Joodse Synagoge
In gebruik
Foto: Hans Vreeman
Folkingestraat 60
Groningen
Gemeente Groningen
Groningen

(Kerk)gebouw

Moses Goldsmidt kreeg in 1732 toestemming binnen zijn huis sijne godsdienst volgens joodse te mogen oeffenen.
De snel groeiende gemeenschap huurde de snel groeiende gemeenschap een huis in de gelkinggestraat, maar ook dat bleef behelpen.
Pas in 1754 mochten de joden een eigen gebouw laten neerzetten in de Folkingestraat.
Op 20 augustus 1756 werd de synagoge in gebruik genomen. Tot 1905 zou de Joodse Gemeente er haar godsdienstoefeningen houden.
Nieuwe synagoge (sjoel) gebouwd in 1905/06 naar ontwerp van architect Tjeerd Kuipers (1857-1942) te Amsterdam. Hij moest voor zijn ontwerp terugvallen op zijn ruime kennis van de Europese bouwkunst. Als grondplan koos hij de langgerekte zaal, zijbeuken, armen en absisboog van de Romeine basilica. Uit de Romaanse en Gotische bouwstijl haalde hij de twee westtorens, maar hij gaf ze Spaans-Moorse koepeldaken mee.
De motieven in het plafondschilderwerk en de tegelwanden sluiten op geheel andere wijze aan bij het tijdsbeeld van het eerste decenium van de 20e eeuw in Jugenstil. Het enige Joodse in het ontwerp zijn mogelijk de zuilengangen, die geïnspireerd lijken op de Synagoge van Toledo.
De zitplaatsen zijn rond het centrale punt, de Birma, gegroepeerd met diagonale gangpaden. Deze opstelling wordt geaccentueerd door de U-vormige en trapsgewijze plaatsing.
Er is een zwevend verlichtingsarmatuur aangebracht, dat bestaat uit een groot achthoekig raam en twee kleinere vierkante ramen, geconstrueerd van lichtrails en opgehangen aan koolstofdraden.
De preekstoel is van eenvoudig natuursteen, U-vormig, die halverwege de trap zijn vloerpunt heeft.
De voorzangerslezenaar (Amoed) is tegen de voorkant van de preekstoel gemonteerd. Hij is van hout en de onderkant loopt schuin naar achterenom voetruimte te geven.
De Ark (Aron Kodesj) staat op een sokkel van natuursteen in de nis van de oostmuur van de synagoge die gericht is op Jeruzalem.
Op de deuren staat in een geëtste reproduktie het gedeelte van de Tora waarin de Tien Geboden en het Sjema Jisrael voorkomen.
Het voorhang, de Parochet, is bevestigd aan een zwevend raamwerk, waardoor het enigszins los van de Ark komt te hangen.
Nadat de Duitsers in 1942 het grootste deel van de 3000 Groninger Joden hadden weggevoerd, maakten zij de synagoge tot opslagplaats.
De kleine groep Joden die na de oorlog terugkeerde, had genoeg aan de vroegere Jeugdsynagoge in de Folkingedwarsstraat.
De grote synagoge werd in 1952 verkocht en kreeg andere bestemmingen. Een deel werd stomerij annex ververij en een deel werd het onderkomen van Het Apostolisch Genootschap, tot zij elders in Groningen een nieuwe kerk bouwde.
In 1975 werd de Stichting Synagoge Folkingestraat opgericht die zich ten doel stelde het gebouw van de voormalige Synagoge van de Israëlitische Gemeente te Groningen te behouden, te restaureren en te exploiteren. Het gebouw is in 1976 aangekocht door de burgelijke gemeente Groningen.
Het gebouw is in 1980/81 gerestaureerd onder leiding van architect ir A.Th. Dubbeling en in juni 1981 opgeleverd. Op 29 november 1981 vond de heringebruikname plaats. Een gedeelte ervan werd opnieuw tot synagoge gewijd en mede als expositieruimte in gebruik genomen. De Stichting Folkingestraat beheert het gebouw.
Najaar 2008 is de Synagoge overgenomen door de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) en zijn de hekwerken van de voormalige vrouwengalerijen gerestaureerd. Ook het exterieur is gerestaureerd.
De bestemming is nu driedelig: synagoge, sociale-culturele functie en op de galerijen ruimte voor tentoonstellingen. De orthodox Joodse gemeente, aangesloten bij het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap, blijft er gewoon elke sabbat bijeenkomen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 6(1981)13, 41(1999)15, 56(2006)15, 61(2009)17, 66(2011)14
orde van de inwijding van de gerestaureerde Synagoge op zondag 29 november 1981 (veel foto's)*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Joodse Synagoge Groningen -

Orgelhistorie

-

Dispositie

-

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-08-06 11:15:41