Hervormde Grote of St Nicolaaskerk hoofdorgel
In gebruik
(Kerk)gebouw
In 1397 gaf de bisschop van Utrecht toestemming om binnen de muren van Elburg de kerk te bouwen. | |
De kerk is gewijd aan de heilige Nicolaas, onder meer de beschermheilige van de zeevarenden. | |
Het werd echter geen degelijk gebouw, een halve eeuw later was al een grondige restauratie nodig om te voorkomen dat de kerk zou instorten. | |
Schip en toren met spits moeten kort na 1397 zijn verrezen. De spits brandde in 1693 af na een blikseminslag. | |
Het koor en de beide dwarsschepen zijn wat later toegevoegd, wellicht in het derde kwart van de 15e eeuw. | |
De zuider- en de noorderkapel zijn gebouwd in 1448. De kerk is een rijzige blind basilicale gotische kerk op zuilen, geheel overdekt door kruisribgewelven met alleen over de derde middenschiptravee van het westen een netgewelf. De sacristie in de hoek van het koor en de noorderdwarsarm zijn nog iets later toegevoegd. | |
Omstreeks het begin van de 16e eeuw bezat deze kerk reeds twee orgels, hetgeen onder meer blijkt uit de aanstellingsbrief van 16 maart 1517 van een organist. | |
De spits van de 50 meter toren brandde af in 1693. | |
Na de preek in 1566 brak de beeldenstorm uit. In 1576 kwam de eerste Gereformeerde predikant. | |
De preekstoel is gemaakt in 1776. | |
Van zondag 11 januari tot zondag 18 januari 1795 trokken Engelse troepen door Elburg en vernielden de kerk en de twee orgels. | |
Het koorgedeelte werd daarna met een grote glazen wand van het schip en overigens met houten schotten afgescheiden. Het koorgedeelte geraakte later in verval. | |
Een in "trompe l'oeil" op hout geschilderde draperie boven het orgel. | |
De gaanderij achter de pijlers bij het orgel dateerd uit 1838. | |
De regeringsbanken zijn rond 1825 gemaakt. | |
Omstreeks 1945 is het koorgedeelte weer provisorisch opgeknapt en ingericht als trouwkapel. | |
Vanwege de slechte verlichting en vochtigheid (vrijwel alle ramen waren geheel of gedeeltelijk dichtgemetseld) werd het koor steeds minder gebruikt en raakte vervolgens geheel in ongebruik. | |
Kerkrestauratie van 1970 tot 1975. Na het gereedkomen van de eerste fase van algehele restauratie van de kerk in 1974, waarbij het koor en transept zoveel mogelijk in de oude staat werden teruggebracht, was een koororgel,onontbeerlijk. De wand- en muurschilderingen werden tevoorschijn gehaald. De fresco's dateren uit 1550. | |
PKN-kerk. | |
In september 2017 begon de hervormde gemeente met restauratiewerkzaamheden aan de Grote Kerk die zo’n 3 jaar in beslag zullen nemen. In 2017 metsel, voeg- en schilderwerk aan de gevel. In de zomer van 2018 ramen, muren en pleisterwerk. |
Bronvermelding van het (kerk)gebouw
Boeken | |
Geen informatie aanwezig |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
Geen informatie aanwezig |
Koororgel
Orgel locaties
Naam gebouw | Plaats | Periode |
---|---|---|
Hervormde Grote of St Nicolaaskerk hoofdorgel | Elburg | 1974 - |
Orgelhistorie
b: |
Fa. Hendriksen & Reitsma, Nunspeet 1973/74; met pijpwerk van Albertus Anthony Hinsz (1704-1785), Groningen 1751 voor de RK kerk - Schuilkerk te Kampen, oude historische orgelkas (in bezit van organist Maarten Seijbel), laatst in ELBURG, Vischpoort, Gereformeerde kerk, front uit KLAASWAAL Gereformeerde kerk; nieuw houtsnijwerk van Jacob Groothuis en verfwerk van Bertus Pruis beide te Elburg; M I ap: Man 7 Adviseur Maarten Seijbel Het orgel is eind juni 1974 in gebruik genomen |
Dispositie
1974 (Hendriksen & Reitsma): | |
Manuaal C-f3 | |
Holpijp 8, Prestant 4, Fluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Mixtuur II 1 bas, Mixtuur II-III discant, Dulciaan 8 | |
Pedaal C-d1 | |
Aangehangen | |
Alle registers gedeeld in bas/discant |
Bronvermelding van het koororgel
Boeken | |
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 36 |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
de Orgelvriend 12(1974)20*, 1(1984)24* | |
foto Hendriksen & Reitsma, Nunspeet* | |
het Orgel 2(1973)41-42, 6(74)225, 11(1974)369 375* |
Hoofdorgel
Orgel locaties
Naam gebouw | Plaats | Periode |
---|---|---|
Hervormde Grote of St Nicolaaskerk hoofdorgel | Elburg | 1825 - |
Orgelhistorie
b: | voor 1448 |
b: | mr Eymbert, Groningen 1517 ??, wat de dispositie is geweest is niet bekend |
r: | 1566 |
r: | Johan Morlet, Arnhem 1600 |
r: | Arnold en Tobias Bader, Leeuwarden 1643/45; verbouwing |
r: | Johann Gustav Schilling, Deventer 1769 |
r: |
Johann Gustav Schilling, Deventer 1776 - het orgel raakte beschadigd in de oorlog van 1795 |
r: |
Rudolph Knol, Norden 1795 - het orgel is omstreeks 1795 verdwenen |
b: |
Georg Heinrich Quelhorst, Oldenzaal 1824/25; M II vp: Hw 14-Rw 9-Ped 8 keuring voor J.H. van der Dussen, organist Bovenkerk Kampen |
r: | J. van Loo, Zwolle 1874; werkzaamheden |
r: | Fa. A.S.J. Dekker, Goes 1925 |
r: | Fa. J. de Koff, Utrecht 1948/50, nieuwe klavieren |
r: |
Fa. Hendriksen & Reitsma, Nunspeet windladen, blaasbalgen en tractuur, en Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1979/83; restauratie en intonatie pijpwerk adviseurs prof dr M.A. Vente te Utrecht, Feike Asma te Maassluis, Maarten Seijbel te Elburg en O.B. Wiersma, rijksadviseur heringebruikneming orgel op 28 maart 1983 met een bespeling door hoofdorganist Maarten Seijbel; |
Dispositie
1885 (volgens van ’t Kruijs): | |
Hoofdmanuaal | |
Bourdon 16, Prestant 8, Gemshoorn 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur V, Sexquialter III, Cymbel IV, Trompet 8, Clarinet-Hobo 8 | |
Rugwerk | |
Prestant 8, Holpijp 8, Fluit Trav. 8 discant, Viola di Gamba 4, Fluit dolce 4, Mixtuur IV, Cornet V, Dulciaan 8, Vox Humana 8 | |
Pedaal | |
Prestant 16, Bourdon 16, Octaaf 8, Bourdon 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 | |
Koppeling | |
Afsluiting, Cimbelster, Ventiel | |
1950 (Quelhorst/De Koff): | |
Hoofdwerk (II) | |
Bourdon 16, Prestant 8, Roerfluit 8, Gemshoorn 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quint 2 2/3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur V 2, Sexquialter III 2 2/3-1 3/5-1, | |
Cymbel IV 2/3, Trompet 8 bas/discant, Hobo 8 discant, Schalmei 4 bas | |
Rugwerk (I) | |
Prestant 8, Holpijp 8, Fluit Travers 8 discant, Octaaf 4, Gedekte Fluit 4, Octaaf 2, Cornet V, Mixtuur IV 1 1/3, Dulciaan 8 bas/discant, Vox Humana 8, Tremulant | |
Pedaal | |
Prestant 16, Subbas 16, Octaaf 8, Bourdon 8, Octaaf 4, Bazuin 16, Trompet 8, Schalmei 4 |
Bronvermelding van het hoofdorgel
Boeken | |
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 98, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964 | |
Diepenhorst, drs Wim & Seijbel, Maarten: Het voormalige koororgel van de Oude kerk te Amsterdam als voorbeeld voor een nieuw koororgel in de Grote- of St. Nicolaaskerk te Elburg; uitgave Stichting tot behouw van het Ned Orgel, Publicatie 79 - najaar 2013 | |
Gierveld: het ned huisorgel in de 17e en 18e eeuw 266 | |
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)48, uitgave Frits Knuf, Amsterdam 1972 | |
Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit (1976)85*; bosch & keuning, baarn | |
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 14 | |
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 9 32 42 43 134* 135, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
Talstra, Frans: langs nederlandse orgels I 23, uitgave Bosch & Keuning te Baarn | |
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)126 127 186, Fryske Akademy Leeuwarden 2003 |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
contactbrief voor kerkenverzamelaars 123(2018)5 | |
de Mixtuur 35(1981)186 190, 41(1983)449, 42(1983)481, 53(1986)117-118 119*, 64(1989)233 | |
de Orgelvriend 10(1977)6, 5(1978)13, 1(1984)24*, 10(1984)11, 12(1984)11**, 11(1986)11*, 9(1987)28 | |
grepen uit de orgelgeschiedenis van de Ned. Hanzesteden, samenstelling Maarten Seijbel (2015)4-5 | |
het Orgel 5(1965)183*, 2(1975)65, 6(1977)221, 11(1977)369, 7/8(1977)221 | |
het Orgelblad V(1962)36-37 | |
kerkepadgids (1984)17-18* |
Koororgel
Orgel locaties
Naam gebouw | Plaats | Periode |
---|---|---|
Hervormde Grote of St Nicolaaskerk hoofdorgel | Elburg | - |
Orgelhistorie
b: | De kerk had in 1447 al een orgel; het koororgel hing in het koor aan de noordzijde, boven de deur van de sacristie |
r: |
Berend 1447; voor het bewerken van leer voor de blaasbalg wanneer het koororgel is verdwenen en op welke manier is niet bekend. Waarschijnlijk is het vernield tijdens de beeldenstorm die begin september 1566 danig heeft huisgehouden, ook in de Grote kerk van Elburg (dat bij de beeldenstormen dikwijls de koororgels werden vernield en de hoofdorgels veelal buiten schot bleven is gelegen in het feit dat de koororgels kerkelijk eigendom waren en daar richtte de volkswoede zich op, terwijl daarentegen de hoofdorgels eigendom waren van de stad). - Al jaren bestaan er ambitieuze plannen om de 16e eeuwse toestanden te reconstrueren: een renaissance koororgel als een zwaluwnest-orgel geplaatst op de oorspronkelijke plaats. - Er bestaat in 2013 een plan het oorspronkelijke koororgel van de Oude kerk te Amsterdam te reconstrueren. M II ap: Hw 10-Borstw 3 - Het orgelbalkon met borstwering en hek wordt geheel gereconstrueerd naar het schilderij van Emanuel de Witte (zwaluwnest vorm). Het snijwerk wordt uitgevoerd naar voorbeelden van bestaande Niehoff-kassen. Onder de torens komen lampetten. Op de kas worden drie tabernakelen/paviljoens geplaatst. De aan te brengen luiken zullen met touwen kunnen worden bediend naar voorbeeld van het koororgel in de Grote kerk te Alkmaar. Het orgel zal uitsluitend een conertante functie vervullen. |
b: | Orgelmakerij Reil, Heerde ?? |
Dispositie
plan 2013: | |
Hoofdwerk F G A-g2 a2 | |
Holpijp 8, Quintadeen 8, Doof 4, Koppeldoof 2 (discant dubbel), Gemshoorn 2, Sifflet 1 1/3 (vanaf c2 dubbel), Mixtuur III-IV-V, Scherp III-IV-V, Ruisende Cimbel III, Schalmey 4 | |
Borstwerk F G A-g2 a2 | |
Holpijp 4, Kromhoorn 8, Regaal 8 | |
Pedaal F G A-c1 | |
Aangehangen aan het Hoofdwerk, Trompet 8 |
Geen
foto
beschikbaar
Bronvermelding van het koororgel
Boeken | |
Diepenhorst, drs Wim & Seijbel, Maarten: Het voormalige koororgel van de Oude kerk te Amsterdam als voorbeeld voor een nieuw koororgel in de Grote- of St. Nicolaaskerk te Elburg; uitgave Stichting tot behouw van het Ned Orgel, Publicatie 79 - najaar 2013 |
Tijdschriften en andere uitgaves | |
Geen informatie aanwezig |
Laatste update: 2018-06-03 15:55:20