Hervormde kerk Gereformeerde Bond
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Hoogeweg 2
Dorkwerd
Gemeente Groningen
Groningen

(Kerk)gebouw

De kerk en het gebied eromheen werden in 1507 door paus Julius II bevestigd als zijnde een onderdeel van het klooster Selwerd.
Kerk gebouwd in 1648 op een wierde (terp), met gebruikmaking van oudere materialen (zoals vroeg-13e eeuwse kloostermoppen), gelegen direct ten noorden van de stad Groningen.
Het dorpje ligt ingeklemd tussen het Van Starkenborghkanaal, de rivier Reitdiep en de wijk Reitdiep in Groningen. Eerder viel het onder de gemeente Hoogkerk die in 1969 bij Groningen werd gevoegd. Dorkwerd werd in de middeleeuwen 'Dorquare' of 'Folqakerke' genoemd en de benaming 'Monomawalde' sloeg waarschijnlijk op het omringende land (walde = -wolde = moerassig bosgebied). Folqakerke slaat ofwel op de mansnaam 'Folkert' of op Folkerdinge, een van de oudste families in het stadspatriarchaat.
De kerk is in 1848 heringericht en in 1875 aan de buitenzijde gepleisterd.
De toren dateert uit 1869 en bevat een klok uit 1682, afkomstig uit de in 1829 gesloopte kerk van het nabijgelegen Wierum; de kerken van Wierum en Dorkwerd werden vanaf de 18e eeuw gezamenlijk bestuurd.
Het kerkje verzakt al vele tientallen jaren, omdat de wierde waarop het was gebouwd in de 19e eeuw, gedeeltelijk was afgegraven.
In 1907 werd een tweedehands orgel gevraagd voor het kerkje met ongeveer 250 zitplaatsen. De advertentie leverde contacten op met de orgelmakerij P. van Oeckelen en Zonen te Harenermolen (Glimmen).
Na een flinke opknapbeurt is het kerkje op 4 juni 1989 weer in gebruik genomen.
In de kerk zijn banken geplaatst uit de gesloten Sionskerk te Groningen.
In de jaren 1994/95 is de kerk deels gerestaureerd. Er zijn in hoofdzaak aan het exterieur onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd.
Eind december 2006 is een nieuwe restauratie begonnen. De kerk was helemaal verzakt en is op palen gezet om verzakking in de toekomst te voorkomen. Het interieur en het orgel zijn opgeknapt en er is vloerverwarming aangelegd. Uit archeologisch onderzoek dat voor de restauratie werd uitgevoerd, bleek dat de wierde weliswaar al in de middeleeuwen bewoond was, maar dat het niet zeker is, of er toen ook al een kerk heeft gestaan. Wel zijn er sporen van een middeleeuws kerkhof gevonden.
Op 21 september 2007 was de ingrijpende restauratie afgerond.
Onder de kerk zijn 25 middeleeuwse skeletten gevonden, ze zijn herbegraven. Daarna is het kerkje stevig en degelijk op een betonnen vloer gezet.
PKN-kerk.
Kerkrestauratie in 2006/07. De orgelkast werd wederom herschilderd in een donkerrode basiskleur, de labia van de frontpijpen werden opnieuw verguld.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Dijk, Peter van: Het Van Oeckelen-orgel in de Hervormde Kerk te Dorkwerd; uitgave van de Sticting tot behoud van het Ned. Orgel. Publicatie nr. 86 - voorjaar 2017 (8 foto's*)
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 23(1990)13, 35(1996)19, 54(2005)14, 58(2007)18
de Mixtuur 54(1986)201, 66(1990)330

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Gereformeerde Bond Dorkwerd -

Orgelhistorie

- Volgens de overlevering was er tot begin 20e eeuw geen orgel in de kerk aanwezig en werd de gemeentezang geleid door een voorzanger, de onderwijzer van de dorpsschool.
- In 1907 werd een harmonium aangeschaft of ten geschenke ontvangen.
- In 1909 werd het harmonium verkocht.
b: Fa. P. van Oeckelen en Zonen te Harendermolen (Glimmen) 1908. De orgelkast werd geschilderd door De Weert. Het orgel kon worden aangeschaft - nadat door het afgraven van de wierde geldelijke middelen beschikbaar kwamen - inclusief 'accessoires' (kachel, lamp en stoel); M I ap: Man 7
het orgel werd in 1908 in gebruik genomen met een bespeling door Gerard Abraham Wolf(f) (1837-1910), organist van de Doopsgezinde kerk te Groningen
r: Mense Ruiter 1952; herstelwerkzaamheden. Er kwam een elektrische windmotor. Deze werd op de kerkzolder, boven de orgelgalerij, aangebracht en op de magazijnbalg aangesloten. De Handbediening van de magazijnbalg bleef daarbij intact. De windlade werd hersteld
- in dezelfde periode werd de oorspronkelijke in een donkere hout-imitatie geschilderde orgelkast herschilderd in een olijfgroene basiskleur
r: Kunno Schuitema 1982 (oud-werknemer van de Fa. Mense Ruiter en organist te Dorkwerd) diverse herstelwerkzaamheden. De orgelbank werd gewijzigd, de balgen en de windlade werd hersteld en het pijpwerk schoongemaakt. De Bourdon 16 werd verwijderd en op de kerkzolder opgeslagen. Ze werd vervangen door een Quintfluit 3, afkomstig uit een afgebroken orgel te Ter Apelkanaal (L. Verschueren 1933 uit de RK kerk H Willibrordus te Ter Apel) en dat aldaar in 1978 werd afgebroken. Tevens werden de orgelkast en de balustrade herschilderd in een lichte houtimitatie
r: Kunno Schuitema 1998; windlade hersteld
- Door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is het orgel in 2005 onder rijksbescherming geplaatst.
- in december 2011 is een restauratieplan opgesteld door adviseur Peter van Dijk te Utrecht
r: Mense Ruiter Orgelmakers, Zuidwolde 2015; M I ap: Man 7
adviseur Peter van Dijk te Utrecht in overleg met Wim Diepenhorst namens de RCE
Op 8 oktober 2015 vond de eindkeuring van de werkzaamheden plaats
Op 16 oktober 2015 is het orgel weer in gebruik genomen met een orgelbespeling door Peter van Dijk

Dispositie

1908 (Van Oeckelen):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 vanaf cº, Prestant 8, Holpyp 8, Viola di Gamba 8 (C-eº gec. met Holpyp 8), Octaaf 4, Fluit 4, Woudfluit 2
Pedaal C-aº
Aangehangen
Windlosser. Handbediening magazijnbalg
 
1982 (Van Oeckelen/Ruiter):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2
Pedaal C-aº
aangehangen
 
2015 (Van Oeckelen/Ruiter):
Manuaal C-f3
Bourdon 16 vanaf cº, Prestant 8, Holpijp 8, Viola di Gamba 8 (C-eº gec. met Holpyp 8), Octaaf 4, Fluit 4, Woudfluit 2
Pedaal C-aº
aangehangen
Windlosser. Magazijnbalg met handpomp en schepbalg ter rechterzijde van het orgel op de galerijvloer. Tussen deze balg en de orgelkast is een (originele) verticale schokbalg aangebracht
De in 1952 verlaagde winddruk is vastgesteld op 84,5 mm. waterkolom. Stemtoonhoogte a1 = 440 Hz bij 16º C. Het orgel is gestemd in de evenredig zwevende temperatuur

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42