Hervormde kerk
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Noordersingel 3
Noordbroek
Gemeente Menterwolde
Groningen

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de eerste helft van de 14e eeuw, romano-gotische kruiskerk, schip van drie traveeën, kort dwarsschip, koor bestaande uit een vierkante travee en een veelhoekige sluiting. De muurindeling laat de overgang van romano-gotiek naar gotiek zien.
Meloenvormige koepelgewelven met acht of zes ronde ribben. De bepleistering van de muren aan de binnenzijde is nog aanwezig. Schilderingen op het gewelf van de koortravee.
In 1588 kregen de inwoners een belasting opgelegd om de kerk te kunnen repareren.
In 1626 zijn de vloer en het dak gerepareerd.
Aanzienlijke uitgaven in 1644/45. In 1675/76 nogmaals.
Het orgel van Schitger staat opgesteld aan de westzijde van de romano-gotische kerk
Gesneden preekstoel tegen de zuidwand en een koorafsluiting met snijwerk in de bekroning en dooptuin uit 1757.
In 'trope l'oeil' op hout geschilderde draperie komen in Groningen, Midwolda, Noordbroek en Hornhuizen voor.
In 1840 worden gebreken onder een pleisterlaag weggewerkt.
Na 1880 traden velen uit de hervormde kerk.
In 1907 zijn schilderingen te voorschijn gekomen, o.a. op het gewelf van de koortravee uit de tweede helft van de 15e eeuw.
Koperen kaarsenkroon uit 1704. Preekstoel en doophek uit 1757.
In 1786 is het portaal gebouwd voor het noorderdwarspand.
De toren staat los van de kerk, vierkant gebouw met twee verdiepingen en een zadeldak.
In 1938 was er een binnenbrand als gevolg van een oververhitte stoof.
Kerkrestauratie van 1968 tot 1974. De middeleeuwse gewelfschideringen kwamen onder de witkalk vandaan.
De oude, lage vrijstaande klokkentoren bij de kerk is in 1991 geheel gerestaureerd. Er bevindt zich een luidklok (dis1, Gebr. van Bergen 1950).
PKN-kerk

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 73, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Gierveld: 250 jaar hinsz-orgel leens 26 60
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)166 191
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 14-15**
Schroevers: foto A 10*, de Mixtuur Schagen
Steensma: langs de oude Groninger kerken 131/132 foto's 81* 83*
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 98*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 28(1992)12
de Mixtuur 34(1981)132, 76(1994)844
de nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1968)12 43 44* 45
foto Groninger Orgelagenda (1996)9*
het Orgel 10(1954)145*, 5(1958)71, 7/8(1959)157* 161, 7/8(1966)209-211 (3 foto's)* 223, 6(1985)300-304*, 12(1990)489
het Orgelblad II(1959)29, III(1960)16, IV(1961)166
kerkepadgids (1984)33-34

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Noordbroek -

Orgelhistorie

b:
r: orgelmaker uit Marienhafe 1627
r: Hendrick en Johannes Hu(i)s tussen 1657 en 1669
- onderhoud Jan Helman na 1669
b: Arp Schnitger, Hamburg 1695/96 met enkele registers uit het vorige orgel, pedaal opgesteld achter de Manuaalkas; M II vp: Man-Rugpos-Ped 20 registers
r: Johann Georg Schnitger 1730, werkzaamheden
r: Albertus Antonius Hinsz 1752, grote reparatie
r: Albertus Antonius Hinsz 1761 (1764); M II vp: Hw 10-Rw 7-Ped 7
r: Albertus Antonius Hinsz 1768, Derk Weyting maakte nieuw snijwerk; uitbreiding: nieuwe windladen voor Hoofdwerk en Rugpositief, het kort octaaf werd vergroot tot volledig groot-octaaf, nieuwe klaviatuur en uitbreiding dispositie met vier stemmen
r: Hermann Heinrich Freytag 1806/09; uitbreiding: nieuw snijwerk, vleugelstukken en een draperie op het schot achter het orgel; de manuaalkas werd vergroot met zijtorens met aansluitende dubbele tussenvelden, kleine dispositiewijziging, nieuwe frontpijpen en nieuwe balgen. Pedaaldispositie gewijzigd
r: Fa. P. van Oeckelen & Zn., Haren 1855; op het Rugpositief de Octaaf 2, Scherp en Sexquialter vervangen door Prestant 8 discant, Viola di Gamba 8 en Fluit 2, op het Manuaal de Quintadeen 16 verschoven en ingekort tot Bourdon 16, nieuw walsbord voor het pedaal en een pedaalkoppel
r: Johan Frederik Kruse, Leeuwarden 1894, reparatie
r: S. Graafhuis en C.H. Edskes 1958; de in 1855 aangebrachte wijzijgingen werden ongedaan gemaakt
r: Cor H. Edskes en de eigen organist Simon Graafhuis 1955/58; reparaties en herstel dispositie tot situatie 1809; M II vp: Hw 10-Rugpos 7-Ped 7
- orgel in 1974 schoongemaakt door Simon Graafhuis. Stemming naar Werkmeister III
r: 1959/60
r: Winold van der Putte en Berend Veger, Winschoten ± 1985; schoonmaak en herstel (in vrije weekend-delen); M II vp: Man 10-Rugpos 7-Ped 7
r: 2001; balgrestauratie
r: 2014/15; restauratie van de windladen

Dispositie

1761 (Hinsz):
Hoofdwerk
Quintadena 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk
Gedekt 8, Prestant 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Sesquialter II-III, Scherp III-IV, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-d'
Bourdon 16, Prestant 8, Octaaf 4, Mixtuur, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 4
Manuaalkoppel
Drie Afsluiters
Achter het orgel een balgenkas met vier spaanbalgen
 
1809 (Freytag):
Manuaal
Quintadena 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugpositief
Gedekt 8, Prestant 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Sesquialtera II-III discant, Scherp III-IV, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 4
Manuaalkoppel (schuifkoppel), Pedaalkoppel (niet oorspronkelijk)
Tremulant
3 Afsluitingen
 
1953:
Hoofdwerk (I) C-c3
Quintadeen 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugpositief (II) C-c3
Fluit douce 8, Prestant 4, Fluit 4, Octaaf 2, Sesquialter II-III doorl., Scherp III-IV, Dulciaan 8
Pedaal C-d1
Subbas 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Klaroen 4
Koppelingen
Schuifkoppel manualen (trekkoppel), pedaal-hoofdwerk
Drie afsluiters
Tremulant over het gehele werk
 
1960:
Manuaal
Quintadena 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugpositief
Gedekt 8, Prestant 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Sesquialtera II-III discant, Scherp III-IV, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 4
Manuaalkoppel (schuifkoppel), Pedaalkoppel (niet oorspronkelijk)
Tremulant
3 Afsluitingen
 
1970 (volgens Bouman):
Hoofdwerk (manuaal I) C-c'''
Quintadeen 16, Praestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V 1, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk (manuaal II) C-c'''
Gedekt 8, Praestant 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Sesquialtera II-III 2/3 doorl., Scherp III-IV 1/2, Dulciaan 8
Pedaal C-d'
Bourdon 16, Praestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Klaroen 4
Manuaal II wordt aan I gekoppeld door manuaal II naar achteren te schuiven
 
1985 (Van der Putte en Veger):
Manuaal (I) C-c3
Quintadeen 16, Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V 1, Trompet 8, Voxhumana 8
Rugpositief (II) C-c3
Fluit douce 8, Prestant 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Sexquialter II-III 2/3-2/5, Scherp III-IV 1/2, Dulciaan 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 4
Manuaalkoppel: schuifkoppel
- winddruk in 1985 ± 82 mm. Toonhoogte: ruim 1/2 toon boven normaal
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-11 18:59:17