Hervormde Grote of Jacobuskerk
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Borgweg 6
Zairiep of Riep
Zeerijp
Gemeente Loppersum
Groningen

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in ± 1350; Romano-gotische kruiskerk, gewijd aan de apostel Jacobus "boerenkathedraal van Zeerijp". Overgang van romano-gotiek naar gotiek. Hoge spitsboogramen die aan de buitenzijde de muurvlakken beheersen. De kerk wordt overdekt door hoog opgaande meloenvormige koevelgewelven met acht ribben, in de dwarsarmen vier ribben. In de hoek van schip en zuiderdwarsarm een nauwe wenteltrap. Inwendig is de kerk geheel voorzien van gewelven. In het interieur valt de steenrode kleur op van de muren met een wit voegpatroon.
In het koor hangen 11 rouwborden van adelijke families uit de Borgen rond Zeerijp. Twee piscina's in de koorruimte, lavabo genoemd (nisjes met een wasbekken).
Vrijstaande toren gebouwd in de 14e eeuw. Open spitsbogige doorgang. De twee luidklokken zijn van Geert van Wou uit 1502 en Jac. van Bergen uit 1955 en in de spits hangt een klein klokje van W.J. Koek uit 1973.
De preekstoel werd in 1646 gemaakt door Johan Elderkamp.
In de nacht van 31 december 1833 en 1 januari 1834 raasde een orkaan over het Groninger land, en legde de vrij hoge naaldspits van de toren het loodje.
Het kleine klokje is sinds de Tweede Wereldoorlog verdwenen. Het is opnieuw gegoten door Fa. Koek te Midwolda.
Restauratie van de kerk van 1962 tot 1966. De kerk werd in middeleeuwse glorie hersteld. De oude dekoraties werden opnieuw aangebracht, effen rode kleur op wanden en pijlers, waarop witte voegen zijn geschilderd en op de gewelven een sierpatroon in vlecht- en visgraatverband.
De grafzerken in het koor zijn bijeen gelegd (de kosters en organisten liggen onder het orgel).
Restauratie toren in 1973/74.
Het kerkgebouw is eigendom van de Hervormde Gemeente Zeerijp-Eenum.
Deze PKN-kerk is in 2015 overgedragen aan de de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK).
Door de aardbeving in januari 2018 is in de monumentale toren van Zeerijp een meterslange scheur ontstaan. De scheur begint op ongeveer drie meter hoogte boven het maaiveld en loopt door naar boven. De scheur is zowel aan de buiten- als aan de binnenkant te zien. De muur is ongeveer een meter dik. Scheuren boven een raam die al kronkelend omhoog gaan. Op sommige plaatsen loopt de scheur niet alleen via de voegen, maar dwars door de rode bakstenen heen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Jacobuskerk Zeerijp 1974 -

Orgelhistorie

b: Orgelbouw Fonteijn, Kampen 1974; M I: Man 3

Dispositie

1974 (Fonteijn):
Manuaal C-d3
Holpijp 8, Roerfluit 4, Prestant 2
Geen pedaal
Het klavier kan verschoven worden om de toonhoogte een halve toon te verlagen

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
de Orgelvriend 9(1978)13*
het Orgel 5(1975)166-167 170*

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Jacobuskerk Zeerijp -

Orgelhistorie

b: Theodorus Faber, Groningen 1645/51 met houtsnijwerk van Johan Ellerkamp. De balustrade is het werk van Derk Abrahams, kistenmaker te Loppersum; M II vp: Hw 8-Rw 6-Ped 5
r: Theodorus Faber, Groningen; diverse werkzaamheden
r: H. Huis 1662
r: Arp Schnitger 1695/96 (1693); reparatie
- onderhoud tot 1722 Johan Radecker te Groningen, leerling van Arp Schnitger
r: Matthias Amoor 1726, reparatie naar bestek; M II vp: Hw 8-Rw 7-Ped 3
- onderhoud vanaf 1740 A.A. Hinsz
- onderhoud 1785-1811 H.H. Freytag
r: H.E. Freytag 1843; nieuwe lade voor het Rugpositief, twee registers vervangen, Het Rugwerkklavier kreeg in de bas een vol octaaf
- onderhoud 1821-1869 koster-organist-schoolmeester J. Kuiper
r: J. Doornbos, Groningen 1881/82; grote ombouw, klavieromvang tot c3, het kort octaaf werd opgevuld, de springladen omgebouwd tot sleepladen, de spaanbalgen werden vervangen door een magazijnbalg
b: Fa. Spiering, Dordrecht 1933, drastische verbouwing in oude kas; orgel verminkt, enige binnenpijpen bleven behouden; M II vp: Hw 6-Rw 5-Ped 1
- tijdens de inwijding waren er reeds mankementen
- het orgel is gedemonteerd door de Fa. Bakker & Timmeng te, Leeuwarden in 1963
- in 1966 is het Rugpositief weer bespeelbaar gemaakt in toestand na 1933 door Fa. Fama & Raadgever te Utrecht
b: Sebastiaan F. Blank, Herwijnen en Bernhardt Edskes 1977/79; orgel gereconstrueerd - in oude kas - op basis van aanwijzingen in het overgebleven binnenwerk en het bestek van 1645. De dispositie is hersteld naar de toestand van 1653/1788; M II vp: Hw 9-Rw 7-Ped 3
het orgel werd op 17 juni 1979 weer in gebruik genomen met een bespeling door Stef Tuinstra. Ochtends werd het orgel in de kerkdienst bespeeld door Klaas Bolt
r: Henk van Eeken Orgelmaker 1999/2000; herstel doorzakkend frontpijpwerk. Intonatiecorrectie van de groot octaven van Dooff 8 en Prestant 8
r: Berhardt Edskes en Fa. S.F. Blank, Herwijnwen 2008; het orgel werd voorzien van een aparte pedaalkoppel; M II vp: Man 9-Rugpos 7-Ped 3

Dispositie

1651 (disp. volgens contract):
Manuaal
Praestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quintfluit 3, Sifflet 1, Mixtuur IV-IX, Cimbel II, Trompet 8, Tremulant
Rugpositief
Quintadena 8, Flauto 4, Superoctaaf 2, Gemshoorn 2, Regaal 8, Tremulant
Pedaal
Bourdon 16, Doof 8, Octaaf 4, Mixtuur III-IV, Trompet 16
Trommel en Cimbelsterren, springladen
 
1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal C D E F G A-g2 a2
Praestant 8, Holpyp 8, Octaaf 4, Quint Fluit 3, Super Octaaf 2, Mixtuur VI, Cimbal II, Trompet 8, Tremulant
Rug-Positief C D E F G A-g2 a2
Quintadeen 8, Praestant 4, Holpyp 4, Octaaf 2, Sexquialter II, Mixtuur III-IV, Regaal 8, Tremulant
Pedaal
Bourdon 16, Praestant 8, Bazuin 16
2 Ventyls, Sterren, Trom, Nagtegaal (voor ieder een trekker)
 
1979 (Faber/Blank/Edskes):
Manuaal C D E F G A-a2 (zonder gis2)
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Sifflet 1, Mixtuur IV-VI, Cimbel II, Trompet 8, Tremulant
Rugpositief
Quintadena 8, Prestant 4 dubbel, Fluit 4, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Sexquialter II, Regaal 8, Tremulant
Pedaal
Bourdon 16, Dooff 8, Bazuin 16, aangehangen aan het Hoofdwerk
Manuaalkoppel (schuifkoppel)
Trommel, Nachtegaal
Twee omlopende sterren. Twee afsluiters
Middentoonstemming. Kort octaaf.
 
2008 (Faber/Blank/Edskes):
Manuaal C D E F G A-g2 a2 (zonder gis2)
Prestant 8, Holpype 8, Octave 4, Quinte Fl. 3, Octave 2, Sûfflet 1, Mixtuer IV-VI, Cimbel II, Trompett 8
Rugpositief C D E F G A-g2 a2
Quintadena 8, Prestant 4, Fluitte 4, Super=Octave 2, Geemshoorn 2, Sexquialter II, Vox=Humana 8, Tremulant
Pedaal C D E F G A-d1
Permanent gekoppeld aan Manuaal
Bardon 16, Dooff 8, Bas Bazuyn 16
Schuifkoppel
Tramblant - gehele orgel. Tremblant Rug=Positijff
Omlopende steerens (cimbelsterren). Trommel (laat B en cº van Pedaal tegelijk klinken). Nachtegall
Ventyl Man. Ventyl rp.
Toonhoogte: halve toon boven normaal. Temperatuur: middentoonstemming
Foto: www.nederlandseorgelkalender.nl

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Brouwer: orgelluiken in Ned 13 afb. 13* 14 37 40 afb. 45* 41 afb. 46* 47* 63 afb. 63 afb. 83* 65 73 74
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)166
Holthuis: van Oeckelen 8
Knock, Nicolaas Arnoldi: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)60-61
Knock, Nicolaas Arnoldi: nicolaes arnoldi: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)52
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 10-11***
Steensma: langs de oude groninger kerken 83-84 foto's 54* 55*
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 27 29 83*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
brochure klankschoonheid Drentse orgels 31
brochure orgelhistorie in Groningen; Stichting Groningen Orgelland*
contactbrief voor kerkenverzamelaars 32(1994)46
de Mixtuur 73(1993)690
de Orgelvriend 9(1979)26*, 2(1982)22-24
de nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1968)12 47
het Orgel 9(1958)122 124, 2(1959)37* 39-40, 3(1966)103, 11(1979)414
kerkepadgids (1978)13, (1980)79
organist & eredienst 11(1979)195-197*
Laatste update: 2018-10-22 09:57:08