RK kerk St Gerlachus
In gebruik
Foto: Ansichtkaart
Onderstestraat 1
Sint Gerlach
Houthem
Gemeente Valkenburg aan de Geul
Limburg

(Kerk)gebouw

Gerlachus is ± 1100 in de omgeving van Maastricht geboren, behoorde tot een adellijke familie. Hij leidde niet zo'n vroom leven, de dood van zijn vrouw in 1150 bracht bekering. Na zijn schuld bij de paus te hebben beleden en 7 jaar als boeteling in Jeruzalem, als kluizenaar in Houthem, kleedde zich als Norbertijn. Hij is in 1165 na een wonderlijk leven in Houthem gestorven. Kort na zijn dood trokken veel pelgrims naar zijn graf en hij als heilige vereerd.
In 1201 werd een klooster in Meerssen bij het graf gesticht, het zg. vrouwenstift (bleef bestaan tot 1786).
Nieuwe kerk gebouwd in 1720-1727. Rijzige zaalkerk met een driezijdig gesloten koor, overkapt met een tongewelf, oorspronkelijk kloosterkerk van het adellijke damesstift te Meerssen, tevens bedevaartskerk.
De vensters aan de zuidzijde liggen een stuk hoger dan die aan de noordzijde.
In 1751 werd de kerk versierd met bijzondere fresco's in de Zuidduitse laat-barok-rococostijl van de Zuid-Duitse schilder Johann Adam Schöpf (1701-1772). Op de wand achter het orgel een fresco over het Laatste Oordeel.
Midden in de kerk het praalgraf van Gerlachus uit 1783.
De Zrs Norbertinessen van het Stift verhuisden in 1787 naar het Karthuizer klooste te Roermond, het juist voltooide orgel ging mee. De kerk werd tijdens de Franse tijd voor allerlei seculliere doeleinden gebruikt
In 1808 kreeg de Stifskerk een nieuwe bestemming als parochiekerk.
Eind 18e eeuw stond de kerk leeg, de schilderingen hadden veel te lijden.
Na 1808 beschilderingen door Hermans uit Maastricht.
In 1872 is de kerk overgeschilderd door J. Stroucken en J. van Dijk.
De kerk is in de jaren '60 volledig gerestaurreerd.
Bij de laatste restauratie van 1971/78 zijn deze schilderingen weer verwijderd.
Gerlachusaltaar met de sarcofaag tegen de zuidwand.
De 18e eeuwse fresco's zijn vanaf 1970 gerestaureerd. Als laatste was de grote fresco achter het orgel aan de beurt "Het laatste Oordeel"
De huidige orgelgaanderij was nonnenkoor.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 49 50 109*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 118
Quaedvlieg, G.M.I.: Kerkorgels in Limburg (1975)22a* 25; uitgave Provinciaal Comit‚ Limburg
Tijdschriften en andere uitgaves
250 jaar orgelmaker Vermeulen 40
contactbrief voor kerkenverzamelaars 34(1995)4
het Orgel 1(1970)17, 1(1990)22-29 (7 foto's)*
het Orgelblad II(1959)152
kerkepadgids (1984)81-82*
orgelfestival Limburg (2003)7 20* 29* 43* 60*
orgelkalender 2003 de Orgelvriend*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
RK kerk St Gerlachus Houthem -

Orgelhistorie

b: Joseph Binvignat & Lambert Houdtappel, Maastricht 1784/85, de opdracht voor bouw werd gegeven door de Zrs Norbertinessen, die het Stift bewoonmden;; balustrade-orgel, één klavier aan de achterkant; M I: Man 12
o: 1787 naar ROERMOND Karthuizer klooster
o: 1808 orgel terug naar HOUTHEM toen de St Gerlachiskerk als parochiekerk in gebruik werd genomen in 1809
r: Müller 1850; Rw; M II:
r: P.J. Vermeulen & Zn., Weert 1894; het orgel werd naar achteren verplaatst en van een onderkas voorzien, middentoren verhoogd en tussenvelden aangepast, nieuwe klaviatuur aan de linkerzijkant in de onderkas, het front werd gewijzigd, toonomvang C D-d3 naar C-g3, twee vulstemmen en twee tongwerken moesten plaats maken voor 16- en 8 voets grondstemmen: Bourdon 16, Prestant 8, Viola di Gambe 8. De twee oude spaanbalgen werden vervangen door een magazijnbalg. De kas werd in eiken-imitatie geschilderd
r: Fa. Pereboom, Maastricht ± 1920; lage toonhoogte werd normale toonhoogte
r: Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1956/57; uitbreiding met Rugpositief met gebruik van een 18e eeuws viervoetskas uit GANGERT RK kerk (Müller 1850), nieuwe klaviatuur aan de voorzijde van de hoofdkas, vrij pedaal in een nieuwe kas achter het bestaande werk; M II vp: Hw 12-Rw 8-Ped 5
adviseurs dr P.J. de Bruyn namens de KKOR en dr M.A. Vente
adviseur P. de Bruyn
r: Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1989; nieuwe oude kas met paneelwerk in 18e eeuwse detaillering, nieuw vrij pedaal, nieuwe spaanbalg met vouwen. De klavieruitbreiding van 1957 werd ongedaan gemaakt, de toonhoogte werd teruggebracht naar kamertoon, de fantasie-dispositie van het Rugwerk werd omgevoerd in een klassiek zuidelijk patroon;.M II vp: GO 12-Pos 9-Ped 4
adviseur drs J.J. van der Harst

Dispositie

1785:Manuaal
Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nasard 2 2/3, Doublette 2, Tierce 1 3/5, Sesquialter II, Cornet IV discant, Fourniture IV, Trompette 8, Cromhorne 8, Voix Humaine 8
 
1957 (Verschueren):
Hoofdwerk (II)
Montre 8, Bourdon 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV, Sesqualter II, Mixtuur IV, Trompet 8 bas/discant, Musette 8, klaroen 4
Rugwerk (I)
Nachthoorn 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Baarpijp 4, Roerquint 3, Spilfluit 2, Scherp III-IV, Dulciaan 8
Pédaal
Subbas 16, Octaafbas 8, Baarpijp 8, Quintbas 5 1/3, Koraalbas 4
 
1989 (Verschueren):
Grand Orgue (II) C D-d3
Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nasard 3, Doublette 2, Cornet IV, Sesqualtera II, Fourniture IV, Trompette 8 bas/discant, Voix Humaine 8, Clairon 4
Positif (I) C D-d3
Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nasard 3, Doublette 2, Tierce 1 3/5, Larigot 1 1/2, Mixture III, Cromhorne 8 bas/discant, Tremblant doux
Pédale C-d1
Soubasse 16, Flûte 8, Prestant 4, Trompette 8
Schuifkoppel voor de manualen, twee pedaalkoppels
Toonhoogte: a1 = 415,3 Hz.
Stemming: ongelijkzwevend

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2016-08-30 13:51:02