Hervormde kerk St Maarten
In gebruik
Foto: Ansichtkaart
Dorpsstraat 23
Etten
Gemeente Oude IJsselstreek
Gelderland

(Kerk)gebouw

Romaanse kerk gebouwd in de ± 10e/11e eeuw.
Tufstenen toren uit de 11e eeuw, bovenste geleding van jonger datum.
Vermelding kerk uit 1218.
Nieuw koor en schip gebouwd in de 15e eeuw; het koor is in 1442 voltooid op last van Willem II van der Leck, Heer van den Bergh. De Maartenskerk is een gotische kerk, gedeeltelijk van tufsteen, gedeeltelijk gemetseld in baksteen. De kerk heeft een kloeke, vierkante romaanse toren uit de 12de eeuw van vier delen (drie tufsteen, een baksteen), gedekt door een ingesnoerde naaldspits. Twee luiklokken stammen uit 1393 en 1403. Aan de zuidzijde is een gotisch portaal. Het gotisch schip heeft een versmald, 5/8 gesloten koor. De ribben van de kruisgewelven steunen op kraagstenen, waarvan er enkele wellicht stammen uit de elfde eeuw.
Laatgotisch sacramentskastje met rijk uitgevoerd siergeveltje in noordzijde koor.
Eiken kansel uit 1628.
De katholieken werden aan het eind van de 16e eeuw uit hun kerk verdreven. De kerk ging over in hervormde handen. Een van de eerste predikanten was Ioachimo Grapenitz. Een deel van de kerk werd in 1787 afgescheiden voor onderwijs aan kinderen. De afscheidingsmuren zijn bij de restauratie in de jaren vijftig van de vorige eeuw verwijderd.
Over het collatierecht (het recht om een priester - of dominee - te benoemen) is eeuwenlang strijd geleverd tussen de huizen Bergh en Wisch.
Een hevige brand in 1841 zorgde ervoor dat het gehele dak van de kerk instortte.
In de Tweede Wereldoorlog zijn de schipgewelven ingestort.
Restauratie 1948/56; gewelven en ribben van het schip en koor werden vernieuwd.
De gebrandschilderde ramen zij na de Tweede Wereldoorlog aangebracht.
De in 1950 gebouwde consistoriekamer is gebouwd met stenen van de tijdens de oorlog verwoeste Eusebiuskerk in Arnhem. Bij de restauratie in de jaren vijftig van de vorige eeuw kreeg de kerk van de Hervormde Gemeente Franeker onder meer een prachtige doopvont cadeau, dat in het koor werd geplaatst. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd de kerk gedeeltelijk gerestaureerd. De Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek deed bij die gelegenheid opgravingen met interessante aanwijzingen voor de geschiedenis van de kerk.
De kerk is op 16 november 1996 overgedragen aan de Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). Het is de 6e kerk van deze stichting. Eerder werden al de kerken van Groenlo, Leur, Batenburg en Rijswijk en de synagoge van Zutphen overgenomen.
De restauratie van de kerk werd op 4 oktober 2003 afgerond. Het meest opvallend was de vervanging van de banken door knopstoelen.
In de Maartenskerk van Etten vinden regelmatig exposities en concerten plaats (ruim 100 zitplaatsen). De kerk is momenteel in gebruik als PKN-kerk bij de Protestantse Gemeente Etten/Terborg/Ulft die er haar zondagse erediensten viert. Er is ook ruimte voor huwelijks- en begrafenisdiensten voor alle gezindten.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 26, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Jespers, Frans: Brabant Orgelland (1975)kaft*
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)88-89 aanv I-175
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 47 49, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Tillema: foto E 21*, de Mixtuur Schagen
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 38(1997)26, 51(2004)26
het Gregoriusblad 3(2010)14
kerkepadgids (1987)7*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk St Maarten Etten -

Orgelhistorie

b: Carl Friedrich August Naber, Deventer 1843/44; M I ap:
Het orgel werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogsschade in 1945 zwaar beschadigd
r: Gebr. Van Vulpen, Utrecht 1949 tot 1956; restauratie, de kas werd grotendeels vernieuwd; M I ap: Man 6
r: Fa. J.J. Elbertse, Soest 2010

Dispositie

1952 (Naber/Van Vulpen)::
Manuaal C-f3
Holpijp 8, Fluit traver 8 discant (bas gecombineerd met Holpijp), Prestant 4, Octaaf 2, Flageolet 1, Dulciaan 8 bas/discant
Pedaal C-f1
aangehangen

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-06-22 11:46:42