RK kerk H Nicolaas hoofdorgel
In gebruik
Foto: Anton van Daal
Kerkstraat 14
Sint Nyk (Sint Nicolaasga)
Gemeente De Friese Meren (De Fryske Marren)
Friesland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in 1833/35, Nicolaas aan de Kerkstraat (zie daar).
Deze waterstaatskerk werd in 1884 gesloopt omdat die te klein was geworden.
Nieuwe neogotische kruiskerk gebouwd in 1885/87 naar ontwerp van architect Jan Doedes van der Weide (1849-1901) te Leeuwarden (en Th. Asseler te Amsterdam).Van der Weide was een leerling van dr Pierre Cuypers en werkte onder zijn hoede mee aan het tot stand komen van de Sint Bonifaciuskerk te Leeuwarden.
De kerk werd op 23 maart 1885 aanbesteed. De kerk verrees gedeeltelijk op de plaats van de Waterstaatskerk, welke eerst moest worden afgebroken. Tijdens de bouw werden de erediensten tijdelijk gehouden in een timmerwerkplaats aan de Lemmerweg.
De eerste steen werd op 8 augustus 1885 gelegd door bouwpastoor Antonius Smeenk. In eerste instantie werd besloten een toren zonder spits te bouwen, maar de parochianen brachten extra geld bijeen, waardoor ook de spits afgebouwd kon worden. De 61 meter hoge toren - de hoogste in de gehele zuidwesthoek van Friesland - domineert het landschap tot in de verre omtrek.
Op 16 februari 1887 werd deze neogotische kerk ingewijd door de aartsbisschop van utrecht, mgr Snickers.
In de loop der jaren hebben er diverse restauraties plaatsgevonden.
De 24 glas-in-lood ramen, waarvan enkele Friese heiligen afbeelden, zijn ontworpen en vervaardigd door de Friese glazenier en schilder Jacob Michiel Ydema (1901-1990).
In de doopkapel staat sinds 1973 een bronzen doopvont, die in 1932/33 is vervaardigd door leo en Jan Eloy Brom te Utrecht.
De kerk staat op de Rijksmonumentenlijst.
In het najaar van 1992 is glazeniersbedrijf Peter Bloem te Hoogezand begonnen met de restauratie van de 24 ramen.
In de jaren 2002 tot 2012 is de kerk gerenoveerd.
Begin 2012 is de kerk weer in gebruik genomen.
Tijdens de viering van Pinksterzondag 24 mei 2015 in de Sint Nicolaaskerk van Sint Nicolaasga is de vorming van de nieuwe Heilige Christoffelparochie beklonken. Officieel bestaat de parochie vanaf 1 januari 2015 uit de volgende “oude” parochies: H Odulphus te Bakhuizen, H Ludgerus te Balk, H Fredericus te Sloten, H Mattheus te Joure, H Willibrordus te Lemmer, H Nicolaas te Sint Nicolaasga en H Michael te Woudsend.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
RK kerk H Nicolaas hoofdorgel Sint Nyk -

Orgelhistorie

- tot 1858 geen orgel
b: Fa. Gebr. Carel (Carous Borremaeus 1824-1905) en Piet (Petrus Joseph 1828-1919) Adema, Leeuwarden 1858 voor de oude waterstaatskerk. Het orgel stond in de balustrade opgesteld met de klaviatuur aan de achterzijde; M II ap: Hw 6-Pos 4
o/r: C.B. Adema en diens zonen Lambertus en Sybrandus), Leeuwarden 1888 naar nieuwe kerk op de tribune; wijzigingen in de dispositie: Cornet verdween t.g.v. een Fernfluit 8 discant, de Gemshoorn 2 werd ingeruild voor Violon 8. Ook de onderkast werd gewijzigd
o: Hendrik Wicher Flentrop, Zaandam 1928 in OOST KNOLLENDAM Ned Hervormde kerk; M II ap: Hw 6-Nw 4
b: Th. Jos Vermeulen, Alkmaar 1922/23; in buizenpneumatische tractuursysteem en kegelladen, het front met twee forse neogotische zijtorens die naar het midden aflopende velden flankeerden en een centraal geplaatst schilderij. Deze opbouw maakte dat het rozetvenster vanuit de kerk zichtbaar bleef; Pn II vp: Man I 7-Zw 7-Ped 3
Het orgel werd op zondagmiddag 17 december 1922 ingewijd door pastoor J. Bentla, waarna een Lof volgde. De inspeling daarna werd verzorgd door Willem van Kalmthout te Tilburg
- zo'n halve eeuw na de plaatsing was het Ypma-Vermeulen-orgel toe aan een grote onderhoudsbeurt; toen de parochie voor de keuze stond: herstel of vervanging, kwam het Ypma-orgel te Akersloot beschikbaar
b: Lodewijk Ypma, Alkmaar 1869/71 voor AKERSLOOT RK kerk H Jacobus de Meerdere; M II ap: Hw 11-Pos 7
- het orgel is in 1971 gedemonteerd en opgeslagen bij Fa. Vermeulen te Alkmaar voor plaatsing in de nieuwe kerk. In de nieuwe kerk bleek geen plaats voor het Ypma-orgel en het orgel werd verkocht
o/r: Fa. Jos Vermeulen, Alkmaar 1974/75; het orgel werd bij plaatsing bouwkundig als muzikaal aangepast, maar helaas kwam dit de klank, mede door akoustische problemen, niet ten goede. Het orgel werd uitgebreid met een vrij pedaal, waarvan de windlade een plaats vond achter de hofdkas. De Quint 1 1/3 van het Positief werd verwijzigd in Flageolet 1, aanpassingen aan de kast vanwege de beperkte breedte. De grote magazijnbalg met dubbele vouw werd vervangen door drie nieuwe, kleinere exemplaren met een enkele vouw en met spiraalveren i.p.v. gewichten, zowel de toets- als de registertractuur moesten worden aangepast; M II vp: Hw 11-Bov 7-Ped 4
adviseur dr P.J. de Bruyn namens de KKOR
het orgel werd op zondag 11 mei 1975 feestelijk in gebruik genomen met een bespeling door Albert de Klerk, stadsorganist te Haarlem en organist van de St. Josephkerk aldaar
- de plaatsing van het Ypma-orgel in een nis tussen schip en torenruimte gaf problemen met de uitstraling van de orgelklank. Rond 1989 werd gedacht aan restauratie en werd een drie fasenplan opgesteld. Eerste stap: de aanpak van de orgelkas. Met hulp van vrijwilligers kon deze weer in vrijwel originele staat worden hersteld. De tweede fase was de aanpak van de locatie. Het orgel staat in een nis, hoog in de toren, dicht tegen het gewelf en daarom werd de houten achterwand van grenen naar boven doorgetrokken
r: Fa. Jos Vermeulen, Alkmaar 1979; door verhoging van de winddruk van 75 mm. naar 85 mm. en door herintonatie op advies van drs J.J. (Hans) van der Harst werd geprobeerd de uitstraling van de orgelklank te verbeteren, echter zonder bevredigend resultaat
r: in 1989 probeerden vrijwilligers onder bezielende leiding van de plaatselijke organist Johan Kuipers (onder toezicht van orgelmakerij Bakker & Timmenga te Leeuwarden) verbetering in de situatie aan te brengen. Een houten omtimmering, niet alleen een afscherming tussen torenkamer en kerkschip, maar ook om de klank van het hoog opgestelde instrument te bundelen. De kas werd voorzien van een nieuwe achterwand en een nieuw dak ter vervanging van het triplex en spaanplaat uit 1975
- in de loop der jaren ging ook de conditie van de windladen achteruit en raakte het orgel tevens vervuild. Het vormde de aanleiding tot een totale aanpak van zowel de technische als akoestische problemen
- in 2003 werd dr Ton van Eck aangesteld als adviseur namens de KKOR. Er werd een akoestisch onderzoek uitgevoerd door dr ir Wim Raven te Linschoten. Er kon een klankverbetering worden verwacht door een aantal ingrepen uit 1962 en 1975 terug te draaien, de telescoopveren zouden kunnen worden verwijderd als onderdeel van de restauratie van de windladen. Er werd een proef uitgevoerd door Orgelmakerij Bakker & Timmenga, die het orgel in onderhoud had, om een indruk te krijgen van het effect van herintonatie
Begin 2010 werd de opdracht gegund.
r: Orgelmakerij Bakker & Timmenga te Leeuwarden 2010/11; restauratie wegens lekkage in de windladen en verbetering van de akoestische omstandigheden. Het hele instrument werd in- en uitwendig grondig gereinigd, de windladen werden weer winddicht gemaakt en ontdaan van de telescoophulzen. De flexibele concucten werden vervangen door loden exemplaren en een goede gebruikte balg van voldoende inhoud geplaatst, klaviatuur en mechaniek werden gereviseerd, Flageolet vevangen door een Quintfluit 3. De ingrepen van 1962 en 1973 werden ongedaan gemaakt (Een uitgebreid verslag van de werkzaamheden is de vinden in het boekje "Orgels in de Rooms-katholieke kerken van Sint Nicolaasga" van Ton van Eck wat ter gelegenheid van de restauratie in 2011 is verschenen); M II vp: Hw 11-Bov 7-Ped 4
Adviseurs dr Ton van Eck namens de KKOR in samenwerking met Rudi van Straten, namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Op Pasen 24 april 2011 werd het orgel opnieuw in gebruik genomen. Officiële inspeling op 7 mei 2011 door Ton van Eck

Dispositie

1858 (Adema):
Manuaal I C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Octaaf 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet V vanaf c1
Positief (II) C-f3
Holfluit 8, Viola 8, Roerfluit 4, Gemshoorn 2
Pedaal C-c1
Aangehangen
Manuaalkoppel
mechanisch systeem, sleepladen
 
1922 (Vermeulen):
Manuaal I C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Fluit harmoniek 8, Dolce 8, Octaaf 4, Mixtuur II-IV, Trompet 8
Zwelwerk C-f3
Solofluit 8, Viola di Gamda 8, Voix céleste 8, Holpijp 8, Flûte octaviante 4, Piccolo 4, Basson-Hobo 8, Tremolo
Pedaal C-d1
Subbas 16, Fluitbas 8, Fagot 16
Koppels: I+II, I+I 4, I+II 16, Ped+I, Ped+II
Drukknoppen: Autom. pedaal, MF-F-FF-T met Oplosser
Balanstrede voor het Zwelwerk
 
1888 (Adema voor Akersloot):
Hoofdwerk (I)
Bourdon 16, Prestant 8, Octaaf 4, Quintfluit 3, Octaaf 2, Cornet III
Positief (II)
Holpijp 8, Viola 8, Roerfluit 4, Woudfluit 2
Pedaal
aangehangen
 
1975 (Ypma/Vermeulen):
Hoofdwerk (I) C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Salicionaal 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV, Mixtuur II-III, Trompet 8
Positief (II) C-f3
Prestant 8, Gamba 8, Bourdon 8, Roerfluit 4, Speelfluit 2, Flageolet 1, Dulciaan 8, Tremolo
Pedaal C-d1
Subbas 16, Prestant 8, Octaaf 4, Bazuin 16
Koppels: Hoofdwerk-Positief, Pedaal-Hoofdwerk
Calcant: motorschakelaar
 
2011 (Ypma/Bakker & Timmenga):
Hoofd-manuaal (I) C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Salicet 8 (C-H gec. met Prestant 8), Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Cornet IV vanaf c1, Mixtuur II-II-IV 2 (in werkelijkheid II-V), Trompet 8
Bovenwerk (II) C-f3
Prestant 8 (C-E in Bourdon 8), Viola di Gamba 8 (C-H in Bourdon 8), Bourdon 8, Roerfluit 4, Quintfluit 3, Speelfluit 2, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal C-d1
Subbas 16, Prestant 8, Octaaf 4, Bazuin 16
Klavierkoppel, Pedaalkoppel aan Hoofdwerk
Tremulant (reconstructie van de oorspronkelijke kanaaltremulant. Calcant
Windvoorziening: hoofdbalg (Hoofdmanuaal en Bovenwerk) 85 mm., Pedaal 94 mm.
Foto: tijdschrift 'het Orgel'

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Jespers, Frans & Sleuwen, Ad van: tot roem van zijn makers (1978)22
Jongepier, Jan: achter het Friese orgelfront-tentoonstelling orgelbouw (1776-1926)10 13
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland III 160
Van Eck, Ton: Orgels in de RK kerken van Sint Nicolaasga, 2011
Tijdschriften en andere uitgaves
150 jaar Adema Orgelbouw sinds 1855 (2006)14 foto 6* 16 54 foto 66* 56 58 59 60 61
200 jaren orgelbouw Vermeulen Kerkorgels 1730-1930
250 jaar orgelmaker Vermeulen 70-71*
75 jaar Flentrop Orgelbouw 15 48
contactbrief voor kerkenverzamelaars 30(1993)25, 67(2012)21
de Mixtuur 83(1996)129
de Orgelvriend 7/8(1975)20-21*, 9(1981)6
het Orgel 12(1974)427, 10(1975)329, 3(1988)134
kdov-blad, uitgave van de Katholieke Dirigenten- en Organstenvereneniging zomer(2011)22*
voorlopige Monumentenlijst disp.map 1.74
zie: Bakhuizen - RK schuilkerken in Friesland (Bakhuizen als voorbeeld)
Laatste update: 2018-01-03 10:39:07