RK kerk Grote of St Petrus Stoel van Antiochie

In gebruik

(Kerk)gebouw

De kerk heet voluit Sint-Petrus' Stoel te Antiochië en is gewijd aan de apostel Petrus. Rond het jaar 1000 stond hier al een zaalkerkje

Op 10 juni 1299 werd op verzoek van Walram de Rosse van Valkenburg - heer van Sittard - door de bisschop van Luik aan de perochiekerk van Sittard een kapittel verbonden van twaalf kanunniken.

Van de oude zaalkerk met veldkeien, mergel en Romeins bouwmateriaal zijn resten teruggevonden ten noorden en zuiden van het huidige priesterkoor.

Nieuwe kerk gebouwd na 1380.

De toren met zijn opvallende speklagen van baksteen en mergel werd gebouwd in de tweede helft van de vijftiende eeuw en voltooid in ± 1505.

Op 9 augustus 1506 werd de spits door noodweer beschadigd en direcht hierna hersteld.

Op 27 maart 1606 waaide de torenspits af en in 1677 leed de toren grote schade bij de stadsplunderingen.

in 1686/87 bekroonde meester Adam Wynants uit Aken de toren met een opvallende barokke spits

Op 11 juni 1857 werd de barokke spits weer door de bliksem getroffen en brandde af.

De huidige kruisbasiliek gebouwd in de 15e eeuw; schip met vier traveeën. De kerk is gedeeltelijk uit zandsteen en gedeeltelijk uit baksteen opgetrokken. De gewelven zijn van baksteen, de ribben van mergel.

Ongeveer tegelijk met het schip kwam het transept tot stand. De afsluiting van mergel werd voltooid in de 15e eeuw.

De tombe van het hoofdaltaar dateert van ± 1400.

In de 15e en 16e eeuw waren er flinke verbouwingen.

± 1500 werd het priesterkoor vergroot met twee traveeën en afgesloten met een vijfhoekige apsis in laat-gotische stijl.

Triomkruis in het middenschip uit het atelier van de meester van Elsloo uit ± 1500.

Rechts van de ingang aan de noordwestzijde het altaartje van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand.

Boven de toegangsdeuren een schilderij van Latour uit ± 1500.

De plunderingen door de Franse troepen in september 1677 verwoeste een deel van het gewelf van schip en dwarsschip.

In 1682 stortte nogmaals een deel van het gewelf in door verwaarlozing, hierbij werden het sacramentshuis en het oksaal vernield.

Het gewelf rond de viering werd in 1703/04 hersteld door de Akense bouwmeester Laurens Mefferdatis.

In de kerk grafstenen onder de toren van burgemeester Peter Bex (1614) en zijn vrouw Sibilia van de Wier (1619), van Deodorus Behr de Lahr (1592) en Anna Catharina van den D.. (1735) en haar beide echtgenoten.

In 1729 werd ter vervanging van het vernielde oksaal een koorhek geplaatst tussen schip en koor.

De preekstoel werd - zoals de biechtstoelen van het transept - in 1774 in Maastricht vervaardigd.

Barokke schilderijen in het koor over het leven van St Petrus.

Voor de ingang van het Jozefkoor een grafsteen van Frans Wilm Dolmans (1753), de tiendpachter van het Akens Mariakapittel.

Tot 1669 was er een open verbinding tussen het Jozefkoor en het hoogkoor.

Rococo-preekstoel uit 1774.

Het kapittel werd in 1802 opgeheven.

Het koorhek uit 1729 werd in 1861 verwijderd. Het onderste deel handhaafde men als communiebank en het bovendeel gebruikte men als afsluiting van de nieuwe zangtribune achter in de kerk.

In 1861 werden de in 1677 vernielde luchtbogen boven de zijbeuken hersteld.

In het priesterkoor schilderijen van Jean Latour en Henri Deprez (1729-1797).

In het noordelijke transept een biechtstoel uit 1774. Rechts ervan een koperen epitaaf voor kanunnik Rolandus Thienen (1616) gemaakt door de Maaseiker edelsmid Fredericus Malders in 1617.

Pierre Cuypers zorgde in 1861 voor een gaanderij met vier hoektorens.

Links van het priesterkoor een Mariakoor; het altaar van A. Martin werd in 1879 geschonken door J.C. Warblings, vicaris-generaal van Luik.

In 1875 werd een van de dakkapellen voorzien van een spits, 80 meter hoog.

De retabel werd in 1893 vervaardigd door J.W. Ramakers uit Geleen naar ontwerp van architect Johannes Kayser.

Kruiswegstaties uit 1898 uit het atelier Kastelijn en Kühnen.

In het portaal een Petrusbeeld van mergel van Pierre Cuypers.

Paus Pius XII bezocht in 1927 deze kerk.

Het barokke altaar uit 1776 werd ± 1960 in het Jozefkoor geplaatst. Achter het Jozefkoor ligt de schatkamer met o.a. de reliekschrijn van martelaar Eugenius uit de 4e eeuw, in 1662 in bezit van het Sittardse kapittel gekomen.

De toren is in 1985 grondig gestaureerd en kreeg in 1988 een beiaard.

In de kerk is een expositie van liturgische gewaden, vaatwerk en kerkelijke gebruiksvoorwerpen.