Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk gereformeerde Bond
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Kerkplein 1
Harderwijk

Gemeente Harderwijk
Gelderland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de 14e en 15e eeuw, kruisbasiliek van bouwmeester Rutger van Keulen, kerk oorspronkelijk aan Maria gewijd.
Het schip is in 1375 en in 1390 is het dwarspand gebouwd. Koor en kooromgang in 1400/20 in Nederrijnse Gotiek.
In 1503 werd het dak verwoest en daarna ontstonden in 1560 de huidige netgewelven.
De toren is in 1797 half ingestort aan de oostzijde; het schip en het orgel werden vernield. Wat restte waren twee traveëen van het schip, de transepten en het koor.
Opvallend zijn de vensters tussen de aanzetten van de gewelven.
Een in "trompe l'oeil" op hout geschilderde draperie boven het orgel.
De kerk is kleiner herbouwd ± 1800.
De kerk is afgesloten met een Neoclassisische gevel.
Het hoogkoor heeft een vijfzijdige sluiting met daarachter een tienzijdige kooromgang. Deze kooromgang is voorzien van ondiepe zijkapellen en grote vensters. De gewelven bevatten scènes uit het leven van Jezus, afgewisseld door voorstellingen uit het Oude Testament, vervaardigd tussen 1560 en 1562 door Ewolt van Delft, geassisteerd door zijn dochter.
In de zeventiger jaren is de kerk gerestaureerd. Toen kwamen de inmiddels beroemde 16e eeuwse muurschilderingen en plafondschilderingen weer te voorschijn. Na de Reformatie waren ze onder de witkalk verdwenen.
In 1988 blijken deze fresco's door doorlatend vocht ernstig beschadigd.
PKN-kerk.
De dakconstructie van de Grote Kerk heeft groot onderhoud nodig. Door scheurvorming laten verf- en pleisterlagen los. Ook de waardevolle renaissanceschilderingen uit 1562 in de gewelfbogen van Ewoud van Delft lopen gevaar. De schilderingen zijn in de jaren 70 ontdekt en gedurende 8 jaar blootgelegd en gerestaureerd. Daarnaast is geconstateerd dat de kerk zich aan het “zetten” is, dat betekent dat de muren niet meer bij elkaar gehouden kunnen worden door bogen en trekstangen.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Bakker: van Reitsum naar Gouderak 71
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)44 78 155 156 167
Hess: 26
Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 42 43, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)72, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie van Eijsdonck / van Nistelrooy / Kuijte (1983)151; Het Noordbrabants Genootschap
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 14 112
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 8 17 40 41 127*, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tijdschriften en andere uitgaves
brochure-Oost: Gebr. Bätz 17* 19
contactbrief voor kerkenverzamelaars 20(1988)17, 123(2018)5, 124(2018)6
de Mixtuur 16(1975)321, 36-37(1981)254, 38(1982)300, 52(1986)58, 53(1986)147* 148 150, 73(1993)700
de Orgelmaker Witte 18 19
de Orgelvriend 5(1981)1*, 9(1981)24* 26-28**, 8(1987)5-6*
het Orgel 1(1976)7*, 4(1976)133, 10(1981)338
het Orgelblad I(1958)60*, IV(1961)165
kerkepadgids (1979)43

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Onze Lieve Vrouwekerk gereformeerde Bond Harderwijk -

Orgelhistorie

b: vóór 1508
o: HARDERWIJK RK klooster Minderbroeders 1531
b: H. Niehoff ± 1531; M II ap: Hw 4-Bov 9
r: Albert Kiespenning, Nijmegen 1608
- Keuring door Jan Pieterszoon Sweelinck te Amsterdam in 1608; het orgel werd goedgekeurd
r: G.G. Garmerssen 1632, 1642
r: F.C. Schnitger 1722/23; M II ap: Hw 6-Bov 9
r: F.C. Schnitger 1727; vrij pedaal: Ped 9
- Het orgel is door instorting van de toren in 1797 verwoest
b: Gebr. Johann en Jonathan Bätz, Utrecht 1826/27; M II ap: Hw 13-Rw 10
- het orgel werd gekeurd door D. Brachthuizen en H.W. Brachthuizen te Amsterdam op 27 januari 1827
het orgel is op 28 januari 1827 in gebruik genomen
r: J.J. van de Bijlaardt, Dordrecht 1891; ingrijpende wijzigingen, Quint 3 Hw werd Holfluit 1 1/3, op het Rw een Violoncel 8 toegevoegd, op het Rw werd de Viola da Gamba 8 omgebouwd tot Prestant 8 discant, nieuwe Gamba i.p.v. de Mixtuur. Intonatie herzien en het pedaalklavier vervangen door een nieuw
r: Fa. van Dam, Woerden 1912; Flageolet 1 Rw werd Voix Celeste 8, de Sexquialter werd een Melophone 8
r: Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht 1953/54; dispositie gewijzigd
adviseur dr M.A. Vente
r: Flentrop Orgelbouw, Zaandam 1980/81; oorspronkelijke dispositie gereconstrueerd; M II ap: Hoofdman 13-Rugpos 10
adviseurs Klaas Bolt, organist van de Grote- of St. Bavokerk in Haarlem en O.B. Wiersma namens Monumentenzorg
heringebruikname orgel op 1 april 1981 met een bespeling door Klaas Bolt

Dispositie

1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal
Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Holquint 1 1/2, Cornet, Mixtuur, Sexquialter, Fagot 16, Trompet 8
Bovenmanuaal
Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Gemshoorn 4, Woudfluit 2, Flageolet 1, Mixtuur, Dulciaan 8
Pedaal
aangehangen
Koppel
Afsluitingen, Ventiel, Tremulant
 
1981 (Flentrop):
Hoofdmanuaal C-f3
Bourdon 16, Prestant 8 (aº-f3 dubbel), Roerfluit 8, Baarpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Sexquialter III discant, Mixtuur III-IV-V-VI bas/discant, Cornet IV discant, Fagot 16 bas/discant, Trompet 8 bas/discant
Rugpositief C-f3
Holpijp 8, Quintadena 8, Viola di Gamba 8 discant, Prestant 4 (c1-c2 dubbel), Gemshoorn 4, Woudfluit 2, Holfluit 1 1/2, Flageolet 1, Mixtuur III-IV-V-VI, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-d1
aangehangen
Manuaalkoppel bas/discant
Windvoorziening origineel, vier balgen
Toonhoogte halve toon beneden a1 = 440 Hz.
Bourdon 16 en Fagot 16 bas zijn zodaning ingericht dat bij het halverwege openen eerst de pijpen C-dº spreken (hierdoor wordt het ontbreken van een vrij pedaal enigermate ondervangen)
Foto: Hans Vreeman

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-03 15:36:55