Hervormde kerk
In gebruik
Foto: website kerk
Delkant 1
Gameren
Gemeente Zaltbommel
Gelderland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in de 14e of 15e eeuw aks katholieke kerk. Martinuskerk aan de Delkant. Er bevonden zich vijf altaren in de kerk
In september 1571 werd het dorp nog bezocht door vertegenwoordigers van het bisdom ‘s-Hertogenbosch en deed de laatste pastoor, Jan Storm, verslag van de situatie in de katholieke parochie. In 1572 veroverde Dirck van Haeften, de vroegere heer van Gameren, Zaltbommel voor de Prins van Oranje; twee jaar later verdedigde hij de stad met succes tegen de Spanjaarden. Hoewel , was de Reformatie al veel eerder tot het dorp doorgedrongen. Waarschijnlijk zijn de inwoners van Gameren in de daaropvolgende jaren overgegaan tot het protestantse geloof. De eigendommen van de katholieke parochie, kerk, pastorie en landerijen gingen over naar de Hervormde Gemeente. Gameren was een van de laatste dorpen in de Bommelerwaard die (in 1642) een eigen predikant kreeg.
Tijdens de belegering van Zaltbommel door de Spanjaarden in 1574 waren er soldaten gelegerd in Gameren en werd de kerk zwaar beschadigd. Enkele jaren na de komst van predikant De Roy bezochten vertegenwoordigers van de classis Gameren om de schade aan de kerk op te nemen. Deze is toen provisorisch hersteld, waarbij het achterdeel van het schip is afgebroken en er een muur is gebouwd. Gedurende de daaropvolgende eeuwen zijn er regelmatig herstelwerkzaamheden aan de kerk verricht. Soms waren deze noodzakelijk na een overstroming.
Zo moest de kerk in 1657 worden schoongemaakt nadat de banken door de kerk dreven als gevolg van het hoge water. De kerk had nog geen toren maar een klokstoel op het dak, halverwege het schip. In 1689 werd de stoel door timmerman Aert van Bennecom vernieuwd. Het touw waarmee de klok werd geluid, ging door het dak. Dit resulteerde vaak in reparaties om lekkage te voorkomen.
In 1725 werd een geheel nieuw torentje gebouwd. De klok werd gemaakt door smid Hendrick van Voorden uit Zaltbommel. Een jaar later richtte het dorpsbestuur en dominee Petrus de Roy zich tot Baronesse van Randwijck, Vrouwe van Gameren, met het verzoek om een uurwerk op het torentje te mogen maken ‘tot sonderling ciraed en nuttighijt’.
In augustus 1726 gaf zij toestemming en kort daarop vond de aanbesteding plaats. De opdracht ging naar Herman Claessen van Meerkerk. In 1731 werd de klok vernieuwd.
In 1786 werd de klokkestoel afgebroken en kreeg de kerk een toren aan de westzijde. De muur aan de oostkant werd bij die gelegenheid vernieuwd en bij de toren werd in een kleine aanbouw een trap gemaakt naar de zolder waar de klok zou worden geluid. De klok zelf hing op de tweede verdieping. Het werk werd aangenomen door Arien Vink. Het uurwerk op de toren werd gemaakt door Willem Tamson uit Zaltbommel. Paulus Nieuwhof leverde de ‘royen koperen haan’ op de toren.
In de loop van de negentiende eeuw is er nog vaak aan de kerk gewerkt; de laatste grote reparaties vonden in 1903 plaats en in 1918 vernieuwde Willem Jan van Utrecht het haantje op de toren.
In juli 1936 sloeg de bliksem in en ontstond er brand in het orgel en het schip. Dit werd echter snel geblust door de brandweer uit Zaltbommel.
Op 22 april 1945 maakte bruut geweld een eind aan de kerk aan de dijk. Nadat de molen was opgeblazen werd aan het eind van de middag ook de toren van de kerk met springstoffen vernield. Omdat de toren op het schip viel was ook de kerk zelf een ruïne.
Tevoren hadden inwoners de preekstoel, het doopvont, een statenbijbel, twee koperen kronen en twee wandborden in veiligheid gebracht. Nadat de kerkdiensten gedurende korte tijd in de gereformeerde kerk waren gehouden, werd een noodkerk ingericht in de voormalige openbare school (het latere dorpshuis). Op 23 januari 1953 verleende het College van B&W de bouwvergunning; in april legde dominee Van Dijk de eerste steen.
Nieuwe kerk gebouwd in 1953/54 naar ontwerp van architect J.G. Mensink. Het werk was gegund aan aannemer ’t Lam. Hoge achtkantige kerk, wanden met schoon metselwerk en een gewelf van beton en vezelplaat, dat resulteerde in een slechte akoestiek. In mei 1954 werd de nieuwe kerk in gebruik genomen.
Het nieuwe orgel werd in 1954 boven de kansel in een orgelkamer opgesteld.
De kerk kreeg in 1988 een nieuwe natuurstenen vloer. Het nieuwe orgel werd met een geheel omsluitende kas geheel in de kerk geplaatst boven de kansel als balustrade-orgel met klaviatuur aan de zijkant.
De kerk is een Gemeentelijk monument.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 83
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 22(1989)18
de Mixtuur 68(1991)446-447**, 74(1993)759, 75(1993)782-784*, 80(1995)1009
het Orgel 11(1991)381-384**

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Gameren -

Orgelhistorie

b: J. Moreau
b: Johan Frederik Kruse, Leeuwarden 1893
- het orgel is in 1945 verloren gegaan bij het opblazen van de kerk.
b: W. van Leeuwen, Leiderdorp 1954 op een galerij boven de preekstoel, een groot gedeelte stond in een naar de achterzijde uitgebouwde nis, wat de klankuitstraling niet ten goede kwam; Veka-laden, Hoofd- en Nevenwerk op een samengebouwde lade, pedaal op een aparte lade achter het orgel met mechanische speel- en pneumatische registertractuur
o/r: DOKKUM Gereformeerde kerk vrijgemaakt Fa. S. Haarsma, Drachten 1990
b: Fa. B.A.G., Enschede 1988, de voluten aan weerszijden van de kas zijn gesneden door J. de Graaf te Streefkerk; M II vp: Hw 7-Bov 7-Ped 2
Geen orgeladviseur
Eindkeuring door Herman van Vliet
ingebruikneming orgel op 22 december 1988 met een bespeling door Herman van Vliet

Dispositie

1988 (B.A.G.):
Hoofdwerk (I) C-f3
Prestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Octaaf 2, Cornet IV 4 discant, Mixtuur IV 1 1/3, Trompet 8
Bovenwerk (II) C-f3
Holpijp 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Nasard 2 2/3, Woudfluit 2, Flageolet 1, Dulciaan 8, Tremulant (pneumatisch)
Pedaal C-f1
Subbas 16, Fagot 16
Manuaalkoppel. Twee pedaalkoppels
Klaviatuur aan de zijkant
Stemming evenredig zwevend
Mechanische sleepladen
Foto: Reliwiki

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-02 19:11:15