Hervormde kerk - Petruskerk
Nieuwe bestemming
Foto: Hans Vreeman
Hoofdstraat 74
Pieterburen
Gemeente De Marne
Groningen

(Kerk)gebouw

Gotische kerk met vrijstaande toren kwam omstreeks 1450 tot stand; de noordelijke uitbouw omstreeks 1600. De kerk heeft een verhoogd koor ten opzichte van het schip, overdekt met kruisribgewelven. Zware steunberen.
Het schip en het daarboven uitstekend koor hebben grote spitsboogramen.
Toen na 1700 de familie Alberda eigenaar werd van de borg Dijksterhuis verkreeg de kerk enkele fraaie interieurstukken. Daaronder bevindt zich in het koor een herenbank, ontworpen door Allert Meijer met houtsnijwerk door Jan de Rijk. Adellijke wapens op het achterschot
Preekstoel uit het eind van de 18e eeuw voorzien van symboliek. Een gesneden houten boog onder de trimfboog. De preekstoel siert het wapen van de borg Duiksterhuis.
Jr Goosen Geurt Alberda, heer van Dijksterhuis, heeft in 1805 een nieuwe toren gebouwd.
Onder het koor de grafkelder van Dijksterhuis. De rouwborden geven het koor bijna het aanzien van een grafkapel.
Rijke guirlandes voorziene snijwerkvulling van de triomboog uitgevoerd door Anthonie Wallis.
Een nieuwe toren is in 1805 gebouwd op last van jonkheer Goosen Geurt Albertda, heer van Dijksterhuis met charmante achtkantige spits. Tegelijk werd de oude vrijstaande toren op het kerkhof afgebroken. In de toren uit 1805, in bezit van de gemeente De marne, hangt een klok uit 1553 (cis1, A. van Utrecht).
Bij een kerkbrand in 1922 bleef het orgel behouden.
De kerk is sinds 1981 eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK).
In een gezamenlijke aanpak hebben de Stichting Groninger Kerken en de Stichting Domies Toen en Wierde en Dijk de Petruskerk, botanische tuin en theeschenkerij gerestaureerd.
In de zomer van 1997 kreeg houtsnijder T. Top opdracht het bijzondere houtsnijwerk in de kerk te restaureren.
De kerk is nu een cultureel centrum.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Dorgelo, Wim; De Groninger orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785)10
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)166
Steensma: langs de oude groninger kerken 38 foto 27*
Talstra, Frans:langs nederlandse orgels I 24 96*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)143 144, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 36(1996)19, 39(1998)16, 57(2007)22
de Mixtuur 3(1971)39-41*, 5(1971)73
de nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1968)12 47 48* 49 71
groninger orgelagenda (2011)14-15
het Orgel 3(1954)38-39 4(1958)55* 9(1958)124 2(1959)35* 39 1(1960)12* 15-17, 9(1996)28
het Orgelblad V(1962)148
kerkepadgids (1989)59-60**

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Petruskerk Pieterburen -

Orgelhistorie

b: Arp Schnitger, Hamburg 1696/98, kas met snijwerk van Allert Meijer te Groningen. Opbouw en voltooïng door Johannes (Johan Ratje) Radeker, Groningen (meesterknecht van Schnitger); M I: Man 8
het orgel werd bij de inwijding bespeeld door Havinck (Havingha) en Eyzen
- onderhoud Johannes Radeker te Groningen 1701
r: Allert Meyer en Jan de Rijk 1700/01; een loos Rugwerk-front met pijpen van Schnitger en rijk gesneden balustrade werd vervaardigd
r: Johannes Radeker (gezel van Arp Schnitger), Franeker 1704; mechaniek voor aangehangen pedaal; M I: Man 8
- onderhoud Johannes Radeker te Groningen 1704 tot 1721
r: A.A. Hinsz, Groningen 1771/72; ombouw, kast aan de achterzijde met 10 cm. verdiept om ruimte te creëeren voor een nieuwe windlade met volledig groot-octaaf, uitbreiding met een Fluit 4, de ongelijkzwevende stemming vervangen door de gelijkzwevende stemming; M I: Man 9
in 1701 werd door Allard Meyer een loos Rugwerk aangebracht
- onderhoud 1701 tot 1721 mr Johannes (Jannes) Radeker
r: mr Johannes (Jannes) Radeker 1704; aangehangen pedaal, overbrenging geschiedde door middel van touwtjes; M I ap: Man 8
- in 1705 zijn door de Groninger beeldhouwer Jan de Rijcke enige versieringen aangebracht
r: A.A. Hinsz 1771/72; kort oktaaf wordt volledig oktaaf, nieuwe windlade, regeerwerk en pedaalwellenbord, Fluit 4 toegevoegd
- onderhoud 1775, 1776 en 1779 Franz Caspar Schnitger
r: N.A.G. Lohman, Assen 1867; Mixtuur en Sexquialter vervangen door Salcionaal 4 en Viola di Gamba 8 discant
o: W.K. Beukema, Groningen eind 19e eeuw, orgel verkocht aan de Ned Hervormde kerk te MENSINGEWEER
- het loze Rugwerk en de fraaie balustrade met snijwerk van J. de Rijcke bleven in Pieterburen
b: Fa. Leichel & Zn., Lochem 1901; het front van het Hoofdorgel is een kopie van het Schnitger-orgel uit 1698, nieuw Bovenwerkfront; Pn II ap: 14 registers
- Bij een kerkbrand in 1922 bleef het orgel behouden.
r: Fa. Mense Ruiter, Groningen 1946
r: Mense Ruiter Orgelmakers, Groningen 1996; orgel in twee fasen gerestaureerd: regeerwerk gerepareerd, de windvoorziening werd gewijzigd (in plaats van koude lucht uit de toren wordt nu lucht uit de kerk aangezogen). De bekers van de Trompet kregen ondersteuning; Pn II ap: Hw 9-Bov 5
r: Mense Ruiter Orgelmakers, Groningen 1999
op vrijdag 26 april 1999 is het orgel weer in gebruik genomen
r: 2006 ??

Dispositie

1696 (Schnitger, dispositie volgens contract):
Manuaal C- kort octaaf
Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Sesquialtera II bas/discant, Mixtuur III-IV-V bas/discant, Kromhoorn 8 bas/discant, Tremulant
Geen pedaal
3 Blaasbalgen
 
1772 (Hinsz):
Manuaal C- volledig Groot-Octaaf
Prestant 8, Gedekt 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Sesquialtera II bas/discant, Mixtuur III-IV-V bas/discant, Kromhoorn 8 bas/discant, Tremulant
Geen pedaal
3 Blaasbalgen
 
1867 (Lohman):
Manuaal C-
Prestant 8, Gedekt 8, Viola di Gamba 8 discant, Octaaf 4, Fluit 4, Salcionaal 4, Quint 3, Superoctaaf 2, Kromhoorn 8 bas/discant, Tremulant
Pedaal
aangehangen
Drie blaasbalgen
 
1901 (Leichel):
Pneumatisch regeerwerk
 
1996 (Leichel/Ruiter):
Hoofdwerk C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Cello 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Cornet IV, Trompet 8 bas/discant
Bovenwerk C-f3
Vioolprestant 8, Violine 8, Aeoline 8, Lieflijk Gedekt 8, Fluit 4
Pedaal C-d1
Aangehangen
Manuaalkoppel, twee Pedaalkoppels
4 vaste comcinaties (defect, konden bij gebrek aan financiële middelen niet hersteld worden) met oplosser.
Ventiel. Calcant
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42