Hervormde kerk - Mariakerk
In gebruik
Kerkpad 8
Kraiwerd
Krewerd
Gemeente Delfzijl
Groningen

(Kerk)gebouw

Romano-gotische kerk uit 1280.
Het onderste gedeelte van de muren bestaat uit spitsboognissen en enkele rondboog-openingen, het bovenste gedeelte heeft in het midden een spitsboogvenster. In de oostelijke koorwand, waarvan de topgevel is verdwenen, zijn drie ramen aangebracht met kraalprofileringen. De westelijke travee is gedekt door een gotisch kruisgewelf. De muur wordt afgesloten door een flauw spitsboogfries.
Aan de westzijde is een 15e eeuwse toren in gotische stijl bijgebouwd, bij de bouw werd het koepelgewelf van de westelijke travee vervangen door een kruisribgewelf.
Gemetseld doksaal uit de 12e/13e eeuw met drie bogen, de middelste geeft toegang tot het koor, de zijbogen waren voor altaren bestemd.
De preekstoel heeft een kuip met barok-gesneden boogpanelen. Het doophek is uit 1660, evenals de banken met de gesneden zijschotten.
De bank met in het opzetstuk het wapen Ripperda is 17e eeuws.
De toren is gewijzigd in 1782.
De beide oostelijke traveeën bezitten meloen-vormige koepelgewelven, waarop tijdens de Kerkrestauratie tussen 1967 en 1974; de oorspronkelijke romano-gotische beschildering kwam te voorschijn. Nieuwe bepleistering en nieuwe betonnen vloer werden aangebracht.
De muur- en gewelfschilderingen werden gerestaureerd door Lammert Muller en Jelle Otter in ± 1975.
Deze PKN-kerk werd uitgebreid met toilet en een keuken in het portaal onder de toren. De kerk- dagelijks geopend – trekt vele toeristen en in de kerk en om het gebouw heen was er geen mogelijkheid voor plaatsing hiervan.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bouman: Nederland Orgelland 43, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Brouwer: orgelluiken in Ned 6 7 afb. 2* 35 62 afb. 81*
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)131
Knock, Nicolaes Arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)39
Knock, Nicolaes Arnoldi:: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)43
Steensma: langs de oude Groninger kerken 106-107 foto 68*
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 13 69* 70*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
brochure orgelhistorie in Groningen; Stichting Groningen Orgelland*
contactbrief voor kerkenverzamerlaars 126(2018)3
de Mixtuur 7(1972)118, 53(1986)115-116
foto (achterzijde)
groninger orgelagenda (2011)6*
het Orgel 9(1959)186* 189, 11(1962)217, 12(1968)346, 1(1974)26, 4(1976)141, 10(1976)325, 3(1977)94, 4(1977)117-118
kerkepadgids (1985)58-59*
organist & eredienst 3(1977)53* 58-60
orgels in Ned 35

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Mariakerk Krewerd -

Orgelhistorie

b: 1531 door een onbekende orgelmaker, waarbij gebruik werd gemaakt van 15e eeuws materiaal. Het orgel werd geschonken door een dame uit dank voor de genezing van haar kind; met gotische en renaissance elementen waaronder de frontpijpen; positief M I: Man 8
r: 1620; reparatie
r: 1634; met orgel werd "met Leteren en Schilderijen verciert
r: 1687"; werkzaamheden
r: 1731/32; nieuwe C en Cis-laden. De tractuur en klaviatuur werden gemaakt door N.A. Willenbrock te Alkmaar. Waarschijnlijk werd ook de windvoorziening vernieuwd
r: 1775
r: Nicolaas Anthony Lohman, Zutphen 1806/07
r: B. Kerkhoff, Groningen 1844 (1842)
r: Herman Eberhard Freytag 1857; omvangrijke herstelwerkzaamheden. De Quint 1 1/2 (bas), de Sesquialter II (discant) en de Mixtuur IV-VI werden vervangen door een Gamba 8 discant en een Fluit 4. De windvoorziening werd geheel vernieuwd
r: Jan Doornbos, Groningen 1924; werkzaamheden waarbij nieuwe registerknoppen en naamplaatjes werden aangebracht
- het orgel werd tussen 1967 en 1974 in verband met de restauratie van de kerk opgeslagen in de kerk van Holwierde
r: A.H. de Graaf, Leusden 1973/75; restauratie conform de situatie van voor de kerkrestauratie. De Sesquialter werd gereconstrueerd. De Fluit 4 uit 1875 bleef gehandhaafd. De windvoorziening werd van het balkon in het koor verplaatst naar de begane grond. De registerknoppen en -schildjes uit 1924 werden vernieuwd. Het schilderwerk van de kasdelen aan de frontzijde werd opnieuw grijs en bruinrood geschilderd, onder de directie van de kerkrestauratie zijn van dit gotische orgelmeubel alle oude verflagen verwijderd, en een nieuwe, grotendeels gefantaseerde kleurlaag aangebracht; M I ap: Man 7
adviseur Klaas Bolt
- de definitieve stemming en ingebruikname werd uitgesteld door bezwaren van adviseur Klaas Bolt en orgelbouwer de Graaf vanwege de nieuwe bepleistering en betonnen vloer (de akoestiek is hierdoor veranderd)

Dispositie

1531 (onbekend):
Manuaal
Praestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Quint 1 1/2 bas, Sesquialtera II discant, Mixtuur V-VI
Geen pedaal
 
1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal
Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Quint 3, Super Octaaf 2, Quint 1 1/2, Mixtuur IV-V-VI
3 Blaasbalgen
 
1970 (volgens Bouman):
Manuaal
Praestant 8, Holpijp 8, Gamba 8 discant (vóór 1857 Quint 1 1/3 bas, Sesquialtera II discant), Octaaf 4, Gedekte fluit 4 (vóór 1857 Mixtuur V-VI 2), Quint 2 2/3, Octaaf 2
gebroken klavier, zonder pijpwerk voor Fis en Gis
Pedaal C D E F G A-dº
Aangehangen
 
1975 ( ??/De Graaf):
Manuaal C D E F G A-c3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaav 4, Fluit 4, Quint 3, Superoctaav 2, Sesquialtera II discant
Pedaal C D E F G A-dº
Aangehangen
Ventil
Windvoorziening: drie spaanbalgen
Toonhoiogte: ruim 1/2 toon boven normaal. Temperatuur: middentoonstemming. Winddruk: 80 mm. waterkolom
Foto: www.nederlandseorgelkalender.nl

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-09-07 14:13:05