RK kerk H Lambertus hoofdorgel
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Kerkstraat 54
Helmond

Gemeente Helmond
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Kerk gebouwd in 1455/56 (1454/71), gewijd aan St Lambertus aan de Kerkstraat. Driebeukige kerk, gebouwd in de glorietijd van de Kempische gotiek.
Kerkbrand in 1559. Rond 1576 en 1588 plunderden de Staatse troepen de stad tweemaal en vernielden het interieur van de Lambertuskerk
De kerk blijft na 1588 tot de Vrede van Munster in gebruik bij de katholieken.
In 1648 kwam de kerk in protestantse handen. Ook het orgel werd overgenomen.
RK schuurkerk 1672 aan de Kerkstraat 19.
De schuurkerk is in 1786 vernieuwd.
De schuurkerk is gesloopt in 1800. Op deze plek verrees in 1810 de nieuwe Hervormde kerk (zie daar).
Volgens beschrijving van Hanewinkels hebben de "Roomschen" in 1795 het huisraad van de Hervormden vernield. De kerk is in vervallen staat.
Tot 1800 bleef de kerk in protestantse handen en werd de kerk weer aan de katholieken teruggegeven.
In 1835 werd het uit 1724 stammende carillon van de abdij van Postel in de Lambertuskerk gehangen
De kerk werd al gauw te klein. De kerk werd vanaf 1856 tot 1859 in fasen door een nieuwe kerk vervangen.
Nieuwe neo-gotische kerk gebouwd in 1856/61 naar ontwerp van architect Theo Molkenboer (1796-1863) te Leiden. Hij bouwde een nieuwe kerk om de oude heen, waarna de oude langzaamaan werd ontmanteld. De bakstenen 16e eeuwse toren met nissenversiering werd ommetseld en opgenomen in de nieuwbouw.
De kerk is op 30 september 1861 geconsacreerd.
De muurschilderingen zijn uit 1862. Van Tulder heeft het hoofdaltaar gebouwd dat door Cuypers te Roermond rond de eeuwwisseling grondig werd aangepast. De kruiswegstaties komen van Anton Brouwers te Hilversum. De kerk heeft prachtig glas-in-loodramen. Grote ramen in de zijbeuken die de Heilige Antonius en de Heilige Theresa uitbeelden. Er is nog enig zilverwerk en een kruisbeelod uit de 16e eeuw.
De kerk staat op de Monumentenlijst.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig

Hoofdorgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
RK kerk H Lambertus hoofdorgel Helmond -

Orgelhistorie

b: vóór 1475, nadere gegevens ontbreken (± 1475 volgens Vente)
onderhandelingen met mr Handrick te Oirschot 1606
b: Jacob Niehoff, Keulen 1607 (kleinzoon van Hendrick Niehoff te 's Hertogenbosch); M I: Man 8 (geen pedaal)
contract getekend in 1607
r: Mr. Baltus (Galtus Germer van Hagerbeer, Amersfoort ??) 1614
r: Antonius van Rixtel, 's Hertogenbosch 1616, dominicaan te 's Hertogenbosch
r: Jan Jansz. van Weert, 's Hertogenbosch 1638/39; herstelling, stemming met 2 halve tonen verlaagd, reparatie balgen, vervanging registers
r: Jodocus van Sibergh 1682
r: Matthias Verhofstad (1667-1731), Gemert 1724; herstel
r: Paulus van Eijsdonck, Oirschot 1754; ingrijpende reparatie
- orgel geïnspecteerd door B.P. van Hirtum en Christiaan Engels in 1787
r: B.P. van Hirtum, Hilvarenbeek 1787
b: Paulus van Eijsdonck (1714-1767), Oirschot 1752/53 voor RK kerk - Schuurkerk; M I: Man 7
- Nicolaas van Hirtum te Hilvarenbeek; onderhoud tot ??
- in 1787 brengen Nicolaas van Hirtum te Hilvarenbeek en Christiaan Engels te St. Oedenrode een rapport uit waarin het orgel zeer gebrekkig en onherstelbaar wordt genuimd, de klein voor de kerk en te zwak van geluid.
- het orgel heeft dienst gedaan tot 1800
o: HELMOND Ned Hervormde kerk 1810 (1805)
b: Nicolaas van Hirtum, Hilvarenbeek 1786/87 voor HELMOND RK kerk - Schuurkerk; M I: Man 14
orgel op 3 november 1787 in gebruik genomen
o: oude RK kerk St Lambertus 1804
- onderhoud van Nistelrooy te Oss 1820
o: GOUDA RK kerk - Gasthuiskerk 1822
b: Guillaume Robustelly, Luik 1772 voor AVERBODE (B) RK Abdijkerk, in Franse bouwstijl, kas in stijl van zijn leermeester Jean-Baptiste te Picard; M IV ap: GO 14-Pos 12-Echo 6-Réc 4
- het contract werd in 1770 getekend
- de abdij is in 1797 opgeheven; het orgel werd gedemonteerd en opgeslagen, tot 1822 bleef het orgel ingepakt staan. In 1822 werd het orgel verkocht aan de parochie te Helmond
o/r: Arnold Graindorge, Luik 1822; orgel niet ingrijpend gewijzigd; M IV ap: GO 16-Pos 12-Echo 6-Réc 4
- in 1858 was er contact met de Fa. Merklin & Schütze te Brussel tot ombouw van het orgel. Er volgde geen opdracht
o/r: Franciscus Cornelius Smits, Reek 1861/62 naar de nieuwe Lambertuskerk; Récit en Echo vervangen door een Borstwerk (om het koor beter te kunnen begeleiden), zelfstandig pedaal binnen de kas, veel oud pijpwerk werd gebruikt; M III vp: Hw 13-Rw 10-Borstw 8-Ped 8
- Franciscus Cornelius Smits te Reek, onderhoud
r: Franciscus Cornelius Smits, Reek 1897/98; herstel en schoonmaak; Bov 8-Ped 8
r: Franciscus Cornelius Smits, Reek 1920; windvoorziening geëlectrificeerd
r: Gebrs. Smits, Reek 1925; revisie
- onderhoud orgelmakers Smits te Reek tot het einde der 20e jaren
r: Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1954; technisch herstel, de klank wordt gewijzigd, winddruk verlaagd en gedifferentieerd, waardoor het oude karakter werd aangetast; M III vp: Hw 16-Rw 12-Borstw 9-Ped 10
adviseurs dr P. de Bruyn en Hub Houët te Eindhoven namens de KKOR onder supervisie van de Rijkscommisie voor Orgels
inspeling door Hub Houët te Eindhoven
r: Verschueren Orgelbouw, Heythuysen 1975/76; door gewijzigd inzicht restauratie welke als uitgangspunt had het orgel terug te brengen in de situatie 1862, het Grand’Orgue en het Positif zijn teruggebracht naar de situatie van 1772, het Borstwerk en Pedaal naar die van 1862; M III vp: Hw 16-Rw 12-Borstw 8-Ped 10
adviseurs Hans van der Harst namens de KKOR, Lambert Erné en Kees van Houten, eigen organist, onder supervisie van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
het orgel is op zondag 26 maart 1976 weer in gebruik genomen
o: pijpwerk NUTH RK kerk H Bavo Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1980
- Het orgel is opgenomen in de Unesco-lijst van culuurgoederen
r: Verschueren Orgelbouw, Heythuysen 2015/16; technisch herstel met klankherstel
Het orgel is op zondag 29 mei 2016 feestelijk in gebruik genomen

Dispositie

1607 (volgens Vente):
Manuaal C D E F G A-g2 a2
Quintadena 8, Praestant 4, Fluit 4, Quint 3 bas/discant, Octaaf 2, Mixtuur, Cymbel, Trompet 8 (of 4)
Geen pedaal
Drie blaasbalgen
Toonhoogte 5 halve tonen hoger ??
 
1787 (volgens Hanewinkel 1798):
Manuaal
Bordon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Flûtraver 8, Octav 4, Fluyt a douce 4, Quint 3, Super octav 2, Flaiolet 1, Cornet III, Sexquialter II, Mixtuer IV, Vox humana 8, Trompet 8
Ventil
 
1771 (Robustelly):
Grand'Orgue (II) C-f3
Bourdon 16, Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Bourdon 4, Nazard, Superoctave of Doublette 2, Flute 2, Tierce discant, Cornet V vanaf cis', Sesquialter II, Fourniture IV 1, Cymbale IV 1/2, Bombarde 16, Trompette 8
Positif (I) C-f3
Bourdon 8, Prestant 4, Nasard, Superoctave of Doublette 2, Flute 2, Tierce, Sesquialter II, Cornet IV discant vanaf cis', Fourniture IV 1, Cymbale III 1/3, Trompette 8 bas/discant, Cromhorne 8 bas/discant
Borstwerk (III) cº-f3
Bourdon 8, Prestant 4, Cornet II, Cijmbale III, Cromhorn, Voix Humaine
Récit (IV) c1-f3
Prestant 8, Bourdon 8, Cornet IV, Trompette 8
Pedaal C-d1
aangehangen
 
1822 (volgens Broekhuysen 1852):
Grand'Orgue C-f3
Bourdon 16, Montre 8, Bourdon 8, Viola di Gamba 8, Prestant 4, Flûte 4, Nazard 3, Doublette 2, Cornet V discant, Sexquialter II, Fourniture IV, Bombarde 16, Basson 8 discant, Trompette 8, Voix Humaine 8, Clairon 4
Positif C-f3
Bourdon 8, Flûte travers 8 discant, Prestant 4, Flûte 4, Nasard 3, Doublette 2, Flute 2, Tierce II, Sesquialter II, Cornet III, Trompette 8 bas/discant, Cromorne 8, Cromhorne 8 bas/discant
Echo cº-f3
Bourdon 8, Prestant 4, Cornet II, Cymbale IV, Cromorne 8, Voix Humaine 8
Récit c1-f3
Bourdon 8, Prestant 4, Cornet IV, Trompette 8
Pedaal C-d1
aangehangen
Koppel Grand'orgue-Positif
 
1862 (Robustelly/Smits):
Groot Orgel C-f3
Bourdon 16, Prestant 8, Portunaal 8 discant, Prestant 4, Fluit 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur IV, Sesquialter II, Bombardon 16 discant, Trompet 8, Euphone 8, Clairon 4
Rugpositief C-f3
Holpijp 8, Salicionaal 8, Prestant 4, Roerfluit 4, Nazard 3, Octaaf 2, Flageolet 1, Cornet III, Harmonique 8, Trompet 8
Bovenmanuaal of Echo C-f3
Bourdon 16, Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Fluittraver 8 discant, Prestant 4, Blokfluit 2, Kromhoorn 8, Vox Humana 8
Pedaal C-c1
Subbas 16, Prestant 8, Fluitbas 8, Octaaf 4, Mixtuur 2, Bazuin 16, Dulciaan 16, Trompet 8*, Clairon 4*, Cinck 2
* nog niet geplaatst
 
1960 (Robustelly/Verschueren):
Hoofdwerk
Bourdon 16, Praestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Nasard 3, Superoctaaf 2, Terts 1 3/5 discant, Sesquialter II, Cornet V, Mixtuur IV, Scherp IV, Dulciaan 16, Trompet 8, Vox Humana 8, Klaroen 4
Rugwerk
Spitsgamba 8, Holpijp 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Octaaf 2, Quintfluit 1 1/3, Tertiaan II discant, Cornet IV, Mixtuur IV, Scherp III, Trompet 8, Dulciaan 8 bas/discant, Tremulant
Borstwerk
Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Praestant 4, Gedekt fluit 4, Woudfluit 2, Cornet III, Cymbel III-IV, Kromhoorn 8, Regaal 8, Tremulant
Pedaal
Subbas 16, Praestant 8, Fluitbas 8, Octaaf 4, Ruispijp IV, Bazuin 16, Fagot 16, Trompet 8, Kromhoorn 4, Cinq 2
Koppelingen: Hoofdwerk-Rugwerk, Hoofdwerk-Borstwerk, Pedaal-Hoofdwerk, Pedaal-Rugwerk
 
± 1960 (volgens Bouman):
Manuaal II
Bourdon 16, Praestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Roerfluit 4, Nasard 2 2/3, Superoctaaf 2, Terts 1 3/5 discant, Cornet V, Mixtuur IV 1, Scherp IV 1/2, Sesquialtera II 1 1/3, Bombarde 16, Trompet 8, Vox Humana 8, Klaroen 4
Rugwerk (manuaal I)
Holpijp 8, Spitsgamba 8, Praestant 4, Roerfluit 4, Octaaf 2, Quintfluit 1 1/3, Cornet IV, Mixtuur IV 2/3, Scherp III 1/3, Tertiaan 1 3/5 discant, Trompet 8, Dulciaan 8
Borstwerk (manuaal III)
Holpijp 8, Viola di Gamba 8, Praestant 4, Fluit 4, Woudfluit 2, Cornet III, Cymbel III-IV 1/2, Kromhoorn 8, Kegelregaal 8
Pedaal
Subbas 16, Praestant 8, Bourdon 8, Octaaf 4, Ruispijp IV 2, Bazuin 16, Dulciaan 16, Trompet 8, Kromhoorn 4, Trompet 2
 
1976 (Robustelly/Verschueren):
Grand'Orgue (II) C-f3
Bourdon 16, Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nazard 3, Doublette 2, Tierce 1 3/5 discant, Sesquialter II, Fourniture IV, Cymbale IV, Cornet V, Bombarde 16, Trompette 8, Voix Humaine 8, Clairon 4
Positif (I) C-f3
Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nazard 3, Doublette 2, Tierce 1 3/5, Sesquialter II, Fourniture IV, Cymbale III, Cornet IV, Trompette 8, Cromhorne 8 bas/discant, Treblant
Borst- of Echowerk (III) C-f3
Bourdon 8, Salicionaal 8, Prestant 4, Fluit 4, Blokfluit 2, Sesquialter II, Dulciaan 8 bas/discant, Vox Humana 8
Pedaal C-d1
Subbas 16, Prestant 8, Fluit 8, Prestant 4, Mixtuur III, Bazuin 16, Fagot 16, Trompet 8, Kromhoorn 4, Cinck 2
Koppels: Grand'Orgue-Positif, Grand'Orgue-Echowerk, Pédale-Grand'Orgue, Pédale-Positif
Deling bas/discant: bº-c1
Toonhoogte halve toon lager dan gebruikelijk
Winddruk 82 mm.
Vier spaanbalgen
 
2016 (Robustelly/Verschueren):
Grand'Orgue (II) C-f3
Grand Bourdon 16, Montre 8, Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nazard 3, Doublette 2, Tierce 1 3/5 discant, Sexquialter II, Fourniture IV, Cymbale IV, Cornet V, Trompette 8, Voix Humaine 8, Clairon 4
Positif (I) C-f3
Bourdon 8, Prestant 4, Flûte 4, Nazard 3, Doublette 2, Tierce 1 3/5, Sexquialter II, Fourniture IV, Cymbale III, Cornet IV, Trompette 8, Cromhorne 8 bas/discant, Tremblant
Borstwerk (III) C-f3
Holpijp 8, Salicionaal 8, Prestant 4, Fluit 4, Blokfluit 2, Sesquialter II, Dulciaan 8 bas/discant, Vox Humana 8, Kromhoorn 4, Cinck 2
Pedaal C-f1
Subbas 16, Prestant 8, Fluit 8, Prestant 4, Mixtuur III, Fagot 16, Bazuin 16, Trompet 8,
Koppellingen: Grand'Orgue-Positif, Grand'Orgue-Borstwerk, Pédale-Grand'Orgue, Pédale-Positif
Deling bas/discant: bº-c1
Toonhoogte halve toon lager dan gebruikelijk
Winddruk 82 mm.
Vier spaanbalgen

Bronvermelding van het hoofdorgel

Boeken
Bouman, mr A.: Nederland Orgelland 85 afb V-10* 95, uitgave Spruyt, van Mantgem & de Does, Leiden 1964
Bouman, mr A.: orgels in Nederland (1943)64 foto 40*; uitgave Allert de Lange, Amsterdam 1943
Gregoir, Edouard Georges Jacques (1822-1890): Historique de la facture et des facteurs d'orgues, Antwerpen (1865)171
Harst, Hans van der: langs nederlandse orgels IV 29 30 33 48, uitgave Bosch & Keuning te Baarn
Jespers, Frans & Sleuwen, Ad van: de orgelmakers Van Hirtum (1976)22
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)21, prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)128-130 aanv II 32, het Noordbrabants Genootschap 1983 128-130 aanv II 32
Kuilenburg, Wout van: aanv gegevens oss 9-10
Kuilenburg, Wout van: het werk van de orgelmakersfamilie van Eijsdonck / van Nistelrooy / Kuijte (1983)3 8 23 58-60 153; Het Noordbrabants Genootschap
Leeuwen, Wies van: De Verdwenen Kerken van Noord-Brabant. WBooks (2017)114-115
Luteijn, A.C.M.: de orgelpijp uit 43*; bosch & keuning, baarn 1976
Oost, Ger/Wisgerhof, Bert: er staat een orgel 106-107*
Vente, dr M.: brabantia (1955)197 e.v.
Tijdschriften en andere uitgaves
250 jaar orgelmaker Vermeulen 39
beschijving van de geschiedenis van het orgel van Eckelrade en de restauratie in (2003-04)13
brabants orgelrijkdom (2010)13* (2012)48-49**, uitgave brabantse orgelfederatie
de Mixtuur 22(1977)472 474 479 468, 35(1981)193, 76(1994)820, 81(1995)43
de Orgelvriend 5(1976)1* 9-11*, 6(1976)3-5*, 7/8(1976)4-6*, 9(1976)4-5*, 12(1981)11*
gedenkboek Houët 72 128, het Noordbrabants Genootschap, 's Hertogenbosch 1980
het Orgel 4(1962)86* 88-89, 3(1966)103-104, 2(1969)60, 1(1970)6, 4(1974)158, 12(1975)380, 2(1976)60, 4(1976)130, 5(1976)188, 5(1977)138-152 (5 foto's)* 153-156, 7/8(1984)300, 4(1990)141
het Orgelblad IV(1961)166
monumentenzorg: historische orgels juni(1981)*
organist & eredienst 6(1976)85*
orgelmaker van Hirtum 8 11 22 40
orgelnieuws Verschueren maart(1974)
Laatste update: 2018-05-24 19:17:14