Hervormde kerk - Petruskerk
In gebruik
Foto: Wikipedia
Zuster A Westerhofstraat 8
Leens
Gemeente De Marne
Groningen

(Kerk)gebouw

Het kerkgebouw - opgemetseld in tufsteen - kwam ca.1100 tot stand.
Omstreeks 1200 was er een aanzienlijke uitbreiding - in baksteen - tot kruiskerk met ronde koorafsluiting (kloostermoppen). Het gewelf over de sluiting dateert uit de bouwtijd van de kerk.
De kerk werd in 1381 gewijd aan H Petrus. De toren werd gebouwd in de 13e eeuw, oorspronkelijk als tufstenen zadeldaktoren.
In het schip werden ca. 1650 grotere vensters gemaakt.
De toren brandde in 1586 gedeeltelijk af.
Er kwamen meloenvormige koepelgewelven met acht of vier ronde ribben uit de 16e eeuw.
Koperen opzetstuk uit 1660 op de koorafsluiting. Op de orgelbalustrade de kwartierwapens van het geslacht Lewe. In de dwarspanden staan herenbanken, behorende bij de borg Verhildersum.
Periode van verval van kerk en orgel.
Restauratie toren in 1820; de toren is in 1862 afgebroken wegens bouwvalligheid.
Herbouw toren in 1863, de toren herbergt twee klokken (e1 N. Sickmans 1632 en f2 Van Bergen 1863).
De oude waterput werd gedicht, de aanwezigheid van een dergelijke put en de dikke muren kunnen erop duiden dat de toren een gevechtstoren was en de kerk een toevluchtsoord was tijden twisten.
Allard Tjarda van Starkenborgh schonk in 1653 de fraaie avondmaalsbeker gemaakt door Hendrik Muntink. De herenbank met prachtig houtsnijwerk, thans in de noorderzijbeuk, de preekstoel met tussenpanelen tussen getorste ionische zuilen en de avondsmaalstafel. Zeldzaam zijn de koperen sierhekken op de koorafsluiting, in 1664 vervaardigd door zilversmid Hendrik Huntinck met o.a. het wapen van Tjarda van Starkenborch. Het koperwerk is het de school van Jan Lutma, edelsmid te Groningen.
Restauratie kerk in 1948/52.
Het meubilair is bij de restauratie van opstelling veranderd. Geen middenpad meer ten gevolge van het opstellen van de banken, voor de kerkrestauratie was er wel een middenpad.
PKN-kerk.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Petruskerk Leens 1734 -

Orgelhistorie

b: 1622 ??
b: Albertus Anthoni Hinsz 1733/34; geschenk van Anna Habina Lewe, douariëre Van Starkenborgh (Fam. Tjarda van Starkenborch Stachouwer); snijwerk van hopman en beeldhouwer Theodorus van der Haven en Casper Struiwigh te Groningen; M II vp: Hw 10-Rw 9-Ped 8
- De opdracht werd op 31 januari 1733 verleend.
r: Frans Caspar II Schnitger/H.H. Freytag 1794
r: N.A. Lohman 1821, reparatie blaasbalgen
r: Geert Pieters Dik, Groningen 1843/44; uitgebreid herstel van vele gebreken: de beide manualen werden omgewisseld, trekkoppeling aangebracht, de frontpijpen van foelie ontdaan en vervolgens gepolijst, Scherp Rugwerk vervangen door een Fluit does 2, het instrument kreeg een gelijkzwevende temperatuur
r: P. van Oeckelen, Harenermolen 1849; kostbare restauratie
r: P. van Oeckelen, Harenermolen na 1849, Quintadena 16 werd Bourdon 16, Nasard Rugwerk en de Quint van het Hoofdwerk werden omgewisseld, Gedackt Quint werd Woudfluit 2, Scherp Rugwerk verdween
r: 1860
r: Fa. van Oeckelen & Zn., Haren 1867, 1874; diverse wijzigingen
r: J. Doornbos 1920; de twee tremulanten verdwenen
r: Jan Doornbos, Groningen 1922, frontpijpen vernieuwd, Prestant discant 8 op Rugwerk, Quint 1 1/3 werd Gamba 8, Dulciaan werd doorslaande Clarinet 8, nieuwe magazijnbalg met schepbalgen met electrische ventilator
r: Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1958
- Het orgel werd in 1964 gedemonteerd
r: Fa. Gebr. van Vulpen, Utrecht 1964/68; originele dispositie werd hersteld; M II vp: Hw 10-Rw 10-Ped 8
Adviseurs dr H.L. Oussorden, rijksorgeladviseur, Cor Edskes en Lambert Erné
Inspeling orgel door Lambert Erné te Utrecht
disp. 2010: M II vp: man 10-Rugpos 9-Ped 8
r: 2011; orgel omgestemd in een Neidhardt-stemming

Dispositie

1734 (Hinsz):
Hoofdwerk C-c3
Quintadeen 16, Praestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk C-c3
Fluit does 8, Praestant 4, Holpyp 4, Nassart 3, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Sexquialter II, Dulciaan 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Praestant 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Mixtuur IV-VI, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 2
Manuaal schuifkoppel
Drie afsluitingen. Tremulant. Ventiel
 
1788 (volgens Nicolaas Arnoldi Knock):
Manuaal
Quintadeen 16, Praestant 8, Rhoerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V-VI, Trompet 8, Vox Humana 8, Tremulant
Rugpositief
Fluit does 8, Praestant 4, Holpyp 4, Nassat 3, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Sexquialter II, Scharp IV, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal
Bourdon 16, Praestant 8, Rhoerquint 6, Octaaf 4, Mixtuur IV-V-VI, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 2
Koppelregister
3 Ventylen, Windlossing, 5 Blaasbalgen
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal
Quintadena 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Gedakt-Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk
Fluit Does 8, Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Nasat 3, Octaaf 2, Quint 1 1/2, Sexquialter II, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Prestant 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Mixtuur IV-VI, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 2
Koppelingen
Ventiel
 
1970 (volgens Bouman):
Hoofdwerk (manuaal I)
Bourdon 16, Praestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI 2/3, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk (manuaal II)
Praestant 8 discant, Holpijp 8, Gamba 8, Prestant 4, Gedekte fluit 4, Woudfluit 2, Sesquialtera II 2/3, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Praestant 8, Roerquint 5 1/3, Octaaf 4, Mixtuur IV-VI 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 2
 
1958 (Hinsz/Van Vulpen):
Hoofdwerk
Quintadeen 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk
Fluit Douce 8, Prestant 4, Holpijp 4, Nasard 3, Octaaf 2, Quint 1 1/3, Sesquialter II, Scherp IV, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Prestant 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Mixtuur IV-VI, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 2
Koppeling Hoofdwerk + Rugwerk, Hoofdwerk + Pedaal
Tremulant gehele orgel
 
1970 (volgens Bouman):
Hoofdwerk (manuaal I)
Bourdon 16, Praestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Mixtuur IV-VI 2/3, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugwerk (manuaal II)
Praestant 8 discant, Holpijp 8, Gamba 8, Prestant 4, Gedekte fluit 4, Woudfluit 2, Sesquialtera II 2/3, Dulciaan 8
Pedaal
Bourdon 16, Praestant 8, Roerquint 5 1/3, Octaaf 4, Mixtuur IV-VI 2, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 2
 
2010 (Hinsz/Van Vulpen):
Manuaal of Hoofdwerk C-c3
Quintadeen 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV-V-VI, Trompet 8, Vox Humana 8
Rugpositief C-c3
Fluitdous 8, Prestant 4, Holpijp 4, Nasard 3, Octaaf 2, Quint 1 1/3, Sexquialter II, Scherp IV, Dulciaan 8
Pedaal C-d1
Bourdon 16, Prestant 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Mixtuur IV-V-VI, Bazuin 16, Trompet 8, Cornet 2
Manuaalkoppel (schuifkoppel)
Tremulant (opliggend), Stemming: gelijkzwevend

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 75, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Brouwer: orgelluiken in Ned 7 13 afb. 11* 14
Dorgelo, Wim; De Groninger orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785)3 4* 6 10
Gierveld: 250 jaar Hinsz-Orgel Leens 19* 20 21 22 23 24 25 26 30-53 (9 foto's)* 61-94
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)132 191
Hess 31
Knock, Nicolaes Arnoldi:: dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen (1788)46 knock, Knock, Nicolaes Arnoldi:: aantekeningen bij disposities kerkorgelen van J. Hess, vervolgd en bijgevoegd door George Hendrikus Broekhuyzen Sr. en Jan Zwart, Kampen (1973)40-41*
Kruijs, M.H. van 't:: disposities der verschillende orgels (1885)150, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit (1976)77*; bosch & keuning, baarn
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 12-13***
Steensma: langs de oude Groninger Kerken 36-37 foto's 23* 24a* 24b*
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 32 39 111*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
150 jaar Adema Orgelbouw sinds 1855 (2006)61
brochure orgelhistorie in Groningen; Stichting Groningen Orgelland
de Mixtuur 13(1974)252, 34(1981)132, 44(1983)566, 78(1994)937
de Orgelvriend 6(1983)30
groninger orgelagenda (2010)47*
het Maarschalkerweerd-orgel in de Bergeijkse Hofkerk 53
het Orgel 1(1955)8*, 1(1965)35, 3(1966)104, 11(1966)305, 7/8(1967)189, 10(1967)234-235, 2(1968)42* 47-48, 4(1976)132, 10(1993)345
het Orgelblad I(1958)12* 38-41**, III(1960)15, V(1962)24-25* 86
kerkepadgids (1983)26* 107

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk - Petruskerk Leens 2016 -

Orgelhistorie

b: Gideon Thomas Bätz, Utrecht ± 1778 vóór een particulier; kabinetorgel in Lodewijk XV-stijl; M I: Man 8
o: W.H. Kam, Rotterdam 1860 naar LITH Hervormde kerk; het orgel werd voorzien van een loos front
- Adrianus (Janus) Kuijte te Oss, onderhoud in 1910 en 1911
o/r: OSS particulier 1944 (1941); de kas ging verloren; kabinetorgel M I: Man 8
o: VIANEN Christelijk Gereformeerde kerk tot 1950
o: 1950 naar een particulier te NUNSPEET
r: Fa. E. Leeflang, Apeldoorn 1973; restauratie: de triplexkast werd vervangen door een kas van Abraham Meere; M I: Man 8
- Het orgel werd in 2016 aangekocht
r: Orgelmakerij van der Putten 2016; het orgel werd gereviseerd

Dispositie

1778 (Bätz):
Manuaal C-f3
Prestant 8 discant, Holpijp 8 bas/discant, Fluit 4 bas/discant, Gemshoorn 4 discant, Quint 3 bas/discant, Octaaf 2 bas/discant, Gemshoorns 1 bas, Carillon 1 discant
 
1973 (Bätz/Leeflang):
Manuaal C-f3
Prestant 8 discant, Holpijp 8 bas/discant, Fluit 4 bas/discant, Gemshoorn 4 discant, Quint 3 bas/discant, Octaaf 2 bas/discant, Gemshoorns 1 bas, Carillon 1 discant

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
-
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 122(2018)1
Laatste update: 2018-10-29 11:40:46