discant
Toonhoogte a1 = 453 Hz.??
 
1832 (volgens handschrift Broekhuysen 1852):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Sesquialter II, Mixtuur III bas/discant
Positief C-f3
Holpijp 8, Viola di gamba 8 discant, Fluit 4, Quint 3 discant, Octaaf 2, Woudfluit 2, Fluit 1 bas
Pedaal C-f1
aangehangen
 
1833 (volgens dispositieverzameling A.P.G. de Waal rond 1840):
Bovenklavier C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Viola di gamba 8, Holpijp 8, Fluittravers 8 discant, Octaaf 4, Fluitdouce 4, Quintfluit 3, Sup. octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV, Cimbel II, Cornet IV, Trompet 8, Clairon 4
Onderklavier C-f3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Spitsfluit 2, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Flageolet 1, Mixtuur III, Sexquialter II, Cornet II, Tremulant
Geen Pedaal
Koppeling
3 blaasbalgen
 
1958 (Houben/Flentrop):
Hoofdwerk (I) C-c3
Bourdon 16, Prestant 8, Fluit-Travers 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur III-IV, Scherp III-IV, Cornet IV discant, Trompet 8 bas/discant
Borstwerk (II) C-c3
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Nasard 2 2/3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Sesquialter II, Fagot 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Prestant 16, Octaaf 8, Gedekt 8, Spitsfluit 4, Ruispijp III, Bazuin 16, Schalmei 4
Koppels: Manuaalkoppel (schuifkoppel), Pedaal-Hoofdwerk
 
2010 (Houben/Flentrop):
Hoofdwerk C-c3
Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Fluyt travers 8 discant, Octaef 4, Fluyt 4, Quint octaef 3, Super octaef 2, Flajolet 2, Cornet IV discant, Mixtuijr III-IV, Cymbal, Trompet 8 bas/discant
Onderpositief C-c3
Prestant 8 discant, Holpijp 8, Prestant 4, Fluyt 4, Nasat 3, Octaef 2, Sexquialter II discant, Basson 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Prestant 8, Octaef 4, Basuyn 16, Trompet 8, Claron 4
Hoofdw. - Onderpos. bas/discant, Pedaal - Hoofdwerk
Tremulant (opliggend) over het gehele werk, Tremulant (inliggend) op het Onderpositief
Winddruk 75 mm., Oorspronkelijk ongelijkzwevende temperatuur en toonhoogte van a1 = 415 Hz. werden niet gereconstrueerd. De toonhoogte a1 = 440 Hz. bleef gehandhaafd
Drie nieuwe spaanbalgen opzij van het orgel geplaatst
Het verend sleepsysteem uit 1958 werd vervangen door nieuwe eiken slepen met afdichtingen van geweven ringen

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-16 11:48:08