Hervormde Grote of Laurenskerk
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Grotekerkplein 3
Rotterdam
Gemeente Rotterdam
Zuid-Holland

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd vóór 1389 door de Benedictijner Abdij van St Paulus te Utrecht, gesticht en gewijd aan Laurentius. Gebouwd tussen de Binnenrotte en de Oude Watering. Geringe grootte en eenvoudigde vorm en constructie.
Op 21 mei 1449 eerste graafwerk en 23 juni de eerste paal geheid, op 6 november 1449 de eerste steen gelegd voor de kerk.
Het portaal is in 1461 voltooid met ruimte voor luidklokken en afgedekt met een eenvoudige houten kap.
De lange toren was in 1480 klaar.
Als verbindig van de hallenkerk met de nieuwe toren werd in 1460/61 het huidige schip opgetrokken.
Kerk gereed omstreeks 1475.
Het funderen van de koortrans geschiedde in 1488 en het hoogkoor in 1491. Nieuwe fundering noorderdwarsbeuk uit 1497.
Stenen hallenkerk van eenvoudige vorm ongeveer ter plaatste van het koor van de huidige kerk.
De kerk is gebouwd achter de binnendijkse erven van de Hoogstraat.
In 1499 werd de zuiderdwarsbeuk vergroot en van traptorens voorzien.
Toren van geringe hoogte voltooid ± 1525. De toren is van 1547 tot 1552 verhoogd met een tweede en derde geleding. In 1555 met een eenvoudig tentdak afgedekt.
De kerk is verbouwd tot laat-gotische Grote- of St Laurenskerk. De kerk is sedert haar voltooïng in ± 1525 de hoofdkerk van de stad.
In 1572 draagt Martinus Dunkanus er voor het laatst de mis op, altaren en beelden werden verwijderd. Op 15 november 1572 de eerste reformatorische "leerrede".
Het hoofdaltaar werd in 1581 afgebroken en het koor werd in 1593 door een houten hek van de kerk afgesloten.
Op de toren verrees van 1619 tot 1621 een achtzijdige open houten opbouw van twee verdiepingen. Tussen 1621 en 1645 werd een houten torenspits door Hendrick de Keyzer gebouwd
Dit is in 1644/45 wegens bouwvalligheid gesloopt. Ter vervanging is in 1645/46 de bestaande stenen kop opgebouwd.
De toren verzakte in 1650 ernstig en werd volgens plan van stadsmetselaar Claes Jeremiasz Persoons rechtgezet en van een omvangrijke funderingsversterking voorzien; voltooid in 1655. In 1680 is de toren eindelijk klaar.
In 1708 werd de uit 1580 daterende kansel door een nieuwe vervangen. Oude kansel naar BAARDWIJK Ned Hervormde kerk.
In 1712/15 werd ter afsluiting van het middenkoor een nieuw koorhek aangebracht, uitgevoerd in marmer en koper.
In 1810 wordt het College van gecommitteerden tot de zaken - de Nederduitse Hervormde Gemeente - geboren.
In 1821/26 ingrijpende herstellingen onder leiding van de stadsarchitect A. Munro.
In 1855/63 wordt het exterieur van de kerk onderhanden genomen.
In 1878/79 werd in het interieur het witwerk verwijderd.
In 1914/15 werd onder leiding van architect B. Hooykaas de kerk inwendig gerestaureerd.
Restauratie toren in 1934/40 onder leiding van stadsarchitect A. van den Steur.
Op 14 mei 1940 zijn de kerk en de toren door een Duits bombardement zwaar beschadigd. De houten kappen, het meubilair, de kansel, het orgel etc. verbrandden geheel, alleen de muren van kerk en toren bleven behouden.
In 1947 begon de restauratie van de toren.
Op 19 mei 1952 werd door koningin Juliana de eerste steen gelegd voor de herbouw van het kerkgebouw onder leiding van de architecten J.C. Meiske en ir A. van de Steur. Restauratie in fasen van 1952 tot 1970.
Op 24 oktober 1959 was het transept- of dwarsschip gereed en in gebruik genomen. Het koorgedeelte kon op 22 december 1962 in gebruik worden genomen, hierna het schip.
Kerk op 15 december 1968 vollig in gebruik genomen.
In het voorjaar van 1994 zijn de banken verwijderd en verkocht. Een deel ervan is gegaan naar de Hervormde kerk van Brouwershaven. In de Laurens kwamen stoelen. Dat maakt een meer flexibele indeling en opstelling mogelijk.
In 2013 wordt de PKN-Sint Laurens met sluiting bedreigd. Er is geen geld voor noodzakeloijk onderhoud.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Laurenskerk Rotterdam 1908 - 1913

Orgelhistorie

b: Fa. Bätz & Co, Utrecht 1872/73 voor ROTTERDAM Hervormde kerk - Prinsenkerk aan de Botersloot; M II vp: Hw 6-Nw 3-Ped 1
o: zomer 1908
o/r: J. van der Kleij, Rotterdam 1913 naar WATERGRAAFSMEER Gereformeerde kerk - Rehobothkerk aan de Zach Jansestraat

Dispositie

Geen informatie aanwezig

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
de Mixtuur 74(1993)751-755

Transeptorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Laurenskerk Rotterdam 1959 -

Orgelhistorie

b: Hendrik Niehoff, 's Hertogenbosch 1539/40; kas van schrijnwerker Adriaan Schalken
orgelluiken uit 1539, het orgel bevond zich aan de zuidwestwand van het transept
- Het orgel diende ter begeleiding van de koorzang en bij feestelijke promotieën van leerlingen der Latijnse school
o: ROTTERDAM Nieuwe of Oosterkerk 1770/21
b: François Moreau, Gouda 1722/23; kas van F. Douwe; M II vp: Hw 15-Rw 9-Ped 5
In januari 1723 werd het orgel voor het eerst bespeeld door François Woordhouder
r: 1751
r: A. Wolfferts 1773
r: J.C. Friederichs, Gouda 1818
r: A. Meere, Utrecht 1828; M III vp: Hw 14-Rw 9-Bov 6-Ped 5
r: Bätz, Utrecht 1843
b: Witte (Fa. Bätz), Utrecht 1877; M II vp: Hw 10-Rw 6-Ped 3
- ontwerp in 1954 van A. Engels te 's Gravenhage, Piet van de Kerkhoff te Rotterdam, dr H.L. Oussoren te Wassenaar, George Stam en dr M.A. Vente te Utrecht
b: Fa. Marcussen & Søn, Aabenraa 1959; in kas uit SCHOONHOVEN Hervormde kerk Bartholomeus (Hendrik Niehoff, 's Hertogenbosch 1539/40), Rugpositiefkas vervaardigd door Meubelmakerij van der Ende; M III vp: Hw 8-Rw 8-Borstw 8-Ped 7
Adviseurs Adriaans Engels, dr H.L. Oussoren, George Stam, Piet van den Kerkhoff en dr M.A. Vente
Orgelbespelingen bij ingebruikname door George Stam, Adriaans Engels en Piet van den Kerkhoff

Dispositie

1959 (Marcussen):
Hoofdwerk
Praestant 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Mixtuur V-VII, Cymbel III, Trompet 8
Rugwerk
Holpijp 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Woudfluit 2, Quint 1 1/3, Sesquialtera II, Scherp IV, Dulciaan 8, Tremulant
Borstwerk
Gedekt 8, Quintadena 4, Koppelfluit 4, Prestant 2, Blokfluit 2, Sifflet 1, Cymbel II, Regaal 16, Tremulant
Pedaal
Spitsgedekt 16, Prestant 8 (transm), Spitsgedekt 8 (tr.), Octaaf 4, Mixtuur VI, Fagot 16, Schalmei 4
Koppels: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Borstwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Rugwerk, Pedaal-Borstwerk

Bronvermelding van het transeptorgel

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 28 afb II-10*, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Brouwer: orgelluiken in Ned 18 66
Brouwer: sleutelstad-orgelstad 73* 74
Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 11, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 61
Tijdschriften en andere uitgaves
de Orgelvriend 9(1984)3* 6
het Orgel 6(1955)75, 12(1959)267-268, 7(1961)161*, 2(1974)45-46 70*, 3(1976)100-104
het Orgelblad II(1959)10-12 116-124** 167-169
het orgel J H Besselaar jr
rotterdam: Grote- of Laurenskerk*

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Laurenskerk Rotterdam 1960 -

Orgelhistorie

b: Fa. Marcussen & Søn, Aabenraa 1960; in oude kas uit 1720 van het balustrade-orgel uit AMSTERDAM RK schuilkerk Oud Katholieke kerk Petrus en Paulus - De Ooievaar als bovenstuk op een onderbouw met elementen van het vroegere Niehoff-orgel uit SCHOONHOVEN M I ap: Man 8

Dispositie

1960 (Marcussen & Søn):
Manuaal
Gedekt 8, Quintadeen 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Octaaf 2, Gedekte fluit 2, Mixtuur IV, Dulciaan 8, Tremulant
Pedaal
Aangehangen
Pedaalkoppel

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 33 100, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 61
Tijdschriften en andere uitgaves
de Mixtuur 50(1985)821
het Maarschalkerweerd-orgel in de Bergeijkse Hofkerk 58
het Orgel 7/8(1963)124, 2(1974)45-46 72*, 6(1990)congres 20-23 juni 121 123

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde Grote of Laurenskerk Rotterdam -

Orgelhistorie

b: 1500 ??
r: 1584; nieuwe blaasbalgen
Jan Pieterszoon Sweelinck te Amsterdam bracht in 1610 advies uit over het orgel
b: Hans Goltfuss, Antwerpen 1642/45, de kas, gemaakt door François Symonssen, toonde grote gelijkenis met de St Jan te Den Bosch; M III vp: Hw 7-Rugpos 14-Bov 14-Ped 5
het contract werd in augustus 1642 getekend
toezicht op de bouw door Jan Baptista Verreyt, organist van de St Jan te Den Bosch
r: Johan Rijmsmit (Jan Riemsmid of Riemschmidt), Breda 1649
r: N. van Hagens, Gent 1680/83
r: Matthias Verhofstad, Gemert 1706
r: Jacob Francois Moreau, Rotterdam 1724/26
r: 1756
noodorgel van Andries Wolfferts in 1790
Hoofdkas en binnenwerk van Goldfuss opgesteld op de galerij ter linkerzijde
b: Andries Wolfferts, Rotterdam 1792/98
bestek door Bätz en Hess gemaakt en getekend op 27 september 1790
begin 1792 opbouw van een marmeren oxaal naar ontwerp van Rarlo Giovanni Francesco (Jan) Guidici (1746-1819), architect uit Lombardijen - die eveneens de orgelkas ontwiep - rond 1800 voltooid
op 5 januari 1792 wordt de eerste steen voor het nieuwe orgel gelegd
door de politieke situatie komt er stagnatie in het werk
Wolfferts kan het werk niet aan
orgel op 11 februari 1798 voor het eerst bespeeld en gedeeltelijk opgeleverd, voltooïd waren het oxaal, orgelkas en binnenwerk Rugwerk
keuring door J. Berghuis, Jan Robbers en Jacob Tours: het Rugwerk wordt in zijn geheel afgekeurd
orgel weer geëxamineerd in 1803 door Jacob Tours en Jan Robbers en orgelmaker Antonius Friedrich Gottlieb Heyneman te Nijmegen; orgel weer afgekeurd
Heyneman ontvangt opdracht het orgel te herbouwen
r: Antonius Friedrich Gottlieb Heynemann, Nijmegen 1803/04; M III vp:
overleed kort na de overdracht van het orgel
r: Henrich Hermann Freytag, Groningen 1806 (met assistentie van Wolfferts)
de samenwerking met Wolfferts is zo slecht dat deze gedwongen wordt terug te trekken in 1808
Freytag brengt het Rugwerk in orde, Bovenklavier van het noodorgel in de Hoofdwerkkas
r: Henrich Hermann Freytag, Groningen 1810/11; het nieuwe Hoofdwerk op bovenwerkzolder geplaatst, op de onderste zolder het noodorgel als derde klavier
r: Abraham Meere sr en jr, Utrecht 1822/25; nieuw manuaal, Bovenwerk en Pedaal
voltooïng orgel in 1828; M III vp: 63 reg.
orgel gekeurd door C. Brachthuizer, J.C. Bertger, J. Robbers en B. Tours: men is vol lof
ingebruikname orgel op 14 september 1828
r: Bätz, Utrecht 1843; 4e klavier en herstel orgel; M IV vp:
r: Bätz, Utrecht 1844; Bazuin 32 voor het Pedaal; M IV vp: 72 registers
keuring op 17 en 19 juli 1845: het orgel wordt goedgekeurd
r: Christian Gottlieb Friedrich Witte (Fa. J. Bätz & Co.), Utrecht 1843/45; orgel herzien vanwege veel mankementen en orgel uitgebreid met een 4e klavier Echowerk: 72 reg. totaal
onderhoud Fa. Bätz & Co te Utrecht na 1845
r: Christian Gottlieb Friedrich Witte (Fa. J. Bätz & Co), Utrecht 1885; orgel uit elkaar genomen, schoongemaakt en verbeterd; M IV vp: Hw 18-Rw 16-Bov 15-Echow 8-Ped 15
r: J. van der Kleij, Rotterdam 1908/09; electrische ventilator, wijzigingen windvoorziening en veranderingen in dispositie
- noodorgel in 1908:
b: Johann Frederik Witte (Fa. J. Bätz & Co), Utrecht 1872; M II vp: Hw 6-Bov 3-Ped 1
hoofdorgel:
r: Fa. J. de Koff & Zn., Utrecht 1930; M IV vp: Hw 18-Rw 16-Bov 15-Echow 8-Ped 15
orgel in de meidagen van 1940 tijdens het bombardement op Rotterdam verwoest
b: Fa. Marcussen, Aabenraa 1971/73; architect orgelkas J.W.C. Besemer; M IV vp: Hw 16-Rugpos 16-Borstw 12-Bov 18-Chamadew 6-Ped 20
adviseurs: dr H.L. Oussoren, Adriaan Engels, Piet van den Kerkhoff, George Stamm, Johann Lemckert en dr M.A. Vente
aanvang montage in de kerk in februari 1972
ingebruikname orgel op 7 en 8 december 1973 met een bespeling door Johann Th. Lemckert

Dispositie

1645 (Goltfuss):
Middell of principaell clawier c sol-fa-ut
Bourdon gedeckt 16, Prestant 8, Octaeff 4, Superoctaeff 2, Sexquialtera II, Mixtur IV-V-VI, Scharp III-IV
Voor den stoel Register (Rugpositief) c sol-fa-ut
Prestant 8, Holpijp 8, Quintadeen 8, Coppell 4, Fleuit 4, Octaeff 2, Superoctaeff 1, Quintfleuitken 1, Tertie, Sexquialtera II, Nazart II, Mixtur III-IV-V, Cimbal II-III, Cromhoorn 8, Tramblant voor Schuyfletken
Bovenste clawier c sol-fa-ut
Holpijp 8, Fleuit open 4, Octaeff 4, Nazart 3, Superoctaef 2, Gemsenhooren 2, Schuyflet 1, Sexquialtera II, Scharp III, Cornet IV-V-VI, Trompet 8, Dolciana 8, Schalmey 4, Vox humana 4,
Pedaell
Praestant 16, Octaeff 8, Bombard 16, Basuyn 16, Trompet 8
Koppel Pedaell-Manuell
Nachtegaell, Trommel
 
1772 (volgens Hess):
Hoofdmanuaal
Praestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Quint 6, Octaav 4, Fluit 4, Quint 3, Octaav 2, Fluit 2, Carillon, Cornet, Mixtuur, Trompet 16, Trompet 8
Rugwerk
Bourdon 16, Prestant 8, Fluitdoes 8, Roerfluit 8, Flut travers 8, Octaav 4, Gemshoorn 4, Roerfluit 4, Octaav 2, Gemshoorn 2, Mixtuur, Cornet, Sexquialtra, Fagot 16, Trompet 8, Houtbois 8
Bovenwerk
Prestant 8 discant, Roerfluit 8, Flut travers 8, Quintadena 8, Prestant 4, Fluit 4, Quint 3, Sup. Octaaf 2, Gemshoorn 2, Siflet 1, Quint Octaav, Tertiaan, Fluit 2, Vox humana 8
Pedaal
Bourdon 16, Prestant 8, Gedekt 8, Bazuin 16
 
± 1815 (volgens van Eem):
Hoofd-Manuaal
Praestant 16, Bourdon 16, Praestant 8, Octaav 8, Rhoerfluit 8, Bourdon 8, Octaav 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaav 2, Woudfluit 2, Sexquialt II discant, Mixtuur IV-V-VI 2, Cornet VI uit 8', Scherp III-IV 1 1/2, Trompet 16, Basson 16, Trompet 8
Rug Positief
Bourdon 16, Praestant 8, Fluit doux 8, Rhoerfluit 8, Octaav 4, Gemshoorn 4, Rhoerfluit 4, Octaav 2, Gemshoorn 2, Flajolet 1, Mixtuur III-IV-V 2, Sexquialter II discant, Mixtuur VI 4, Cornet IV discant, Trompet 8, Fagot 8, Hoboe 8
Boven-Werk
Praestant 8, Octaav 8, Rhoerfluit 8, Holpijp 8, Quintadena 8, Fl: Trav: 8 discant, Octaav 4, Openfluit 4, Rhoerfluit 4, Octaaf 2, Openfluit 2, Cornet III-IV, Echo 4 of 8, Schalmeij 8, Viool de Gambe 8, Vox humana 8, Carillon van Staven voor een 4de Clavier
Pedaal
Praestant 32, Subbas 32, Praestant 16, Subbas 16, Praestant 8, Octaav 8, Bourdon 8, Octaav 4, Nagthoorn 2, Bazuin 32, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4, Cincq 2
12 Blaasbalgen
 
1885 (volgens van ’t Kruijs):
Hoofdmanuaal C-f3
Prestant 16, Bourdon 16, Prestant 8, Octaav 8, Holpijp 8, Quint 6, Octaaf 4, Speelfluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Mixtuur IV-V-VI, Cornet VI discant, Sexquialter II, Scherp IV-V, Trompet 16, Dulciaan 16, Trompet 8
Rugpositief C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Fluit trav. 8 discant, Fluit dolce 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Gemshoorn 4, Octaaf 2, Gemshoorn 2, Mixtuur IV-VI bas/discant, Cornet VI discant, Sexquialter II, Fagot 16, Trompet 8, Hobo 8, Tremulant
Bovenmanuaal C-f3
Quintadeen 16, Prestant 8, Quintadeen 8, Holpijp 8, Viola di gamba 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, OIpenfluit 4, Octaaf 2, Openfluit 2, Flageolet 1, Cornet IV discant, Carillon III, Schalmei 8, Vox humana 8, Tremulant
Echowerk C-f3
Salicionaal 8, Baarpijp 8, Bourdon 8, Viola di gamba 8, Salicionaal 4, Fluit 4, Gemshoorn 2, Vox angelica 8, Tremulant
Pedaal C-f1
Prestant 32, Subbas 32, Prestant 16, Subbas 16, Bourdon 16, Quint 12, Prestant 8, Octaaf 8, Octaaf 4, Octaaf 2, Bazuin 32, Bazuin 16, Trompet 8, Trompet 4, Cinck 2
4 Koppelingen
5 Afsluitingen, Ventiel, Calcantenschel, Blinde Registers
12 Blaasbalgen
 
1973 (Moreau/Witte/Marcussen):
Hoofdwerk C-g3
Prestant 16, Octaaf 8, Open fluit 8, Quint 6, Octaaf 4, Spitsfluit 4, Octaaf 2, Ruispijp III-IV, Mixtuur VIII-X, Scherp VI-VIII, Cornet V discant (vanaf aº), Trompet 16 Magna*, Trompeta real 8*, Clarin brillante 4*
Rugpositief C-g3
Quintadena 16, Prestant 8, Holpijp 8, Quintadena 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Quintprestant 3, Octaaf 2, Woudfluit 2, Sifflet 1 1/2, Sesquialter II-IV, Mixtuur VI-VIII, Scherp IV-VI, Dulciaan 16, Trompet 8, Kromhoorn 8, Tremulant
Bovenwerk (in zwelkast) C-g3
Spitsgedekt 16, Prestant 8, Baarpijp 8, Roerfluit 8, Viola di Gamba 8, Zweving 8, Octaaf 4, Open fluit 4, Terts 3 1/5, Roerquint 3, Nachthoorn 2, Terts 1 3/5, Flageolet 1, Mixtuur V-VII, Tertscimbel III, Fagot 16, Trompet 8, Voix Humana 8, Clairon 4, Tremulant
Chamadewerk C-g3
Trompeta magna 16 discant, Trompeta brillante 8 bas/discant, Trompeta de batalla 8 bas/discant, Clarin fuerte 4 bas/discant, Clarin 8 (2) bas, Orlos 8 bas/discant
Borstwerk C-g3
Houtgedekt 8, Prestant 4, Blokfluit 4, Nasard 3, Octaaf 2, Gedekte fluit 2, Octaaf 1, Tertiaan II, Scherp IV-V, Regaal 16, Kromhoorn 8, Trechterregaal 8, Tremulant
Pedaal C-f1
Prestant 32, Octaaf 16, Open Subbas 16, Roeruint 12, Octaaf 8, Gemshoorn 8, Roerquint 6, Octaaf 4, Koppelfluit 4, Nachthoorn 2, Dwarsfluit 1, Ruispijp V, Mixtuur X, Cornet III, Bazuin 32, Bazuin 16, Fagot 16, Trompet 8, Trompet 4, Cinck 2
Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Borstwerk, Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Rugwerk, Pedaal-Bovenwerk
* Chamade (deling c1 - cis1) te bespelen vanaf het derde klavier (Bovenwerk)

Geen
foto
beschikbaar

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 8*, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)58 64 foto 41* 112 foto 57 113 foto 59*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943
Brouwer: sleutelstad-orgelstad 46 66 96 124
Eem, Egbertus van: aantekeningen van een aantal Ned. kerk- en huisorgels (± 1815)18-19*; uitgave Boeijenga te Sneek 1970
Gierveld: het Ned huisorgel in de 17e en 18e eeuw 170 205 326
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)68 110 114 115 118 144 151 212 282 294
Harst, Hans van der: de restauratie van het grote orgel van de Sint Jan 's Hertogenbosch 10
Hess: 41
Hess: het orgel in de st janskerk te gouda 24
Jespers, Frans: Sieur Jacobus Zeemans - d'Hüskes nummer 23 13(1992)6
Jongepier, Jan: langs nederlandse orgels III 13 29 40 41, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Kluiver, drs J.H.: historische orgels in Zeeland II 50 115 III 115
Kruijs, M.H. van 't: disposities der verschillende orgels (1885)3-8
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie Van Eijsdonck/Van Nistelrooy/Kuijte: (1983)3
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 61
Os, drs J.F. van: langs nederlandse orgels II 32, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Vlagsma: de Friese orgels (1500-1750)273, Fryske Akademy Leeuwarden 2003
Tijdschriften en andere uitgaves
contactbrief voor kerkenverzamelaars 32(1994)41, 70(2013)28
de Mixtuur 3(1971)36, 10(1973)176 12(1973)217* 228-235* 13(1974)259 26(1978)627 628 34(1981)119 134 35(1981)190 193, 38(1982)278 324, 39(1982)352, 52(1986)62, 54(1986)172, 76(1994)844, 77(1994)890, 79(1995)963, 81(1995)7 28
de Orgelvriend 3(1974)18, 5(1974)21-22 26, 4(1983)14* 15* 16*, 8(1984)3-5**, 9(1984)1* 4-6*, 11(1984)25
de orgelmakers Witte (1978)9 18 33; Stichting Orgel Grote Kerk Gorcum
groninger orgelagenda (2011)23
het Orgel 6(1955)75, 7(1961)160* 164, 12(1968)336-337*, 1(1969)4-5, 7/8(1969)195, 1(1972)20, 11(1973)310-311 314, (1973)125 131, 2(1974)39-44 47-58 69** 72** 73* 82, 2(1975)66, 7/8(1976)242, 2(1988)89
het Orgel J.H. Besselaar jr ****
het Orgelblad V(1962)137-141
organist & eredienst 12(1979)220-222*
rotterdam: grote- of st laurenskerk (25 foto's)
Laatste update: 2018-10-22 11:10:45