Hervormde kerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Bagijnestraat 3
Begijnhof
Grave
Gemeente Grave
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Oorspronkelijk de kapel van de Graafse Begijnen (kloosterkerk behorende bij het klooster van Maria Graf). Deze mochten met toestemming van de bisschop van Luik een eigen kerk bouwen die ± 1500 gereed kwam, maar pas in 1526 werd ingewijd.
Vóór 1602 werd het gebruik van de kapel aan de Zusters ontnomen.
Na de Vrede van Munster ging de St Elisabethkerk in Protestantse handen over (1602 tot 1798) (zie ook daar).
Bij het beleg van de Fransen in 1674 waren tussen 8 en 10 augustus 1674 de kerk, de toren en het orgel een prooi van de beschietingen geworden.
Pas tussen 1699 en 1705 is het gebouw hersteld, de kapel werd gebruikt als paardenstalling.
De kerk was van 1686 tot 1737 onderkomen van de Waalse gemeente.
In 1798 kerkgebouw voor de Lutherse gemeente.
In 1798 is de oude Elisabethkerk aan de katholieken teruggegeven. De hervormden kregen in 1799 de voormalige RK kloosterkapel - Begijnenkerk toegewezen.
Het meubilair, waaronder het resterende gedeelte van het orgel werden mee overgebracht.
De eikenhouten preekstoel en drie koperen kaarsenkronen dateren uit de tweede helft van de 17e eeuw.
In 1800 is het klooster door een wervelstorm verwoest.
Kerk grondig gerestaureerd in 1844/46; nieuw plafond en de houten ramen door ijzeren vervangen, onder het orgel de consistoriekamer.
Kerkrestauratie in 1965/66 onder toezicht van Monumentenzorg. De consistoriekamer uit 1844 werd verplaatst naar een zijzaal.
De kerk wordt ook gebruikt voor culturele doeleinden.
PKN-kerk.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Hess 19
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)21, prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)107-109, het Noordbrabants Genootschap 1983
Kuilenburg, Wout van: aanvullende gegegens 10 augustus 2013
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie van Eijsdonck / van Nistelrooy / Kuijte (1983)157; Het Noordbrabants Genootschap
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 85
brabants orgelrijkdom, uitgave brabantse orgelfederatie (2011)42*
de Mixtuur 52(1986)53* 54, 70(1992)530-531
het Orgel 4(1975)120-121*
kerkepadgids (1978)25 (1990)50*
toekomst voor Religieus Erfgoed in Noord-Brabant 29

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Grave -

Orgelhistorie

b: tegen de toren met de balgen in de toren
orgel beschadigd in 1674
b: Johannes Hageman, Dinxperlo (of Johan Christian Klein(e), Eckenhagen (Dld) 1792/93 voor GRAVE St Elisabethkerk; M II: Hw 7-Pos 7
contract gesloten op 22 september 1792
orgel in 1793 opgeleverd
r: Johann Reiner Titz, Venray 1793
Het orgel was nauwelijks in gebruik genomen, of Franse troepen vernielden kerk en orgel in 1795.
o: restanten orgel door Johann Reiner Titz, Venray 1799 naar de Begijnhofkerk - voormalige kloosterkerk
b: Johann Reiner Titz (1749-1825), Venray (Johann Christian Klein(e), Eckenhagen 1806 met onderkas van een ouder orgel; orgelkas afkomstig van het oude orgel dat zich korte tijd in de hervormde kerk bevond (de huidige RK kerk H Elizabeth) 1793 met oud materiaal; M I ap: 10: links 6-rechts 8
onderhoud van 1822 tot 1827 vader en zoon Van Nistelrooy te Oss
onderhoud 1833 Peter Torley uit Nijmegen
r: Gebrs. J. en A. Franssen, Horst 1837; M I: Man 9
r: P.G. Sneltjes, Cuijck 1846; uitgebreid gerestaureerd
r: A.A. Kuerten, Huissen 1846; M I: Man 9
r: Leonard van Nistelrooij, Oss 1866; reparatie Trompet
r: Leonard van Nistelrooij, Oss 1867; nieuwe blaasbalg van 2 x 7 voet, inclusief kanalen
op 21 juni 1868 liep het orgel door blikseminslag zware schade op
r: Leonard van Nistelrooij, Oss 1868; hij herstelde een groot deel van de pijpen, herstelde de kas en verplaatste het klavier van achter naar opzij; M I: Man 9
r: A.H. de Graaf, Ede 1974; oude balginstallatie (2 handspaanbalgen) zijn zonder ventilator te gebruiken, klaviatuur grondig hersteld, nieuwe registeropschriften in goud op leer; M I ap: 12
adviseur Klaas Bolt namens de Orgelcommissie van de Ned Hervormde Kerk onder supervisie van Monumentenzorg
ingebruikneming orgel op 12 oktober 1974
onderhoud A.H. de Graaf te Ede
r: A.H. de Graaf, Leusden december 1991; kleine reparatie en grote stembeurt

Dispositie

1793 (volgens dispositiën van J. Hess, Amsterdam 1815):
2 handclavieren, veertien stemmen
links
Holpyp 8, baarpyp 8, Fluit 4, Quint 3, Octaav 2, Mixtuur discant, Sexquialtra, Tremulant
rechts
Prestant 8, Prestant 8 discant, Octaaf 4, Roervluit 4, Gemshoor, Octaav 1, Mixtuur bas, Trompet 8, Tremulant
Ventiel, Nolimetange
 
1794 (volgens de brochure uit 1794):
Onder Clavier C D-f'''
Prestant 8 discant, Holpyp 8, Roerfluit 4, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Super Octaaf 1, Sexquialtra II
Boven Clavier C D-f'''
Prestant 8, Baarpyp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Mixtuur III-IV bas/discant, Trompet 8
een 20ste registerknop met het opschrift "Nolie me tangere" (=raak mij niet aan)
Manuaalkoppel bas/discant "tusschen het boven en onder Clavier geplaatst"
Tremulant door het gehele werk, Ventiel
Windvoorziening: 3 Balgen
orgel gestemd in "Fluit of hoogen Kamertoon"
 
1806:
Manuaal
links
Holpijp 8, Baarpijp 8, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur discant, Sexquialtra, Tremulant
rechts
Prestant 8, Prestant discant, Octaaf 4, Roerfluit 4, Gemshoorn 2, Octaaf 1, Mixtuur bas, Trompet 8, Nolimetange
Ventiel
 
1837 (volgens Broekhuysen 1852):
Manuaal
Prestant 8, Bourdon 8, Viol di Gambe 8, Octaaf 4, Flûte douce 4, Octaaf 2, Flageolet 1, Mixtuur III, Trompet 8
 
1868:
Manuaal
Prestant 8, Bourdon 8, Holpijp 8, Viola 8, Octaaf 4, Fluit 4, Octaaf 2, Mixtuur, Trompet
 
1974:
Manuaal C-f'''
Prestant 8, Holpijp 8, Gamba 8 (C-cº in Prestant 8), Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Quintfluit 1 1/3, Cornet IV vanaf cis', Mixtuur III 2/3, Trompet 8 bas/discant, Nolimetange
Pedaal C-cº
aangehangen
Nolimetange = "raak me niet aan"
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-13 16:48:09