Hervormde kerk Martinus
In gebruik
Foto: Flip Veldmans
Dorpsstraat 20
Halsteren
Gemeente Bergen op Zoom
Noord-Brabant

(Kerk)gebouw

Tusen 1150 en1202 is een kerkje te Halsteren gebouwd.
In 1253 wordt een parochie "Halchterth" vermeld.
De toren is gebouwd in de 14e eeuw; later met een geleding verhoogd, toen men het schip vernieuwde.
Nieuwe St Martinuskerk gebouwd in 1430 op de plaats van de oude kerk.
In 1450 werd de oude kerk afgebroken.
In 1450/57 is het koor herbouwd. Het schip, de zijbeuken en beide transeptarmen zijn in 1475 gebouwd. Het huidige uiterlijk verkreeg de kerk in 1502.
In 1575 was de kerk gereed, getuige op een bestaande gevelsteen. Oudst bekende vermelding van de St Quirijnskapel uit 1484.
In 1635 verwoest een brand de overkappingvan de kerk.
Tot 1647 was de kerk een RK kerk. In 1649 werd de kerk gealterneerd. De gemeente was klein en bestond voor het grootste gedeelte uit leden van het nabijgelegen garnizoen van Fort De Roovere,
De katholieken trokken "en masse" naar een schuilkerk, die 's zondags uitpuilde.
In 1651 werd de oude kerk na brandschade hersteld.
De Sint Quirijnskapel verdween of werd tot woning verbouwd in 1678.
In 1747 werd de kerk door oorlogsgeweld beschadigd en is daarna weer hersteld.
Van 1799 (1802) tot 1911 was de kerk weer een katholieke kerk.
Kerkrestauraties in 1802, 1809 en 1819.
In 1868 kwam in de Martinuskerk een Quirijnsaltaar.
Als de laatgotische parochiekerk met sloop wordt bedreigd na de bouw van de nieuwe Quirinuskerk in 1911, neemt de rijksoverheid het monument in 1914 bij uitzondering over van de RK parochie. Het vormt samen met het raadhuis een schilderachtig dorpsbeeld.
Belgische vluchtelingen verbleven van 1914 tot 1918 in de kerk. In 1953 werden slachtoffers van de watersnoodramp in de kerk ondergebracht. Daarna werd de kerk opslagruimte, schildersatelier en café.
De oude Martinuskerk werd in 1961/62 verkocht aan de protestanten en gerestaureerd naar ontwerp van architect J. Holstein, uitgevoerd door Fa. C.J. van Merode te Wouw.
De kerk werd op 15 december 1962 in gebruik genomen als Hervormde kerk.
Het schip is vlak en houtgedekt, het koor bezit een lichtgroen tongewelf van stuc.
De preekstoel is midden 17e eeuws en komt uit de Lutherse Vasteburchtkerk te Eindhoven.
Koorhekken die de ruimte naast de toren en het noordertransept afsluiten komen uit Winkel (NH), in 1641 gesneden door Reinier Claessoon.
Groot Martinusdoek. Een eeuwenoud tiengeboden-paneel werd teruggevonden in een varkensstal. Zelfs de crucifix, die de pastoor van Halsteren eens had begraven, kwam weer boven water evenals de oude statenbijbel van Sint Martinus.
Alleen het oorspronkelijke doopvont ging mee met de katholieke gemeente en staat nu in de RK kerk.
De binnenkant van de kerk en de steunpilaren onder het orgel werden na 2000 "gemarmerd" geschilderd door Frans Hagenaars. Het bladgoud werd door schilder Sakko te Tholen aangebracht .
De buitenkant van deze PKN-kerk en de toren zijn in 2008 gerestaureerd.
De kerk is in gebruik bij de Protestantse Gemeente Halsteren/Nieuw-Vossemeer.

Bronvermelding van het (kerk)gebouw

Boeken
Jespers, Frans: brabants orgelbezit (1975)21, prov. genootschap van kunsten en wetenschappen in Noord-Brabant
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900)117, het Noordbrabants Genootschap 1983
Leeuwen, Wies van: De Verdwenen Kerken van Noord-Brabant. WBooks (2017)17
Nijnatten, Ton van: kerken in het bisdom Breda 063** plattegrond*
Schippers: foto L 18*, de Mixtuur Schagen
Tijdschriften en andere uitgaves
brabants heem jg XXIV nr 4 pag 84
contactbrief voor kerkenverzamelaars 7(1982)14
het Orgel 12(1969)356* 360
kerkepadgids (1982)55**

Koororgel

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Martinus Halsteren 1962 - 1967

Orgelhistorie

b: Fa. L. Verschueren, Heythuysen 1962; EL unit mignon I vp: Man 5-Ped 3
- tijdelijk orgel tot 1967

Dispositie

1962 (Verschueren):
Manuaal C-g3
Prestant 8 bas/discant, Bourdon 8 bas/discant, Prestant 4 bas/discant, Fluit 4 bas/discant, Octaaf 2 bas/discant
Pedaal C-f1
Subbas 16, Gedekt 8, Koraalbas 4

Bronvermelding van het koororgel

Boeken
Jespers, Frans: repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks (1900117, het Noordbrabants Genootschap 1983
Tijdschriften en andere uitgaves
orgelnieuws Verschueren kerstmis(1962)*

Orgel locaties

Naam gebouw Plaats Periode
Hervormde kerk Martinus Halsteren 1967 -

Orgelhistorie

b:
r: Antoni Christiaansen Breda
b: J.W. Timpe & Zn., Groningen 1835/36 vóór VEENHUIZEN RK kapel Kolonie; M I ap: Man 4 (7 stemmen gepland)
r: Fa. Adema, Leeuwarden 1845; 1 register toegevoegd, vleugelstukken aangebracht
r: Fa. Adema, Leeuwarden 1873; Salicet 4 door Viola 8 vervangen
o: N.S. Leyser, Zutphen 1893, naar nieuwe kerk
r: Fa. D. Ansingh & Co, Zwolle 1894; reparatie
- het orgel werd in 1904 verkocht aan het Rijk
r: Fa. D. Ansingh & Co, Zwolle 1894; herstelling, schoonmaak, balgreparatie, nieuw klavier
r: gedetineerde orgelbouwer 1953
r: reparatie en plaatsing windmotor
o: 's GRAVENHAGE Museum Gevangenpoort (in kisten opgeslagen) 1960
o: front 1963
nieuwe orgelbalustrade gemaakt in 1963/67; orgel rustend op twee gemarmerde zuilen en twee pilasters, op de rand twee musicerende putti met gouden vleugels, afkomstig uit Brussel
o/r: Fa. K.B. Blank & Zn., Herwijnen 1967, in kas van Timpe; herstel dispositie, nieuwe spaanbalg en mechaniek; M I ap: Man 8
Adviseur dr M.A. Vente te Utrecht onder toezicht van Monumentenzorg

Dispositie

1967 (Blank):
Manuaal C-f3
Prestant 8, Holpijp 8, Octaaf 4, Fluit 4, Quint 3 bas, Octaaf 2, Sexquialter II discant, Dulciaan 8
Pedaal C-fº
Aangehangen

Bronvermelding van bovenstaand orgel

Boeken
Geen informatie aanwezig
Tijdschriften en andere uitgaves
Geen informatie aanwezig
Laatste update: 2018-10-31 11:15:38